Škocjanske jame
| Škocjanske jame | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
 Škocjanske jame | |
 Slovenija | |
| Registriran: | 1986. (10. zasjedanje) |
| Vrsta: | Prirodno dobro |
| Mjerilo: | vii, viii |
| Ugroženost: | - |
| Referenca: | UNESCO |
Škocjanske jame je sistem kraških jama uz tok ponornice - Reke, nekoliko kilometara jugoistočno od Divače, pored slovensko-talijanske granice. Reka koja skuplja vode iz područja eocenskog fliša oko Ilirske Bistrice i sa pobrđa Brkini, ponire na nadmorskoj visini od 327 metara prvo u Mohorčićevu jamu, a zatim se još dva puta pojavljuje u 165 m dubokim vrtačama (Mala i Velika dolina) da bi najzad prešla u podzemni kanjon čije su strane visoke gotovo 100 m. U kanjonu u kojem je provedeno električno osvetljenje izgrađen je i put z posetioce.
U višim etažama jama koje je voda davno napustila nađeni su tragovi paleolitske (Roška špilja nad velikom dolinom) i neolitske (Tominčeva jama nad Velikom dolinom) kulture. Voda iz Škocijanskih jama ponovo izvire na udaljenosti od 39 km, uz samo more severozpadno od Trsta u izvorima reke Timave.
Već u paleolitu, a delomično u neolitu bile su nastanjene Tominčeva jama i Roška špilja. Vrlo jak je halštatski kulturni sloj u Svetinovoj dvorani (šlem italsko-etrurskog tipa) u Jami nad jezerom, u Tominičevoj jami, gde se prepoznaje prelaz u Latensko doba i gde je nađeno nekoliko skeletnih grobova. Tragova iz rane antike zasad nema, ali ima tragova kasne antike (III-IV vek) u Tominčevoj jami gde ima i ostatka iz ranog srednjeg veka - manje u Roškoj jami. Halštatsku nastanjenost špilja treba pripisati tome da se stanovništvo koje je živelo u okolini, pre svega u Škocjanu, sklonilo u njih pred opašnošću koja bi im zapretila. Na strmim stenama kanjona Reke i rasednih dolina dominira halštatska gradina. Na Ponikvama u neposrednoj blizini je latenska nekropola, odakle je postolje spomenika imperatora Avgusta, postavljenog 14 godina pne. (Inscriptiones Italicae, X, 4, 337).
- Enciklopedija Jugoslavije JLZ Zagreb 1971 godine.
