صحیح مسلم
 | |
| لکھاری | مسلم بن حجاج (822ء–875ء) |
|---|---|
| دیس | نیشاپور |
| بولی | عربی |
| سلسلہ | صحاح ستہ |
| صنف | حدیث |
| تریخ چھپائی | انیسویں صدی |
| حصہ مضامین بسلسلہ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| حدیث | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
سنی۱
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
متعلقہ موضوعات |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
صحیح مسلم (عربی : المسند الصحيح المختصر بنقل العدل عن العدل إلى رسول الله صلى الله عليه وسلم( Sahih Muslim) یا عام طور توں صحیح مسلم شریف وی کہیا جاندا اے۔ ابوالحسین مسلم بن الحجاج بن مسلم القشیری بن دردین دی مرتب کردہ شہرہ آفاق مجموعۂ احادیث اے جو صحاح ستہ دی چھ مشہور کتاباں وچوں اک اے۔ امام بخاری دی صحیح بخاری دے بعد دوسرے نمبر اُتے سب توں مستند کتاب اے۔
صحیح مسلم اہل سنت و جماعت دے مسلماناں دی اک اہم حدیث دی کتاب اے، قرآن مجید تے صحیح بخاری دے بعد تیسری سب توں صحیح کتاب منی جاندی اے،[۱] ایہ کتاب کتاباں الجوامع شمار ہُندی اے، یعنی اس وچ حدیث دے تمام ابواب عقائد، احکام، آداب، تفسیر، تریخ، مناقب، رقاق وغیرہ اُتے مشتمل اے۔
ا س کتاب نوں ابو الحسین مسلم بن حجاج قشیری نیشاپوری نے جمع کيتا اے، اس کتاب وچ انہاں صحیح احادیث نوں جمع کيتا اے جس دی صحت اُتے علما و محدثین دا اتفاق اے، چنانچہ صرف مرفوع روایات نوں نقل کيتا اے، معلق، موقوف تے اقوال علما تے فقہی آرا وغیرہ نوں شامل نئيں کيتا اے، اس کتاب نوں تقریباً پندرہ سال وچ مرتب کيتا تے اس وچ تن ہزار توں ودھ احادیث نوں بغیر تکرار دے جمع کيتا اے تے ایہ احادیث انہاں دی حفظ کردہ تن لکھ احادیث توں چنندہ نيں۔
مؤلف
[سودھو]
تفصیلی لی لئی ویکھو: مسلم بن حجاج
پورا ناں ابو الحسین مسلم بن حجاج بن مسلم بن ورد بن کوشاذ قشیری نیشاپوری اے،[۲] اہلسنت والجماعت دے اہم محدثین وچوں نيں، سنہ 206 ہجری وچ نیشاپور وچ پیدا ہوئے،[۳] علمی گھرانہ وچ پرورش پائی انہاں دے والد حجاج مشائخ وچوں سن ۔
امام مسلم بچپن ہی توں علم حدیث تے حفظ حدیث وچ مشغول ہوئے گئے سن،[۴] پہلی مرتبہ سماع حدیث سنہ 218[۵] وچ دی جدوں انہاں دی عمر بارہ سال سی۔ سب توں پہلے اپنے ملک دے شیوخ توں علم حاصل کيتا تے انہاں توں روایات دی سماعت کيتی، فیر طلب حدیث دے لئی اسلامی ملکاں نوں کئی بار سفر کيتا،[۶] حجاز دا سفر حج تے سماع حدیث دے لئی کيتا تاں اوتھے دے وی ائمہ حدیث تے کبار شیوخ توں استفادہ کيتا، مدینہ و مکہ دی ریارت کيتی، عراق دا سفر کيتا تے بصرہ بغداد تے کوفہ گئے، ايسے طرح شام، مصر تے رے دا سفر کيتا،[۷] تقریباً پندرہ سال طلب حدیث وچ گزاریا، اس دوران وڈے وڈے شیوخ نال ملاقات کيتی تے تن لکھ توں ودھ احادیث نوں جمع کيتا۔[۸] انہاں دے ہمعصر تے بعد علما نے انہاں دی خوب تعریف کيتی اے، علم حدیث وچ انہاں دی امامت دا اعتراف کيتا اے، علما دے اقوال وچوں:
ان دے شیخ محمد بن عبد الوہاب فراء کہندے نيں: «مسلم لوکاں وچ معتبر عالم تے حافظ سن »۔[۹] ابن صلاح کہندے نيں: «اللہ تعالیٰ نے انھاں ستارےآں دی بلندی عطا کيتی، امام تے حجت قرار دتے گئے، علم حدیث تے دوسرے علوم وچ انہاں دا ذکر بار بار کيتا جاندا اے »۔[۱۰] احمد بن سلمہ کہندے نيں: «ميں نے ابو زرعہ تے ابو حاتم نوں دیکھیا کہ اوہ صحیح احادیث دی معرفت وچ امام مسلم نوں ہور علما اُتے فوقیت دیندے سن »۔[۱۱] امام نووی کہندے نيں: «وہ اعلام ائمہ وچوں اک سن، کبار علما وچ شمار ہُندا سی، حفظ و اتقان کمال دا سی، طلب حدیث دے لئی ملکاں تے شہراں وچ گھُمیا کردے سن، انہاں دی امامت و تقدم بلا اختلاف اہل علم دے درمیان معترف اے »۔[۱۲]
امام مسلم دی وفات نیشاپور وچ اتوار دی شام پچیہہ رجب سنہ 261 ہجری وچ ہوئی، اس وقت انہاں دی عمر 55 سال سی۔[۱۳] انہاں دی کئی تصنیفات نيں جس وچ اکثر علوم حدیث وچ نيں، بعض موجود نيں تے بعض ناپید ہوئے گئياں، انہاں دی اہم تصنیفات وچوں:
- کتاب الصحیح
- التمییز
- الکنی والاسماء
- المنفردات والوحدان
- الطبقات
جمع و تدوین احادیث
[سودھو]امام مسلم دا پورا نام ابوالحسین مسلم بن الحجاج بن مسلم القشیری بن دردین) سی اوہ 202ھ وچ ایران دے شہر نیشاپور وچ پیدا ہوئے تے 261ھ وچ نیشاپور وچ ہی وفات پائی۔ انہاں نے مستند احادیث جمع کرنے دے لئی عرب علاقےآں بشمول عراق، شام تے مصر دا سفر کیتا۔ انہاں نے تقریباً 300٫000 احادیث اکٹھیاں کیتیاں لیکن انہاں وچوں صرف7275 احادیث صحیح مسلم وچ شامل کیتیاں کیونکہ انہاں نے حدیث دے مستند ہونے دی بہت سخت شرائط رکھیاں ہوئیاں سن تا کہ کتاب وچ صرف تے صرف مستند ترین احادیث جمع ہو سکیاں۔
بغیر تکرار دے احادیث دی تعداد صرف4000 اے۔ محمد امین دے مطابق مستند احادیث دی تعداد 1400 اے جو صحاح ستہ وچ شامل دوسری کتب وچ وی شامل نيں [۱۴]
نظریات
[سودھو]سنی مسلمان صحاح ستہ دی اس دوسری مستند کتاب دا بہت احترام کردے نيں[۱۵] صحیح بخاری تے صحیح مسلم نوں صحیحین وی کہندے نيں۔
رتبہ تے علما دی دلچسپی
[سودھو]رتبہ
[سودھو]صحیح مسلم دا شمار بخاری دے بعد ہوندا اے۔ بعض محدثین نے صحیح مسلم نوں کئی مقامات اُتے بخاری اُتے وی فوقیت دتی اے:
- ابن الصلاح:
کتب (بخاری ومسلم) کتاب اللہ دے بعد صحیح ترین کتب ہیں
شروحات
[سودھو]صحیح مسلم شریف اُتے متعدد حواشی تے شروحات لکھی گئياں نيں۔ انہاں وچوں چند اک درج ذیل نيں:
- المفہم فی شرح غریب مسلم : ایہ امام عبد الفاخر بن اسماعیل الفارسی دی تالیف اے۔
- المعلم بفوائد كتاب صحيح مسلم : ایہ ابو عبد الله محمد بن علی المازری متوفی 536ھ دی تالیف اے۔
- الاكمال المعلم في شرح صحيح مسلم : ایہ قاضی عیاض بن موسى مالكی متوفی 544ھ دی تالیف اے۔
- المفہم لما اشكل من تلخيص كتاب مسلم : ایہ شرح ابو عباس احمد بن عمر بن ابراہيم القرطبی دی تالیف اے۔
- المنهاج فی شرح صحيح مسلم بن الحجاج: امام نووی متوفى 676ھ دی تالیف اے۔ ایہ صحیح مسلم دی مشہور ترین شرح اے۔
- اكمال اكمال المعلم: امام عبد اللہ محمد بن خليفہ مالکی متوفی 728ھ دی تالیف اے۔ ایہ شرح چار جلداں اُتے مشتمل اے۔
- مكمّل إكمال الكمال: لمحمد بن يوسف سنوسی، متوفی سن 795ھ۔
- الديباج على صحيح مسلم بن الحجاج : امام جلال الدین سیوطی متوفی 911ھ دی تالیف اے۔
- شرح قاضی زكريا انصاری متوفی 926ھ۔
- شرح مسلم : ایہ ملیا علی قاری متوفی 1014ھ دی تالیف اے، جو چار جلداں اُتے مشتمل اے۔
- السراج الوهاج من كشف مطالب صحيح مسلم بن الحجاج: لصديق حسن خان القنوجی، متوفی سن 1307ھ۔
- منة المنعم شرح صحيح مسلم: صفی الرحمن مبارکپوری، متوفی سن 1362ھ۔
- فتح الملہم بشرح صحيح مسلم : شبیر احمد عثمانی متوفی 1369ھ دی تالیف اے۔
- تكملة فتح الملهم بشرح صحيح مسلم: محمد تقی عثمانی۔
- شرح صحیح مسلم (غلام رسول سعیدی) : ایہ مولانا غلام رسول سعیدی دی تالیف اے جو ست جلداں اُتے مشتمل اے۔
- فتح المنعم شرح صحيح مسلم: موسى شاهين لاشين۔
- الكوكب الوهاج والروض البهاج فی شرح صحيح مسلم بن الحجاج: محمد أمين بن عبد الله الهرري الأثيوبي۔
مستدركات
[سودھو]حيث أن مسلماً لم يخرج في الكتاب كلّ الأحاديث الصحيحة فقد استدرك عليه جماعة من العلماء، ومن هذه المستدركات:[۱۷][۱۸]
- الإلزامات: ابو الحسن علی بن عمر دارقطنی، متوفى سن 385ھ۔
- المستدرك على الصحيحين: حاکم نیشاپوری، متوفى سن 405ھ۔
- المستخرج على الإلزامات: ابو زر عبد بن احمد الہروی، متوفى سن 434ھ۔
مستخرجات
[سودھو]وقام عدد من العلماء بتصنيف المستخرجات على الكتاب، والمستخرج ہو أن يأتي أحد العلماء ويروي أحاديث الكتاب بأسانيده ہو لنفسه من غير طريق المؤلف، ومن هذه المستخرجات:[۱۷][۱۸]
- المسند الصحيح: ابو بکر محمد بن محمد بن رجاء النيسابوري، المتوفى عام 286 هـ۔ وہو من معاصري الإمام مسلم ويشاركه في أكثر شيوخه۔
- مستخرج ابو الفضل احمد بن سلمہ نیشاپوری البزّار، متوفی سن 286ھ۔
- مستخرج ابو جعفر احمد بن حمدان الحيری، المتوفى عام 311ھ۔
- مستخرج ابو الوليد حسّان بن محمد القرشی الفقيہ الشافعی، متوفی سن 344ھ
- مستخرج ابو حامد احمد بن محمد الشاركي الهروی، متوفی سن 350ھ
- مستخرج ابو الشيخ عبد الله بن محمد بن جعفر بن حيّان الأصبهانی، متوفی سن 369ھ
- مستخرج ابو بكر محمد بن عبد الله الجوزقی الشافعی، متوفی سن 388ھ
- المستخرج على صحيح مسلم: لأبی نعيم ابو نعیم اصفہانی، متوفی سن 430ھ
الجمع بين الصحيحين
[سودھو]وصنّف عدد من العلماء كتباً قاموا فيها بجمع الأحاديث التي اتفق على روايتها الإمامان البخاري ومسلم في صحيحيهما، ومن هذه الكتب:[۱۷][۱۸]
- الجمع بين الصحيحين: محمد بن عبد الله الجوزقي، متوفی سن 388ھ۔
- الجمع بين الصحيحين: لأبي عبد الله محمد بن أبي نصر فتوح الحميدي، متوفی سن 466ھ۔
- الجمع بين الصحيحين: لأبي محمد عبد الحق بن عبد الرحمن الإشبيلي، متوفی سن 582ھ۔
- الجمع بين الصحيحين مع حذف السند والمكرر من البين: لأبي حفص عمر بن بدر بن سعيد، ضياء الدين کردی حنفی، متوفی سن 622ھ۔
- اللؤلؤ والمرجان فيما اتفق عليه الشيخان: لمحمد فؤاد عبد الباقي، متوفی سن 1388ھ۔
مختصرات
[سودھو]وقام عدد من العلماء باختصار الكتاب بحذف الأسانيد وعزو الحديث إلى الصحابي مباشرة، أو حذف الأحاديث المكررة في الباب، ومن هذه المختصرات:[۱۷][۱۸]
- مختصر صحيح مسلم : ابو عبد الله محمد بن عبد الله بن تومرت، متوفی سن 524ھ۔
- مختصر صحيح مسلم : ابو العباس أحمد بن عمر الأنصاري القرطبي، متوفی سن 656ھ۔
- مختصر صحيح مسلم : ابو محمد زكي الدين عبد العظيم بن عبد القوي المنذري، متوفی سن 656ھ۔
- مختصر صحيح مسلم : ابو زكريا يحيى بن شرف النووي، متوفی سن 679ھ۔
- مختصر صحيح مسلم : محمد ناصر الدين الألباني، متوفی سن 1420ھ۔
رجال الصحيح
[سودھو]كما اعتنى العلماء بدراسة أحوال وتراجم الرواة الذين أخرج عنهم الإمام مسلم في صحيحه، من شيوخه وشيوخ شيوخه وصولاً إلى التابعين والصحابة، ومن هذه الكتب:[۱۷][۱۸]
- رجال صحيح مسلم : ابو بكر أحمد بن منجويه الأصبهاني، متوفی سن 428ھ۔
- المنهاج في رجال مسلم بن الحجاج: عبد الله بن أحمد بن سعيد بن يربوع الإشبيلي، متوفی سن 522ھ۔
- رجال مسلم بن الحجاج: ابو العباس أحمد بن طاہر الأنصاري الداني، متوفی سن 532ھ۔
- تسمية رجال صحيح مسلم الذين انفرد بهم مسلم عن البخاري: ابو عبد الله محمد بن أحمد بن عثمان بن قَايْماز الذهبي، متوفی سن 748ھ۔
- أسماء رجال مسلم: عبد الله الطيّب بن عبد الله بامخرمة، متوفی سن 947ھ۔
- خلاصة القول المفهم على تراجم جامع الإمام مسلم: لمحمد أمين بن عبد الله الهرري۔
اردو تراجم
[سودھو]- صحيح مسلم کامل، آغا رفیق بلند شہری، اسلامیہ دارالاشاعت، دہلی، 1937 [۱۹][۲۰]
- صحيح مسلم شریف مترجم اردو، ترجمہ و فوائد، مولانا، عابد الرحمان۔ قرآن محل تے تحقیقات، مونسپہل، کراچی 1958ء[۱۹]
- صحيح مسلم مع مختصر شرح علامہ نوی، رئیس احمد جعفری۔ شیخ غلام علی اینڈ سنز، لاہور 1962ء[۱۹]
- صحيح مسلم، پروفیسر، عبد الحمید صدیقی، رحمان پبلشنگ کمپنی، لاہور۔ 1979ء[۱۹]
- صحيح مسلم، شرح و حواشی، ایفا[۱۹]
- صحيح مسلم شریف مع مختصر شرح نوی مترجم، علامہ، وحیدالزمان خان۔ نعمانی کتب لاہور، تالیفات اشرفیہ تے محمد سعید اینڈ سنز، کراچی 1981ء تا 1992ء (10 جلداں)[۱۹]
- صحيح مسلم شریف، محمد علی کارخانہ اسلامی کتب، کراچی 1985ء[۱۹]
- صحيح مسلم، محمد میاں صدیقی، ملک سراج دین، لاہور[۱۹]
- صحيح مسلم کامل، دفتر مولوی (رسالہ) حمیدیہ پریس، دہلی۔[۱۹]
حوالے
[سودھو]- ↑ "منزلة الصحيحين"۔ شبكة مشكاة الإسلامية.۔ ۰۱ فروری ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 2 فروری 2015
- ↑ وفيات الأعيان وأنباء أبناء الزمان - أبو العباس شمس الدين أحمد بن محمد بن أبي بكر بن خلكان (طبعة دار صادر:ج5 ص194)
- ↑ صيانة صحيح مسلم من الإخلال والغلط وحمايته من الإسقاط والسقط - عثمان بن عبد الرحمن، أبو عمرو، تقي الدين المعروف بابن الصلاح (طبعة دار الغرب الإسلامي: ج1 ص62)
- ↑ تهذيب التهذيب - أبو الفضل أحمد بن علي بن محمد بن أحمد بن حجر العسقلاني (طبعة دار إحياء التراث العربي:ج10 ص127)
- ↑ تذكرة الحفاظ - شمس الدين أبو عبد الله محمد بن أحمد بن عثمان بن قَايْماز الذهبي (طبعة دار الكتب العلمية:ج2 ص125و126)
- ↑ تاريخ التراث العربي - فؤاد سزكين (طبعة جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية: ج1 ص263)
- ↑ الإمام مسلم ومنهجه في صحيحه - د. محمد عبد الرحمن الطوالبة (دار عمار: ج1 ص28)
- ↑ صلاح الأمة في علو الهمة - سيد حسين العفاني (مؤسسة الرسالة: ج1 ص315)
- ↑ إكمال تهذيب الكمال في أسماء الرجال - مغلطاي بن قليج بن عبد الله البكجري المصري الحكري الحنفي (طبعة دار الفاروق الحديثة:ج11 ص169)
- ↑ صيانة صحيح مسلم من الإخلال والغلط وحمايته من الإسقاط والسقط - عثمان بن عبد الرحمن، أبو عمرو، تقي الدين المعروف بابن الصلاح (طبعة دار الغرب الإسلامي: ج1 ص60)
- ↑ تذكرة الحفاظ - شمس الدين أبو عبد الله محمد بن أحمد بن عثمان بن قَايْماز الذهبي (طبعة دار الكتب العلمية:ج2 ص126)
- ↑ المنهاج شرح صحيح مسلم بن الحجاج - أبو زكريا محيي الدين يحيى بن شرف النووي (طبعة دار إحياء التراث العربي: ج1 ص10)
- ↑ تهذيب الأسماء واللغات - أبو زكريا محيي الدين يحيى بن شرف النووي (طبعة دار الكتب العلمية:ج2 ص92)
- ↑ مستند احادیث دی تعداد
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ معرفۃ انواع علوم الحديث - عثمان بن عبد الرحمن،ابوعمرو، تقي الدين المعروف ابن الصلاح (طبعة دار الكتب العلميہ: ج1 ص84)
- ↑ ۱۷.۰ ۱۷.۱ ۱۷.۲ ۱۷.۳ ۱۷.۴ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےالتأصيللئی۔ - ↑ ۱۸.۰ ۱۸.۱ ۱۸.۲ ۱۸.۳ ۱۸.۴ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےمشہور1لئی۔ - ↑ ۱۹.۰ ۱۹.۱ ۱۹.۲ ۱۹.۳ ۱۹.۴ ۱۹.۵ ۱۹.۶ ۱۹.۷ ۱۹.۸ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےاحادیث دے اردو تراجم (کتابیات)لئی۔ - ↑ احادیث دے اردو تراجم (کتابیات)، محمد نذیر رانجھا، مقتدرہ قومی بولی، اسلام آباد، 1995ء
باہرلے جوڑ
[سودھو]- صحیح مسلم دا انگریزی ترجمہ Archived 2008-12-01 at the وے بیک مشین
حوالے
[سودھو]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||
