1592
- Ovo je članak o godini 1592.
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 15. vijek – 16. vijek – 17. vijek |
| Decenija: | 1560-e 1570-e 1580-e – 1590-e – 1600-e 1610-e 1620-e |
| Godine: | 1589 1590 1591 – 1592 – 1593 1594 1595 |
| Gregorijanski | 1592. (MDXCII) |
| Ab urbe condita | 2345. |
| Islamski | 1000–1001. |
| Iranski | 970–971. |
| Hebrejski | 5352–5353. |
| Bizantski | 7100–7101. |
| Koptski | 1308–1309. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1647–1648. |
| • Shaka Samvat | 1514–1515. |
| • Kali Yuga | 4693–4694. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4228–4229. |
| • 60 godina | Yang Voda Zmaj (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11592. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
Godina 1592 (MDXCII) bila je prijestupna godina koja počinje u srijedu po gregorijanskom kalendaru odn. prijestupna godina koja počinje u subotu po 10 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.
- 5. 1. - Sabor na Gradcu kod Zagreba: odredbe o načinu mobiliziranja zemlje protiv očekivanog turskog napada ("obći zemaljski ustanak")[1].
- 24. 1. - Banov brat Petar Erdedi postavljen za kapetana žumberačkih uskoka[2].
- 25. 1. - Turski veliki vezir prijeti da će sultan poslati flotu u Jadran protiv senjskih uskoka koji neprekidno četuju protiv Turaka; kralj za novog senjskog kapetana postavlja Jurja Lenkovića[2].
- 30. 1. - Ippolito Aldobrandini izabran za papu Klementa VIII. (do 1605).
- 3. 3. - Izvedeno Šekspirovo delo Henri VI, 1. deo.
- 21. 3. - Papa Klement VIII se žali nadvojvodi Ernestu na uskoke koji su nedavno "porobili" trgovačke brodove u Ankoni[2].
- 13. 4. - Počinje Imdžinski rat, pokušaj Toyotomi Hideyoshija da osvoji Koreju; Korejci u ovom ratu koriste brodove kornjače.
- 13. 4. - Ban Tomo Erdedi razglasio "obći zemaljski ustanak"[3].
- 12. 4. - 2. 5. - Hasan-paša Predojević gradi (novu) Petrinju na ušću Petrinjčice u Kupu[4]; hrvatske i njemačke čete neaktivne kod Bresta i Gorice.
- 15. 4. - Hrastovica se predala Turcima nakon pobune, prethodno osvojena tvrđava Gore[4].
- 14. 6.? - Turci ušli u Izačić kojeg je pobunjena posada napustila[5].
- 19. 6. - Pad Bihaća: grad se sporazumno predao poslije šest dana opsade, ali obećanja ubrzo prekršena - ubijene dvije od pet tisuća kršćanskih stanovnika, 800 djece poslato u Carigrad[6].
- Ovim je zaokruženo tursko osvajanje današnje Bosne (do 1878.).
- Bihać postaje sjedište ranijeg Ostrožačkog sandžaka (osn. 1578.).
- 5. 7. - Mlečani (adm. Almoro Tiepolo) razorili Karlobag[7].
- 19. 7. - Hasan-paša kod Bresta porazio bana Erdedija i štajerske čete (u Carigradu 26. rujna proslavljen trijumf), grad zapaljen sledeće noći, štajerska posada ubijena; Turci zatim haraju Turopoljem i oko Siska[8].
- 20. 7. - Japanci zauzeli Pjongjang, glavni grad Koreje - car Seonjo se povlači na sever.
- 23. 7. - Petar Erdedi se probio iz Kerestinca koji su Turci bili opkolili.
- 23 - 29. 7. - Druga opsada Siska[9].
- 9. 8. - John Davis verovatno otkrio Falklandska ostrva.
- avgust - Englezi zarobili kod Azora veliki portugalski brod Madre de Deus sa bogatim tovarom iz jugoistočne Azije.
- kolovoz-rujan? - Kralj Rudolf u Pragu odredio da "tursko zvono" zvoni tri puta na dan pozivajući na molitvu za obranu od Turaka, odredio da se u svim njegovim zemljama sakuplja novac i vojska, velika pojačanja stižu u Zagreb i okolinu.
- rujan, krajem - Hasan-paša u Turopolju spalio 49 sela i dva trgovišta, panika zbog glasina čak u Ljubljani[10].
- prije 29. 10. - Markgrof Karl von Burgau iz Tirola imenovan komandantom svih četa u Hrvatskoj i Slavoniji (stiže 7. 11. u Zagreb).
- ca. 14. 11. - Novi Hasan-pašin upad u Turopolje; oko Zagreba se okuplja velika vojska koja ne može prijeći nabujalu Savu.
- 17. 11. - Sigismund III Vasa, od ranije vladar Poljske-Litvanije, nasleđuje oca na švedskom prestolu.
- prosinac - Ratne aktivnosti oko Petrinje obustavljene zbog velikog snijega[11].
- 25. 12. - Imdžinski rat: mingovska vojska prelazi reku Jalu u pomoć Korejcima.
- Jovan Kantul je novi srpski patrijarh (do 1614).
- Pećanac Derviš Agić Sarvanović izdejstvovao da se iz skadarskog sandžaka izdvoji crnogorski s njim na čelu (Ulcinj, Bar i oblasti od Bojane sa Crnom Gorom); zatim (1592/3) Akan-bali čauš na Cetinju vrši popis za harač[12].
- Odštampana biografija Ozane Kotorske Serafina Racija[13].
- Od 1566. do 1592. broj spahija se smanjio za polovinu[14].
- Otvaranje skele (trgovačke luke) u mletačkom Splitu, koriste je bosanski trgovci[15].
- 5. 1. - Šah Džahan, mogulski vladar († 1666)
- 22. 1. - Pierre Gassendi, filozof, naučnik († 1655)
- 28. 11. - Huang Taiji (Abahai), kineski car († 1643)
- ? - Ivan Bunić Vučić, pjesnik († 1658)
- Muhamed Nerkesi Sarajlija, pjesnik († 1632)
- 23. 2. - Natal Bonifacij (Božo Bonifačić), bakrorezac i kartograf (* 1538)
- 13. 9. - Michel de Montaigne, esejista (* 1533)
- 28. 10. - Ogier Ghiselin de Busbecq, diplomata (* 1522)
- 17. 11. - Johan III, kralj Švedske (* 1537)
- ? - Filip Sokolović, srpski patrijarh
- ? - Ivan Pergošić, pravnik, prevoditelj
- ↑ Klaić, 372-4
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Klaić, 372
- ↑ Klaić, 375
- ↑ 4,0 4,1 Klaić, 377
- ↑ Klaić, 378
- ↑ Klaić, 379
- ↑ Klaić, 380
- ↑ Klaić, 382
- ↑ Klaić, 383
- ↑ Klaić, 384-5
- ↑ Klaić, 386
- ↑ Vladimir Ćorović, Oslobođenje Crne Gore, rastko.rs (pristup. 2.8.2013.)
- ↑ Miroslav Pantić, Književnost na tlu Crne Gore i Boke Kotorske od XVI do XVIII veka, rastko.rs
- ↑ Historija, 479
- ↑ Historija, 520 i 635
- Literatura
- Vjekoslav Klaić, Svezak treći: dio prvi..... Prva knjiga: Doba kraljeva Ferdinanda I., Maksimilijana i Rudolfa (1527-1608) (archive.org)
- Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959