Debar

Debar
Дебaр
Debar; Дебaр
	; Pogled na Debar
Osnovni podaci
Država	Severna Makedonija
Opština	Debar
Stanovništvo
Stanovništvo (2002)	14 561
Geografija
Koordinate	41°19′N 20°31′E / 41.31°N 20.52°E
Nadmorska visina	625 m
	Debar Debar (Severne Makedonije)
Ostali podaci
Poštanski kod	1250
Pozivni broj	039
Registarska oznaka	DE

Koordinate: 41° 18′ 36" SGŠ, 20° 31′ 12" IGD

Debar (makedonski: Дебaр, albanski: Dibra) je grad od 14 561 stanovnika^[1] na zapadu Severne Makedonije, blizu granice sa Albanijom. Debar leži na putu Struga - Gostivar na obalama Debarskog jezera kojeg formiraju rijeke Crni Drim i Radika. Sjedište je istoimene Opštine Debar, koja ima oko 19 542 stanovnika (po popisu iz 2002.).^[1]

Historija

Prvi pisani dokument u kome se spominje Debar je Ptolomejeva karta, napravljena sredinom 2. vijek pne. u kojoj se naziva Deborus.

Bohemond I. Antiohijski i njegovi Normani zauzeli su Debar 1107, u 13. i 14 st. Debar je padao iz ruke u ruku, između Epirske Despotovine, Drugog Bugarskog carstva i Srbije .

Debar i njegova okolica potpali su pod vlast Otomanskog carstva 1395.^[2]

U 14. st. albanski knez Gjerg Kastriot Skenderbeg, postao je vođa pobune Albanaca protiv otomanske vlasti. Tako je Debar postao granica pobunjenih zemalja i mjesto stalnih borbi između 1443 i 1465 godine. Pored Debra zbile su se dvije značajne bitke 29. aprila 1444 i 27. septembra 1446 godine, u obje su Turci bili pobjeđeni.

U 19. st. stanovnici Debra su se još jedanput bezuspješno pobunili protiv otomanske vlasti.

Tada je Debar obišao i u njemu proboravio francuski putnik i geolog Ami Boué i zabilježio da u gradu ima 64 dućana i 4 200 stanovnika.

Debar je bio sjedište sandžaka u Vilajetu Skadar do 1877.

Nakon toga bio je pod upravom bitolskog Vilajeta (od 1877 do 1912) kao Debre ili Debre i Bala (to je značilo Gornji Debar) za razliku od mjesta Debre i Zi (Donjeg Debra), a to je bio današnji grad u Albaniji - Peshkopi.

Albanski stanovnici Debra bili su aktivni u albanskom nacionalnom pokretu tako su i prvaci iz Debra sudjelovali 1. novembra 1878 u osnivanju Prizrenske lige.

Za vrijeme Prvog balkanskog rata 1912 - 1913, Debar je poput ostale Vardarske Makedonije priključen tadašnjoj Kraljevini Srbiji.

U septembru 1913 dio stanovnika Debra i okolice podigao se na ustanak protiv srpske vlasti. Odmah nakon toga grad su zauzele jedinice albanske vojske, ali ih je srpska vojska još istog mjeseca protjerala iz grada.

Geografske karakteristike

Debar leži na jugoistoku Debarskog polja na 625 metara nadmorske visine.

Okružen je planinama Dešat, Stogovo i Jablanica.

U blizini grada su Debarsko jezero, rijeka Crni Drim i njegova pritoka Radika.

Kultura

Debar i njegova okolica u prošlosti su bili poznati po svojim zanatlijama, drvodjeljama, drvorezbarima, zidarima, slikarima, naročito od 17. do 19. st.

Sve to nije bilo slučajno, Debar je uz Samokov i Bansko imao poznatu drvorezbarsku školu.

Radovi Debarskih majstora mogu se naći po crkvama i javnim zgradama po cijelom Balkanu.

Dobar primjer rada Debarske drvorezbarske škole može se vidjeti u obližnjem manastiru Sv. Jovan Bigorski.

Pored Debra na padinama planine Bistra, uz rijeku Radiku, nalazi se poznati manastir Sv. Jovan Bigorski, koji je potpuno obnovljen u 19. st. Manastir je izgrađen na ostatcima starije crkve iz 1021 godine.

Privreda

Najpoznatije poduzeće iz Debra je rudnik i tvornica gipsa Radika KNAUF.

U Debru dobro posluju i slavne Debarskite Banji kao i Hidrocentrala Špilje.

U Debru ima nekoliko malih tradicionalnih manufaktura sagova (oni se većinom izvoze, jer su ručni rad).

Stanovništvo

Po posljednjem popisu stanovništa Debar je imao 14 561 stanovnika^[1], a njihov sastav bio je slijedeći:

Albanci 10 768
Turci 1 415
Makedonci 1 054
Romi 1 079
ostali 245

Gradovi prijatelji

Bugarska Vidin

Izvori

Vanjske veze

Debar na stranicama cyber macedonia Arhivirano 2008-07-21 na Wayback Machine-u
Debar (Municipality, Macedonia)

[popis-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Makedonski popis stanovništva 2002 (PDF)

[2] J.VA Fine, The late mediaeval Balkans, p.380

[1]

[2]