Adam Smith
Adam Smith (Kirkcaldy, 5 di giugnu 1723 - Edimmurgu, 17 di giugnettu 1790) fu nu cèlibbri ecunumista scuzzisi.
È notu suprattuttu comu l'auturi di La ricchizza dî nazioni, pubbricatu ntô maju dû 1776, e ca fu pi dui sèculi nu testu di rifirimentu pi l'ecònumia. È 'n stu testu ca s'attrova la famusa mitafora dâ manu mmisìbbili.
Biografia
[cancia | cancia lu còdici]
Ntô 1737 accuminzau a friquintari a Glasgow l'univirsitati lucali (na specii d'istitutu d'istruzzioni supiriuri) e, dû 1740, prusiquìu li studi a Oxford 'n n'ammienti tradizziunalista e auturitariu. Ntô 1746 turnau a Kirkcaldy, pi prusèquiri li studi privatamenti.
Dû 1748 ô 1751 tinni diversi pùbbrichi cunfirenzi a Edimmurgu, supra argumenti la ritòrica e la littiratura ngrisa. Grazzî a chisti, ntô 1751 fu numinatu ducenti di lòggica e appoi di filusufìa murali a l'univirsitati di Glasgow.
Ntô 1759 pubbricau la "Tiurìa dî sintimenti murali", ntâ quali affirmava ca ciascunu avissi a cumpurtàrisi judicànnusi comu facissi nu spittaturi mparziali bonu nfurmatu. Chistu 'n quantu ognidunu di nuàutri addisìa l'appruvazzioni dî propi simili, vistu ca campa 'n sucitati.
Ntô 1764 accittau lu ncàrricu di tuturi di nu juvini aristucràticu, c'accumpagnau 'n na scursioni pi lu cuntinenti eurupeu. 'N stu modu vinni a cuntattu cû megghiu dâ ntillighènzia di l'èbbica (tra cui Voltaire, d'Alembert e François Quesnay).
Dû 1767 ô 1773 abbitau câ propia matri a Kirkcaldy, unni accuminzau a scriviri la sô òpira cchiù nota, 'n siquutu si trasfirìu a Londra. Ntô 1776, mentri la Ngriterra cummattìa contra li ndipinnintisti miricani, fu pubbricata "La ricchizza dî nazzioni".
Ntô 1778 fu numinatu Cummissariu dî dùani pâ Scozzia (a Edimmurgu).
Cuntribbutu â Tiurìa ecunòmica
[cancia | cancia lu còdici]Smith, cuntrariamenti â duttrina tannu duminanti dî mircantilisti, riteni ca l'ìnnici dâ ricchizza di na nazzioni nun è lu rèdditu cumprissivu dâ stissa, ma chiuttostu lu tinuri di vita di li sô citadini, e pirtantu lu rèdditu pro capite, ca nun addipenni sulu di lu nummàru di citadini ca travàgghianu, ma macari dâ sô pruduttivitati.
La pruduttivitati, sempri sècunnu Smith, addipenni cumprissivamenti dâ divisioni dû travagghiu ragghiunciuta 'n na ditirminata sucitati, e tali liveddu di divisioni di lu travagghiu addipenni di l'anchizza dî mircati: propiu pirchissu è cuntrariu a misuri statali c'ustacòlanu lu cummerciu, addivintannu 'n nu certu senzu lu funnaturi dû libbirismu ecunòmicu.
Nta l'analisi dâ divisioni dû travagghiu Smith distingui tri catigurìi suciali, ê quali currispunninu tri diversi formi di rèdditu:
- travagghiatura - salari
- capitalisti - prufitti
- prupitari tirreri - rènniti
sta ripartizzioni dâ sucitati diffirisci di chidda 'n usu ntô sô tempu (agricultura, artiggiani, nubbiltati e cleru): 'n pràtica ê classificazzioni ritaggiu di na sucitati ca jiava scumparennu Smith sustituisci novi catigurìi, sprissioni dâ nascenti sucitati capitalìstica.
Cu nutèvuli rialismu Smith asserva ca lu diversu putiri cuntrattuali fa sì ca li travagghiatura arricèvanu nu salariu di sussistenza, mentri li capitalisti pircipìscinu nun sulu quantu nicissariu pi ricustituiri li scorti nizziali e pajari li salari, ma videmma un "suvracchiù/superchiù". Chisti pruventi ponnu èssiri mpigati pi ncrimintari la capacitati pruduttiva, oppuru vèniri distinati a li cussidditti "cunzumi mpruduttivi" (obberu di chiddi ca nun travàgghianu "pruduttivamenti": li beni e sirvizzi di lussu).
La divisioni dû travagghiu mprica nu certu cuurdinamentu tra li diversi suggetti ecunòmici, affinchî ogni cosa pruduciuta attrova un sô acquirenti, e sunnu dispunìbbili 'n cummerciu tutti li beni ntirmedi nicissari pâ pruduzzioni di ciascunu àutru beni.
La manu mmisìbbili
[cancia | cancia lu còdici]Smith riteni ca sta funzioni di cuurdinamentu è svulciuta mpricitamenti di lu mircatu cu lu sô miccanismu di furmazzioni dî prezzi: nfatti riteni ca la cuncurrenza fa sì ca 'n prisenza di nu squilibbriu tra dumanna e ufferta dûn beni, lu prezzu di mircatu si mudifica ô puntu c'arcuni upiratura si rivòlcinu a àutri beni oppuru sunnu stimulati a acquistari/pruduciri na majuri/minuri quantitati di ddu beni.
Sta dinàmica auturigulatrici dû mircatu nun nicissita pi lu sô funziunamentu di lu ntirventu dû Statu, pirchî è lu midèsimu cumpurtamentu eguìsticu di li suggetti ecunòmici ca la ditirmina. Smith paragona stu miccanismu ô ntirventu di na manu mmisìbbili (mitafora supravvissuta finu a li jorna nostri). 'N àutri tèrmini, chista è l'uriggini dâ duttrina libbirista dû laissez faire ("lassati faciri" 'n francisi).
Bibbriugrafìa
[cancia | cancia lu còdici]- 1759: "Tiurìa dî sintimenti murali" (The Theory of Moral Sentiments)
- 1776 (9 di marzu): "La ricchizza dî nazzioni" (An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations)