Fjalori i propozuar i ilirishtes

Ky artikull përmban informacione për fjalorin e gjuhës ilire

Fjalori i propozuar i ilirishtes është një përpjekje e studiuesve dhe shkencëtarëve për hartimin e një fjalori të gjuhës ilire. Dihet se deri më tani asnjë tekst ilir nuk është zbuluar të ketë mbijetuar. Burimet për identifikimin e fjalëve ilire janë identifikuar fillimisht nga ilirologu Hans Krahe si katër llojesh: 1. mbishkrime, 2. glosa të fjalëve ilire në tekstet klasike, 3. emrat, duke përfshirë emrat e përveçëm (kryesisht të gdhendura në gurë varresh), 4. toponimet dhe emrat e lumenjve. Si një kategori tjetër mund të konsiderohen edhe fjalët e huazuara ilire në gjuhë të tjera me gjithë se kjo kategori është dëshmuar veçanërisht e diskutueshme. Emrat ilir gjenden në burime që variojnë në më shumë se një mijëvjeçar, duke përfshirë dëshmi numizmatike, si dhe forma origjinale të emrave të vendeve. Gjuha mesapiane, e cila mund të jetë e lidhur me gjuhën ilire, ka një korpus të vogël të dëshmuar të fjalëve, por nuk është në objektin e kësaj faqeje për shkak të pasigurisë për lidhjen e saj me ilirishten.

Etimologjitë e propozuara

Lemat ilire

Kjo është një listë lemash të përmendura shprehimisht si ilire nga autorët klasikë.

Lemë	Dëshmuar	Kuptimi anglisht	Etimologjia PIE	Përngjasime të propozuara
bra ( βρα )	Hesychius : <βρα>· ἀδελφοί, ὑπὸ Ἰλλυρίων	"vëlla"	PIE * bʰréh₂tēr	shqip "vëlla/vllâ" që do të thotë vëlla, germ. "Bruder", Ing. "vëlla", të dyja të barasvlefshme në kuptim.
deuádai (Δευάδαι)	Hesychius : <Δευάδαι>· οἱ Σάτοι, παρὰ Ἰλλυρίων	"satyrs"	PIE * dʰu̯ésmi	Alb. dash "dash", Skt. dhūnoti "ai tundet", Gk. thýein "të tërbohet, ziej", théeion "avulli i squfurit", eng. dizzy, Paionian Dýalos "Dionysos", lat. furere "të tërbohet", belua "kafshë e egër", Ir i vjetër. dásacht "furi, tërbim", Lith. dvesti "të krokosh, të humbasësh, të vdesësh (kafshët)", dvelksmas "frymë, vaft, aura", Hitt. tuhhai "të gulçoj", Rus. dɨhánije "frymë, vaft", duh "shpirt, shpirt, mendje, atmosferë, fantazmë, erë" gjithashtu "gjallë, frymëmarrje, gatishmëri, kuptim, vërtetësi", dušá "shpirt, zemër, mirësi, vërtetësi".
*Rhinos ose Rhinon (ῥινόν)	Scholion to Odisea 5.281: Οί δέ λέγουσιν Ἰλλυριούς ῥινόν λέγειν τήν άχλύν	"fog, mist"	PIE * h₁rinéHti	Alb i Vjetër. ren, mod. Alb. re, rê "re", rij, rî 'të bëj të lagësht'; më tej në Gk. (Lesbike) orínein "për të lëvizur", e vjetër Ch. sllav. rinǫti "të rrjedhë", Skt. riṇá-ti "për të derdhur, le të rrjedhë".
sabaia, sabaium, *sabaius	Ammianus Marcellinus : Est autem sabaia ex ordeo vel frumento in liquorem conversus paupertinus in Illyrico potus Jerome : ζύθον, quod genus est potionis ex frugibus aquaque confectum et vulgo in Dalmacie Pannoniaeque provinciis gentili barbarok sermone appellatur sabaium	"beer "	PIE * sap-	Ing. sap, lat. sapere "për shije", Skt. sabar "lëngje, lëng, nektar", višāpa avestane "që ka lëngje helmuese", proshutë krahu, Gk. hapalós "i butë, delikat", i vjetër Ch. sllav. sveptŭ "mjaltë blete"; huazuar në lat. dhe prej andej në Itali. zabaglione "pije e shkumëzuar".
*sibina (La. sibyna ~ sybina ; gr. σιβυνη ~ σιβυνης ~ συβινη ~ ζιβυνη)	Ennius (Annals, 5.540): Illyrii restant sicis sybinisque fodentes Festius e krahasoi me συβηνη (gk.), "rast flauti", një fjalë që gjendet te Aristofani ' Thesmophoriazusai '	"një shtizë gjuetie", në përgjithësi, "një shtizë", " pike "		Alb. thupër "bar, shkop" ( Proto-Alb . *tsupina "shkop"), Pers. zôpîn, Arm. səvīn "një pështymë".
sica (lat. sica ~ sicca )	Përmendur për herë të parë në Ennius ( Annals, 5.540): Illyrii restant sicis sybinisque fodentes Të ushtarëve ilirë; më vonë u përdor në Plini për të përshkruar mjetet trake	"thikë e lakuar, kamë"	PIE * ḱeh₁kʷeh2	Alb. thika 'thikë', Ir i vjetër. cath "i mençur", lat. cōs, (gjen. cōtis ) "gur guri", catus "i mprehtë, akut", eng. hone, Arm. sur "mprehtë", srem "të mprehësh", Avest. saēni "tenxhere", sal "pllakë, kudhër", Skt. śitá "i mprehtë"; huazuar në lat. sicca "kamë", lat. sicarii "vrasësit", Rus. siečiénije "prerje, prerje; prerje tërthore", siečj, rassiekatj "të fshikullosh, fshikullosh; të presësh, të copëtosh, të ndash, të këputësh".

Lemat mesapike

Gjuha mesapike shpesh konsiderohet si e afërt me ilirishten edhe pse ende nuk ka konsensus mes studiuesve për afërsinë e tyre. Shih lemat mesapike për një listë të fjalëve mesapisht.

Fjalë joilire me origjinë të mundshme ilire

Krahas fjalëve të përmendura shprehimisht si ilire, studiuesit kanë nxjerrë një listë fjalësh joilire që mund të kenë rrjedhur nga gjuha ilire.

Lema	Gjuha e burimit	Shënime	Kuptimi në anglisht	Etimologjia PIE	Përngjasime të propozuara
bagaron (βαγαρόν)	Gjuha greke lakoniane	Hesychius <βάγαρον>· χλιαρόν. Λάκωνες Përkufizuar si "Gk.-Ilir." nga Pokorny.	"warm"	PIE *bʰōg-	Alb. bukë "bread", Phrygian bekos "bread", Eng. bake, Lat. focus "hearth", Old Ir. goba "blacksmith", Gk. phōgein "to roast", Armenian bosor "red", bots "flame", Rus. bagrovɨj, bagrianɨj "crimson, saturated red, color of dark blood, purpur", bagriéc, bagrianiec "redness of someone's face, cheeks, of heated up material (e.g. metal), crimson cloth, fabric".
brisa	Latinisht	Kaluar nga Gjuha ilire në latinisht, por me origjinë thrake. Pokorny në vend të kësaj flet për një origjinë mesapike ose venetike të fjalës brisa.	"husk of grapes"		Alb. bërsí "lees, dregs; mash", Eng. broth, Lat. defrutum "new wine boiled down", Welsh brwd "brewage", Old Ir. bruth "heat, wrath", Thrac. brỹtos "barley alcohol", brỹtion "wine must", Gk. apéphrysen "to seethe, boil", ? Lith. bręsti "to mature, ripe", brendimas "ripening", also brinkti "to swell", brinkìmas "swelling" ?, Rus. braga, bražka "must, ale, unfinished or badly produced alcohol drink", broditj "to ferment (brew)", brožénije "fermentation (brewage)".
daksa -*dassa (δάξα)	Gjuha greke	Hesychius <δάξα>· θάλασσα. Ἠπειρῶται Konsiderohet me origjinë ilire. Mund të lidhet me fisin ilir të dasaretëve. dhe fisin kaonian Dexaroi	"sea"		Alb. detë/deti "sea"
φάσηλοσ φάκός	Gjuha e vjeter greke	(Epich., Ar., pap. lIP) Etymological Dictionary of Greek, p.1556	bathe		Alb.

Toponime, hidronime, antroponime

Disa fjalë janë nxjerrë nga toponimet dhe antroponimet.

Emri	Shënime	Përngjasime të propozuara	Anglisht	Etimologjia PIE	Fjalë të përafërta
Balios (Βάλιος)	Emri i njërit prej kuajve të Akilit. Dyshohet të jetë me origjinë të huaj (trake, frigjike apo ilire). Athanassakis supozon një huazim në latinisht nga gjuha osko - umbriane badius/*balius, përmes një burimi ilir.	Alb. balë 'horse with white spot on forehead', Gk. phaliós 'having a white patch', Lith. balas/baltas 'white', OCS bĕlu 'white'	'dapple', 'related to a white color'	*bʰĕl-
Bardhyli (Βάρδυλις)	Mbret ilir	Alb. i bardhë Messapic: bardulos	Alb. "white" Messapic: "grey"	*bʰreh₁ǵ-
Dalmatët	Fis ilir	Alb. delmë, delë Orel rejects this analogy	"sheep"		Delminium (capital city of the Dalmatae, near Tomislavgrad) Dalmana (ancient city in N. Macedonia)
Dardanët (Δαρδάνιοι, Δάρδανοι)	Fisi i cili jetonte në rajonin historik të Dardanisë në Ballkanin qendror. Dardania vendoset në një rajon onomastik kalimtar midis ilirishtes jugore dhe dalmatisë me veçori rajonale. Lidhet me shqipen dardhë. Si toponim shfaqet në shumë krahina shqipfolëse: Dardhishtë (Kaçanik), Dardhë (Korçë), Dardhas (Pogradec), Zall i Dardhës (Dibër), Darzë (Ulqin), Dardhatar (Zelenikovë), Dardhës (Molise), Dardhëza (Morea). Krusheva (nga protosllavishtja kruša , "dardhë") dhe toponime të tjera të lidhura me to janë propozuar si përkthime sllave të jugut të toponimeve darda.	Alb. dardhë	"pear"	*g'hord-, *dheregh-	Dardanoi in the area of ancient Troy Dardanelles Dardi in Daunia
Dassareti (Δασσαρῆται, Δασσαρήτιοι) - Sessarethes (Σεσαρήθιος)	Fis ilir me emër të përafërt.	Ep. Gr. daksa (δάξα)	"sea"		Affine to the Chaonian Greek Dexaroi
Deipatyros (Δειπάτυροϛ)	Hyjni e Stimfëve epirotas, që konsiderohet si një emër me origjinë ilire		"sky father"		Demeter
Dimallum - Dimale (Διμάλη)	Qytet ilir	Alb. dy male	'two mountains'
Enchelii (Ἐγχέλιοι/Ἐγχελεῖς)	Fis ilir	Alb. ngjalë	"eel"	*h₂engʷʰ-
Taulantii (Ταυλάντιοι)	Fis ilir që jetonte pranë helidonëve (në greqisht do të thotë "dallëndyshe", arsyeja kryesore e lidhjes me fjalën shqipe "dallëndyshe")	Alb. dallëndyshe	"swallow"		Chelidones (Χελιδόνιοι)
Tergeste	Qytet ilir	Alb. treg	'marketplace'		Tergolape, Opitergium
Teuta(na) (Τεύτα)	Teuta është deminutiv i emrit Teutana	Got. þiudans "king"	"people"	*teutéh₁-
Ulcinium (Ουλκίνιον)	Qytet ilir	Alb. ujk - ulk	"wolf"	*wĺ̥kʷos
Vendum	Qytet ilir	Alb. vend	'place, location'

Lema të tjera janë:

• Agruvium "përgjatë bregut midis Risinum dhe Butua": IE *aĝr-; kf. Skt. ájraḥ "kullotë, fushë", lat. ager, Gk. agrós, gotik. akrs
• Bindus "zot lumi"; kf. Alb. lidh "të bind, të besoj", përbindësh "përbindësh", Ir i vjetër. banne "drop", Skt. bindú, vindú "pika, gob, vend", ndoshta lat. fōns Bandusiae dhe Lusit. Bandua .
• Bosona "Lumi Bosna", fjalë për fjalë "ujë i rrjedhshëm": IE *bheg-, bhog- "të vraposh"; Alb. dë-boj "të përzënë, të përzënë", Veri. Alb. bosi "bërës, krijues", Rus. bĕg "vrapim; (punë) rrjedhë", e vjetër Ch. sllav. bĕžati dhe Rus. bĕžatj "të ikësh, të vraposh; të punosh, të rrjedhësh", Lith. begti "të ikësh, të vraposh", Gk. phébesthai "të ikësh", phóbos "frikë", eng. beck "përroi, përrua", Ir i mesëm. búal "ujë që rrjedh", hindisht bhāg "të ikësh"
• mons Bulsinus "kodra Büžanim": IE *bʰl̥kos; krh. Ing. balk, Alb. bligë "copë druri e pirun", Ir i mesëm. blog "copë, fragment", lat. pikëmbështetje "shtyl shtrati", Gk. phalanx "trung, trung", Lith. balžiena "crossbar", serb. blazína "trare çati", Skt. bhuríjāu "krahët e karrocave"
• Derbanoí, Anderva : IE *derw; krh. Ing. pemë, Alb. dru "dru", Vjetër Ch. sllav. drĕvo "pemë", Rus. dérevo "pemë, dru", uellsisht derw "lisi", Gk. dóry "dru, shtizë", drýs "lisi, pemë", Lith. derva "dru pishe", Hitt. taru "pemë, dru", thrak. taru "shtizë", skt. dru "pemë, dru", daru "dru, trung"
• Dizēros, Andízētes : IE *digh; krh. Ing. brumë, Gk. teikhos "mur", lat. gishti "për të formuar, myk", Ir i vjetër. com-od-ding "ai ndërton, ngre", Rus i Vjetër. dĕža "lug brumosjeje", krah. dez "grumbull", Skt. dehah "trup, formë"
• Domator, emri personal; kf. Ir i vjetër. damnaid "ai lidh, thyen një kalë", dam "kau", Ing. i zbutur, dialektor Germ. zamer "kau jo nën zgjedhë", Alb. dem "dem i ri", lat. domāre "të zbutur", domitor "zbutës", Gk. dámnēmi "për të thyer", dámalos "viç", Skt. dāmyáti "ai është i zbutur; ai zbut", Rus. odomashnivat' "për të zbutur"
• Loúgeon : Straboni në Gjeografinë e tij përmend "një moçal të quajtur Lougeon" (i cili është identifikuar si Liqeni Cerknica në Slloveni ) nga vendasit (fiset ilire dhe kelte), Lougeon është interpretimi i Strabonit të toponimit vendas në greqisht. kf. Alb. vonesë "të laget, njomet, lahet, lahet", lëgatë "pishinë", grykë " lug, kanal uji, derdhje", Lith. liűgas "pishinë", Vjetër Ch. sllav. & Rusi. luža "pishinë", Rus. loža, lože, lógovo "vend pushimi, vend pritjeje, shtrati, strofka", Rus. ležátj "të gënjesh, pushosh, rrish" dhe ložitj "të shtrish, të vendosësh", Thrak. Lýginos, emri i lumit
• stagnus Morsianus "toka kënetore në Panoni": IE *merĝ; kf. Germ i mesëm i lartë. murc "kalbur, i tharë, moçal", Ir i vjetër. meirc "ndryshk", Alb. marth "të dridhet, dridhet", Lith. markýti "të ndryshket"
• Naro : IE *as; kf. Alb. "hum-nerë" "greminë, humnerë", Lith. nãras "rosa zhytëse; zhytës", rus. norá "vrimë, strofkë", serbo-kroate. po-as "humne"
• Nedinum : IE *ned; kf. Skt. nadas "ulëritës"
• Oseriates "liqenet": IE *h ₁ eĝʰero; krh. serbo-kroat. jȅzero, Rusi. ózero, Lith. éžeras, letonisht ȩzȩrs, Gk. Achérōn "lumi në botën e krimit"
• Pelso (autorët latinë iu referuan liqenit Balaton modern si " lacus Pelso ", Pelso që është një hidronim nga banorët vendas), Pelso me sa duket do të thoshte "i thellë" ose "i cekët": IE *pels- ; kf. Rusia. ples (vend i thellë në liqen ose lumë), Alb veri. fellë (nga fell "thellë"), çekisht pleso "vend i thellë në një lumë, liqen", uellsisht bwlch "çarje", Arm. pelem "për të gërmuar"
• Tergitio "tregtar"; kf. Alb. tregtar (nga treg, market), Ch. sllav. trĭgŭ (serbo-kroatisht tȑg ) "treg", Rus. torg "pazar", Lith. tūrgus, letonisht. tirgus, suedez. torg . Ky grup konsiderohet të jetë i lidhur me emrin e qytetit italian të Triestes .
• Teuta, Teutana : IE *teuta- "njerëz"; kf. Lith. tauta "njerëz", germ. Deutsch "German", Old Eng. theod "populli", Gali. teuta “fisi”, Ir i vjetër. túath "klan", Umbrian tota "njerëz", Oscan touto "qytet", Hitt. tuzzi "ushtri", Alb. (shqipja e veriut ose dialekti gegë) tetanë "të gjithë" (sinonim i mundshëm arkaik i shqipes për "popull")
• Ulcisus mons, Ulcinium (qytet), Ulcisia castra : krh. Ing. ujku, Alb i Vjetër. ulk, Alb. ujk, avestan vəhrkō, persisht gurg, Skt. vṛkas, Vjetër Ch. sllav. vlŭkŭ, Russ. volk, volcíca, Lith. vil̃kas, lat. lupus, Gk. lykos
• Volcos, emri i lumit në Panoni; kf. Ir i vjetër. folc "shiu i dendur, moti i lagësht", golçi uellsian "për t'u larë", i vjetëruar eng. welkin "re", Old High Germ. welk "i lagësht", gjermanisht Wolke "re", e vjetër Ch. sllav. dhe Rusia. vlaga "lagështi, lëng bimësh", Vollga, emri i lumit në Rusi, ? vŭlgŭkŭ "i lagur", letonisht. val̃ mishrat "lagështi", Alb. ulmej "të lagësh, të lagur"

Antroponimet e propozuara ilire

Mbishkrim grek me onomastikë ilire (emër dhe patronim) në një stelë varrimi, shekulli II p.e.s., Apollonia, Shqipëri.

Antroponimet e mëposhtme rrjedhin nga ilirishtja ose nuk janë ende të lidhura me një gjuhë tjetër përveç rasteve kur shënohen, si për shembull emrat Delmatae me origjinë liburne. Alföldy identifikoi pesë provinca kryesore onomastike brenda zonës ilire:  1) ilirët "e vërtetë" në jug të lumit Neretva në Dalmaci dhe që shtrihen në jug deri në Epir ; 2) Delmatae, të cilët zinin bregun e mesëm të Adriatikut midis "ilirëve të vërtetë" në jug dhe Liburnëve në veri; 3) Liburnët, një degë e Venetikut në Adriatikun verilindor; 4) Iapodët, të cilët banonin në veri të Delmatëve dhe prapa (në brendësi të) Liburnëve bregdetarë; 5) Panonianët në trojet veriore dhe në Bosnje, Malin e Zi verior dhe Serbinë Perëndimore.  Katičić nuk njeh një zonë të veçantë onomastike panoniane dhe përfshin Panoninë me Delmacinë. Më poshtë, renditen emra nga katër nga pesë zonat onomastike të Alföldy-it, përjashtuar liburnishten, që janë identifikuar si të ngjashëm me Venetishten . Detajohet edhe një zonë dardane .

Gjuha ilire jugore

Monedhë nga Apolonia me mbishkrimin ΒΑΤΩΝ

Monedhë nga Dyrrhachioni me mbishkrimin ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΜΟΝΟΥΝΙΟΥ

• Agirrus
• Agron
• Andena (f., dëshmuar në Dyrrhachium), Andes, Andis, Andio, Andia
• Annaeus/Annaius
• Antis (f.)
• Ballaios
• Bardyllis
• Bato, mund të rrjedh nga rrënja latine battuere, "të godasësh - to strike", ose rrënja *bha, "thuaj, trego - say, tell".
• Birkena
• Blodus, Bledis
• Boiken
• Boria, Bora
• Breigos
• Brykos
• Cleitus/Kleitos (nga greqishtja e vjetër)
• Daors
• Dasius
• Dazaios, Dazas, Dazos
• Ditus
• Epe(n)tinus (dëshmuar në Dyrrhachium; është mbiemër, me kuptimin "nga Epetiumi", qyteza Strobeč)
• Epicadus
• Epidius
• Genthena, Genthios, Gentius
• Glaukias (from Greek)
• Glavus
• Grabos
• Laiscus
• Madena
• Messor
• Monunius
• Mytilus
• Pinnes
• Pleuratus
• Pladomenus
• Plare(n)s
• Plator (në liburnisht si Plaetor; Venetisht Plaetorius, cp. Latin Plaetorius)
• Posantio
• Pravaius
• Scerdis
• Skerdilaidas
• Tatta
• Temus, Temeia
• Teuda
• Teuta, Teutana ka kuptimin Mbretëreshë në ilirisht.
• Tito, Titus (gjithashtu emri ilir i lumit Krka)
• Vendes
• Verzo
• Zanatis
• Ziraeus

 

Delmate

Janë regjistruar qindra emra nga rajoni i delmatëve. Emrat karakteristik përfshijnë:

• Andena, Andes, Andis, Andio, Andia
• Aplis, Apludus, Aplus, Aplius
• Apurus
• Baezo
• Beusas, Beuzas
• Curbania
• Cursulavia
• Iato
• Lavincia
• Ledrus
• Messor
• Paio, Paiio
• Panes, Panias, Panius (ose Pantus, mbishkrim i paqartë), Panentius
• Pant(h)ia/Panto (f.)
• Pinsus
• Pladomenus
• Platino
• Samuntio
• Seio, Seiio
• Statanius, Staticus, Stato, Status
• Sestus, Sextus, Sexto
• Tito
• Tizius
• Tritus
• Var(r)o

  Emrat Delmatae të përbashkëta me Panonët (disa gjenden edhe te ilirët e jugut):

• Bardurius.
• Bato
• Carius
• Dasantilla
• Dasas, Dazas
• Dasto
• Plator, Platino
• Scenobarbus, Scenobardos (?)
• Verzo
• Verzulus

Disa emra Delmatae ndoshta e kanë origjinën nga Liburnët. Ky përfundim bazohet në prapashtesat liburne : -icus, -ica, -ocus, -ico; dhe nga shpërndarja e emrave midis Liburnive/Venetëve dhe nga mungesa ose pamjaftueshmëria e tyre në zona të tjera onomastike:

• Acenica
• Clevata
• Darmocus
• Germanicus (emër autokton Delmatë Germanus, Germus me prapashtesën Venetishte/Liburnishte -icus)
• Labrico
• Lunnicus
• Melandrica
• Turus

 

Nga ilirët e jugut janë të pranishëm emrat Boria, Epikadus, Laedikalius, Loiskus, Pines dhe Tato e disa të tjerë. Nga japodët, Diteio dhe Ve(n)do, dhe disa emra me origjinë kelte (nuk tregohen këtu).

Panonia

Disa emra të vërtetuar ndër Panonët:

• Bato (i zakonshëm edhe mes Delmatësh)
• Dasas, Dasius (i zakonshëm edhe mes Delmatësh)
• Scenobarbus (i zakonshëm edhe mes Delmatësh)
• Carvus
• Laidus
• Liccaius
• Plator
• Temans
• Tueta
• Varro
• Verzo

Emrat e mëposhtëm kufizohen në krahinën onomastike Panoniane:

• Arbo
• Arsa (ndosha me prejardhje Thrakase)
• Callo
• Daetor
• Iauletis (gjin.)
• Pirusta
• Proradus
• Scirto
• Vietis (gjin.)

Panonia veriore:

• Bato
• Breucus
• Dases
• Dasmenus
• Licco
• Liccaius

Emrat e dëshmuar ndër Kolapianët, një fis ilir i Panonisë:

• Bato
• Cralus
• Liccaius
• Lirus
• Plassarus

 

Ndër Jasët : Skena. Breukët: Scilus Bato (emri dhe mbiemri), Blaedarus, Dasmenus, Dasius, Surco, Sassaius, Liccaius, Lensus. Amantini, Skordiskët : Terco, Precio, Dases, Dasmenus.

Mesapike

• Dasius, formë latine e një emri Mesapik nga Italia jugore.

Teonimet ilire

Emrat e mëposhtëm të perëndive ( teonime ) rrjedhin ndoshta nga disa gjuhë ( liburne, ilire, etj.) dhe janë emra perëndish të adhuruara nga ilirët . Megjithatë, ata njihen përmes Interpretatio romana dhe emrat e tyre mund të jenë të korruptuar.

• Anzotica
• Armatus
• Bindus
• Boria
• Eia
• Ica
• Iria
• Latra
• Malesocus
• Medaurus
• Sentona
• Thana
• Vidasus

Ndikimet e jashtme

Gjuha e lashtë greke do të ishte bërë një ndikim i jashtëm i rëndësishëm mbi ilirishtfolësit që pushtuan tokat ngjitur me kolonitë e lashta greke, kryesisht në bregdetin e Adriatikut. Taulantët dhe Bylionët, sipas Strabonit, ishin bërë dygjuhësh. Keltët pushtues që u vendosën në tokat e banuara nga ilirët i sollën ilirët në kontakt me gjuhët keltike dhe disa fise u keltizuan veçanërisht ato në Dalmaci dhe Panoni . Kontakti intensiv mund të ketë ndodhur në atë që tani është Bosnja, Kroacia dhe Serbia . Për shkak të këtij kontakti intensiv dhe për shkak të burimeve klasike kontradiktore, është e paqartë nëse disa fise të lashta ishin ilire apo kelte (p.sh: Scordiskët) apo të përziera në shkallë të ndryshme. Trakët dhe paionët pushtuan gjithashtu tokat e populluara nga ilirët, duke i sjellë ilirët në kontakt me gjuhën thrakase dhe gjuhën paione . Sigurisht, asnjë studim serioz gjuhësor i gjuhës ilire nuk do të mund të bëhej pa përfshirjen e latinishtes, përveç gjuhëve të lashta greke, trake dhe kelte, pasi popujt që flisnin ato gjuhë u regjistruan si nga historianët e lashtë ashtu edhe nga ata modernë se kanë jetuar në tokat e banuara. nga ilirët në një periudhë kohore të historisë ose në një tjetër. E fundit, por sigurisht jo më pak e rëndësishme, çdo studim gjithëpërfshirës i gjuhës ilire duhet të marrë parasysh fjalorin indo-evropian.

Keltike

Emrat e mëposhtëm ilirë rrjedhin nga keltishtja :

• Aioia
• Ammida (questionable)
• Andetia
• Argurianus (Thrakase o Keltike)
• Arvus
• Baeta
• Belzeius
• Bidna
• Boio
• Bricussa
• Cambrius
• Catta
• Dussona
• Enena
• Iaca
• Iacus
• Iaritus
• Kabaletus
• Lautus
• Litus
• Madusa
• Madussa
• Mallaius
• Mascelio
• Matera (e psigurtë)
• Matisa
• Mellito (Greke dhe Keltike)
• Nantanius
• Nantia
• Nindia
• Nonntio
• Pinenta (mbase ?)
• Poia
• Sarnus
• Seius
• Seneca (e pasigurtë)
• Sicu
• Sinus
• Sisimbrius
• Totia
• Vepus

Thrake

Emrat e mëposhtëm mund të rrjedhin nga thrakishtja:

• Argurianus (Thracian or Celtic)
• Auluporis
• Auluzon
• Bessus
• Bithus
• Celsinus
• Celsus
• Cocaius
• Daizo
• Delus
• Dida
• Dinentilla
• Dizas
• Dizo
• Dolens
• Eptaikenthos
• Ettela
• Mania
• Moca
• Murco
• Mucatralis
• Mucatus
• Teres
• Torcula
• Tzitzis

Greke

Emrat e mëposhtëm mund të rrjedhin nga Greqishtja e vjetër:

• Ardiaioi, emri i lashtë grek për Ardiaei (ardis, 'koka e shigjetës, thumb'). Një sfidë e kësaj teorie është se rrënja e sugjeruar ardis nuk formon domosdoshmërisht 'Ardiaioi', sipas rregullave të gjuhës greke.
• Ceraunii, ekzonim fisnor, ("Κεραύνιοι, njeriu i rrufesë, burrë i rrufesë (Thunderbolt-men)"
• Cleitus, ("κλειτός", njeri me famë - renowned man)
• Glaukias, ("γλαυκός", "njeriu shkëlqyes - gleaming man")
• Illyrians, gr. Ἰλλυριοί, ekzonim fisnor
• Mellito, Greek and Celtic element, gr. μελλιτόεις, "si mjalti - like honey"
• Plator, gr. Πλάτων, "burrë i gjërë - wide man"
• Pleuratus, gr. πλευρά, "side'"

Latinisht

Emrat e mëposhtëm mund të rrjedhin nga latinishtja :

• Ardiaei, ( ardea, 'heron'). Megjithatë, problemi me teorinë që mbështet etimologjinë latine për Ardiaei është se Ardiaioi, një formë greke e Ardiaeit gjendet në disa burime pararomake, dhe rezulton se i paraprin ndikimit romak/latin, pasi i paraprin Vardaeit, një formë tjetër e këtij emri. Historiani grek Straboni thotë në paragrafin 6 (Libri 7, kapitulli 5) të Geographica: “Ardiaei u quajtën nga njerëzit e kohëve të mëvonshme “Vardiaei”.

Shih edhe

• Iliria
• Ilirologjia
• Gjuha ilire
• Mesapishtja
• Gjuha liburne
• Gjuha ilire (moderne)
• Gjuhët indo-evropiane

Literatura

• Best, Jan G. P.; de Vries, Nanny M. W.; Henri Frankfort Foundation (1982). Interaction and Acculturation in the Mediterranean: Proceedings of the Second International Congress of Mediterranean Pre- and Protohistory, Amsterdam, 19–23 November 1980. John Benjamins Publishing Company. ISBN 90-6032-195-2. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Bunson, Matthew (1995). A Dictionary of the Roman Empire. Oxford University Press US. ISBN 0-19-510233-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Cicero, Marcus Tullius; Dyck, Andrew Roy (2008). Catilinarians. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-83286-1. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Davison, David; Gaffney, Vincent L.; Wilkes, John J.; Marin, Emilio (2006). Dalmatia: Research in the Roman province 1970-2001: Papers in Honour of J.J. Wilkes. Archaeopress. ISBN 1-84171-790-8. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Hamp, Eric Pratt; Ismajli, Rexhep (2007). Comparative Studies on Albanian. Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës. ISBN 978-9951-413-62-6. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Hornblower, Simón; Spawforth, Antony (2003). The Oxford Classical Dictionary. Oxford University Press. ISBN 0-19-860641-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Katičić, Radoslav (1965). "Zur Frage der keltischen und pannonischen Namengebiete im römischen Dalmatien". Godisnjak (Annuaire). Sarajevo: Centar za balkanoloske studije. 3: 53–76. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Krahe, Hans (1955). Die Sprache der Illyrier. Erster Teil: Die Quellen. Wiesbaden. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja)
• Lewis, D. M.; Boardman, John (1994). The Cambridge Ancient History (Volume 6): The Fourth Century B.C. Cambridge University Press. ISBN 0-521-23348-8. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Ó hÓgáin, Dáithí (2003). The Celts: A History. Woodbridge: Boydell Press. ISBN 0-85115-923-0. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Pomeroy, Sarah B.; Burstein, Stanley M.; Donlan, Walter; Roberts, Jennifer Tolbert (2008). A Brief History of Ancient Greece: Politics, Society, and Culture. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-537235-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Wilkes, John J. (1995). The Illyrians. Oxford: Blackwell Publishing. ISBN 0-631-19807-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Williams, Craig Arthur (2004). Epigrams: Martial. Oxford University Press US. ISBN 0-19-515531-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Mayer, Anton. “Der Satem-Charakter Des Illyrischen”. Glotta 24, nr. 3/4 (1936): 161–203. https://www.jstor.org/stable/40265417.