Jump to content

Arsimi i lartë

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Studentët në një ceremoni diplomimi.

Arsimi i lartë është arsimi terciar që çon në marrjen e një diplome akademike. Arsimi i lartë, i njohur edhe si arsimi i nivelit të tretë ose arsimi terciar, është një fazë përfundimtare fakultative e arsimit formal që fillon pas përfundimit të arsimit të mesëm. Ai përfaqëson nivelet 6, 7 dhe 8 të versionit 2011 të Strukturës Ndërkombëtare të Klasifikimit Standard të Arsimit.

E drejta e qasjes në arsimin e lartë përmendet në një numër instrumentesh ndërkombëtare të të drejtave të njeriut. Pakti Ndërkombëtar i Kombeve të Bashkuara për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore i vitit 1966 deklaron, në nenin 13, se "arsimi i lartë do të bëhet po aq i mundshëm për të gjithë, në bazë të aftësive, me çdo mjet të përshtatshëm, dhe veçanërisht nga futja progresive e arsim falas”. Në Evropë, neni 2 i Protokollit të Parë të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, i miratuar në vitin 1950, detyron të gjitha palët nënshkruese të garantojnë të drejtën e arsimit

Që nga Lufta e Dytë Botërore, vendet e zhvilluara dhe shumë vende në zhvillim kanë rritur pjesëmarrjen e grupmoshës që kryesisht studion arsim të lartë nga niveli i elitës, deri në 15 përqind, në masën masive prej 16 deri në 50 përqind. [1] [2] Në shumë vende të zhvilluara, pjesëmarrja në arsimin e lartë ka vazhduar të rritet drejt universitetit ose, siç e quante më vonë Trow, qasje e hapur, ku mbi gjysma e grupmoshës përkatëse marrin pjesë në arsimin e lartë. [3] Arsimi i lartë është i rëndësishëm për ekonomitë kombëtare, si një industri, në vetvete, dhe si një burim i personelit të trajnuar dhe të arsimuar për pjesën tjetër të ekonomisë. Punëtorët e arsimuar në institucionet e arsimit të lartë kanë siguruar një çmim të matshëm të pagave dhe ka shumë më pak të ngjarë të bëhen të papunë sesa punëtorët më pak të arsimuar. [4] [5]

Përkufizimi

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Arsimi i lartë, i njohur edhe si arsimi i nivelit të tretë ose terciar, është një fazë përfundimtare fakultative e arsimit zyrtar që ndodh pas përfundimit të arsimit të mesëm. Arsimi i lartë ofrohet në universitete, akademi, kolegje, seminare, konservatoriume dhe institute të teknologjisë, si dhe përmes institucioneve të caktuara të nivelit të kolegjit, përfshirë shkollat profesionale, shkollat tregtare dhe kolegjet e tjera të karrierës që japin diploma. Arsimi terciar në nivelin joakademik nganjëherë quhet arsimim i mëtutjeshëm ose arsimim i vazhdueshëm duke e dalluar nga arsimi i lartë.

Klasifikimi Standard Ndërkombëtar i Arsimit në vitin 1997 fillimisht klasifikoi të gjithë arsimin terciar në një nivel të vetëm të skemës së tij. Ata iu referuan si niveli 5 ndërsa studimet e doktoratës i kishin klasifikuar në nivelin 6. Në vitin 2011, është bërë ridefinimi dhe zgjerimi i strukturës së Standardeve Ndërkombëtare të Arsimit. Arsimi i lartë në nivelin universitar, master dhe doktoratë u klasifikuan në nivelet 6, 7 dhe 8. Niveli joakademik arsimi terciar, i referuar ndonjëherë si arsim i mëtutjeshëm ose arsimim i vazhdueshëm, u riformulua në ISCED 2011, në nivelin 4, gjersa në nivelin 5 u klasifikuan disa forma më të larta të arsimit. [6]

Në ditët kur disa nxënës përparuan përtej arsimit fillor ose arsimit bazë, termi "arsim i lartë" shpesh përdoret për t'iu referuar arsimit të mesëm, gjë që mund të krijojë konfuzione dhe keqkuptime.[Shënime 1] Kjo është origjina e termit shkollë e mesme për shkolla të ndryshme për fëmijë të moshës ndërmjet 14 dhe 18 vjeç (SHBA) ose 11 dhe 18 (Angli dhe Australi). [7]

Arsimi i lartë përfshin mësimdhënie, hulumtime, punë e saktë aplikative (p.sh. në shkollat mjekësore dhe shkollat dentare ), dhe aktivitetet e shërbimeve sociale të universiteteve. [8] Brenda sferës së mësimdhënies, ai përfshin edhe nivelin universitar, dhe përtej kësaj, nivelin e studimeve pasdiplomike (ose nivelin pasuniversitar ). Niveli i fundit i arsimit shpesh quhet shkollë pasuniversitare, veçanërisht në Amerikën e Veriut. Përveç aftësive që janë specifike për çdo shkallë të veçantë, punëdhënësit e mundshëm në çdo profesion janë duke kërkuar prova të të menduarit kritik dhe aftësi të arsyetimit analitik, aftësi për të punuar në ekip, gjykim etik, aftësi vendimmarrëse, rrjedhshmëri në të folur dhe në të shkruar, aftësi për zgjidhjen e problemeve dhe njohuri të gjerë të arteve dhe shkencave liberale. [9]

Historiku

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Universiteti Al-Qarawiyyin, Fes, Maroko

Institucionet më të vjetra të arsimit të lartë u shfaqën midis shekujve V dhe II p.e.s. në disa zona të mëdha kulturore të Euroazisë. Në botën Greke, Akademia e Platonit, Liceumi antik i Aristotelit dhe shkolla tjera filozofiko-matematikore u bënë modele për institucionet e tjera, veçanërisht në Aleksandri të Egjiptit nën Ptolemitë. Në Indi, qyteti Takṣaśilā, më vonë manastiri i madh budist Nālandā, tërhoqi studentë dhe profesorë edhe nga rajone të largëta. [10] Në Kinë, dinastia Han themeloi karrige për të mësuar Pesë Klasikët Konfucian, pastaj në 124 Shkolla e Madhe ( Taixue ) për të trajnuar kuadrot për administratën perandorake. [11] [12] Të gjitha këto institucione të arsimit të lartë u bënë modele për shkollat e tjera brenda sferës së tyre të ndikimit kulturor.

Në vitin 425, perandori bizantin Theodosius II themeloi Pandidakterion, një lloj fakulteti prej 31 profesorësh, për të trajnuar shërbyesit publik. Në shek. VII dhe VIII, "shkollat katedrale" u themeluan në Evropën Perëndimore. Ndërkohë, Medresetë e para u themeluan në botën islame, fillimisht shkolla fillore të thjeshta në ambientet e xhamive të mëdha, të cilat gradualisht evoluuan drejt arsimit të mesëm, të mëvonshëm. Sado të jetë i lartë niveli intelektual i këtyre shkollave, do të ishte anakronike t'i quajmë ato "universitete". Organizimi dhe qëllimet e tyre ishin dukshëm të ndryshme nga korporatat e studentëve dhe mësuesve, të pavarur nga Kisha dhe Shteti, të cilat u vendosën nga shekulli XII në Evropën Perëndimore si Universitas Studiorum .

Universiteti al-Qarawiyyin në qytetin Fez, të Marokut, sipas UNESCO-së [13] dhe librit të Rekordeve Botërore të Ginisit (Guinness World Records),[14] është institucioni më i vjetër ekzistues në botë që vazhdon të funksionojë edhe sot [15] gjë që herë pas here edhe përmendet nga studiuesit e ndryshëm. Padyshim që ka institucione edhe më të vjetra të arsimit të lartë, për shembull, Universiteti i Ez-Zitouna në Montfleury, Tunis, u themelua për herë të parë në vitin 737.

Shih edhe

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Shënime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ For example, Higher Education: General and Technical, a 1933 National Union of Teachers pamphlet by Lord Eustace Percy, which is actually about secondary education and uses the two terms interchangeably.

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ Trow, Martin (1973) Problems in the transition from elite to mass higher education. Carnegie Commission on Higher Education, Berkeley, https://www.eric.ed.gov/ERICWebPortal/search/detailmini.jsp?_nfpb=true&_&ERICExtSearch_SearchValue_0=ED091983&ERICExtSearch_SearchType_0=no&accno=ED091983, accessed 1 August 2013
  2. ^ Brennan, John (2004) The social role of the contemporary university: contradictions, boundaries and change, in Center for Higher Education Research and Information (ed.)
  3. ^ Trow, Martin (2007) [2005] Reflections on the transition from elite to mass to universal access: forms and phases of higher education in modern societies since WWII, Springer International Handbooks of Education volume 18, 2007, 243-280
  4. ^ "Risk-Based Student Loans". 2011-09-05. SSRN 1941070. {{cite journal}}: Burimi journal ka nevojë për |journal= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ OECD, Education at a Glance (2011)
  6. ^ Revision of the International Standard Classification of Education (ISCED) Arkivuar 6 janar 2019 tek Wayback Machine, retrieved 05-04-2012.
  7. ^ [1]
  8. ^ Pucciarelli F., Kaplan Andreas M. (2016) Competition and Strategy in Higher Education: Managing Complexity and Uncertainty, Business Horizons, Volume 59
  9. ^ "Employers Judge Recent Graduates Ill-Prepared for Today's Workplace, Endorse Broad and Project-Based Learning as Best Preparation for Career Opportunity and Long-Term Success". Press release. 20 janar 2015. 
  10. ^ Radha Kumud Mookerji, Ancient Indian education: Brahmanical and Buddhist (2nd ed.). Delhi, Motilal Banarsidass, 1989
  11. ^ Étienne Balazs, La Bureaucratie céleste (recherches sur l’économie et la société de la Chine traditionnelle), Paris, Gallimard, 1968
  12. ^ Peter Tze Ming Ng, « Paradigm Shift and the State of the Field in the Study of Christian Higher Education in China », in Cahiers d’Extrême-Asie, 2001, n° 12, pp. 127-140
  13. ^ "Medina of Fez". UNESCO World Heritage Centre (në anglisht). UNESCO. Marrë më 7 prill 2016.
  14. ^ The Guinness Book Of Records, Published 1998, ISBN 0-553-57895-2, p. 242
  15. ^ Oldest University

Bibliografia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  • Bakvis, Herman and David M. Cameron (2000), "Post-secondary education and the SUFA". IRPP.
  • Commission Reports: A National Dialogue: The Secretary of Education's Commission on the Future of Higher Education, United States Department of Education, 2006. [2] Arkivuar 28 nëntor 2019 tek Wayback Machine
  • Davies, Antony and Thomas W. Cline (2005). The ROI on the MBA, BizEd.
  • Douglass, John A. and Todd Greenspan, eds. "The History of the California Master Plan for Higher Education."
  • El-Khawas, E. (1996). Campus trends. Washington, DC.: American Council on Education.
  • Ewell, P.T. (1999). Assessment of higher education and quality: Promise and politics. In S.J. Messick (Ed.), Assessment in higher education: Issues of access, quality, student development, and public policy. Mahwah, NJ: Erlbaum.
  • Finn, C. E. (1988, Jul.-Aug.). Judgment time for higher education: In the court of public opinion Arkivuar 14 shkurt 2020 tek Wayback Machine. Change, 20(4), 34–39.
  • Forest, James and Kinser, Kevin. (2002). Higher Education in the United States: An Encyclopedia. Santa Barbara: ABC-CLIO.
  • Green, Madeleine, F., ed. 1988. Leaders for a New Era: Strategies for Higher Education. New York: Macmillan.
  • Miller, Patrick L. (1979). Choosing a College. Madison, Wis.: Inter-Varsity Christian Fellowship. p. 43. Briefly considers the criteria by which a student might select a college or university for study. ISBN 0-87784-172-1
  • Roszak, Theodore, ed. (1968). The Dissenting Academy. New York: Pantheon Books. x, 304 p.
  • Snyder, Benson R. (1970). The Hidden Curriculum (book). Cambridge, MA: MIT Press.
  • Spellings, Margaret, "A Test of Leadership: Charting the Future of U.S. Higher Education" Arkivuar 4 mars 2020 tek Wayback Machine, A Report of the Commission Appointed by Secretary of Education Margaret Spellings, September 2006. (highlights of report)
  • Veblen, Thorstein (1918). The Higher Learning in America: A Memorandum on the Conduct of Universities by Businessmen. New York: Huebsch
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Arsimi_i_lartë&oldid=2572310"