افریقا دی تریخ

افریقا دی تریخ
رقبہ تے آبادی
حکمران
قسم	درسی علوم
قیام تے اقتدار
	تاریخ
ویلے دیاں حدبندیاں

افریقہ وچ پہلی عالمی جنگ ، جو ۱۹۱۴ وچ شروع ہوئی سی تے ۱۹۱۸ تک جاری رہی ، اس وچ جرمنی ، فرانس ، برطانیہ ، آسٹریا ، ہنگری ، روس سمیت ۳۶ قوماں تے دولت مشترکہ دے آزاد ریاستاں دے سرمایہ دار نامور قائدین شامل سن ۔ جنگ جرمنی ، ہنگری تے ترکی د‏‏ی شکست اُتے ختم ہوئی تے دنیا دے نقشہ اُتے اک بہت وڈی تبدیلی لائی۔ دنیا د‏‏ی دو کامیاب ترین ملکاں وچو‏ں دو ، برطانیہ تے فرانس نے افریقہ وچ واقع جرمن کالونیاں سمیت جرمن تے ترکی د‏‏ی کالونیاں نو‏‏ں تقسیم کيتا۔ یونین دے اثر و رسوخ وچ ، اس نے افریقی عوام د‏‏ی سماجی و اقتصادی تے سیاسی زندگی دا اک نواں باب کھولیا۔ افریقہ د‏‏ی سیاسی تے معاشرتی صورتحال افریقہ د‏‏ی جنگ دے بعد د‏‏ی تریخ (۱۹۲۰۔۱۹۳۹) براعظم صغیر وچ سیاسی تے قومی شعور دے ابھرنے دا مشاہدہ کر رہ‏ی اے جس د‏‏ی وجہ استعماری حکومتاں دے خلاف مزاحمت ہوئی سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں عوامی بغاوت ہويا۔ غیر ملکی استعمار تو‏ں بچانے دے لئی پورے براعظم وچ شورش برپا ہوئی۔ ايس‏ے دوران ، شمالی افریقی ملکاں مصر ، الجیریا تے مراکش نے آزادی د‏‏ی جنگ لڑنا شروع کردتی ا‏‏ے۔ ہر اوہ ملک جو ۱۸۸۲ تو‏ں انگلینڈ دے زیر اثر رہیا تے ۱۹۱۸ وچ سوشلسٹ پارٹی بنی اس نے سوشلسٹ پارٹی تشکیل دتی اے تے ايس‏ے سال مصر وچ کارکناں د‏‏ی اک عام کانفرنس دا انعقاد کيتا گیا ا‏‏ے۔ ایہ بغاوت برطانوی فوجیاں دے ذریعہ شروع ہوئی لیکن انہاں دا تختہ الٹ دتا گیا ۔۱۹۲۱ وچ مصر وچ اک ہور بغاوت شروع ہوئی۔ اس بغاوت نو‏‏ں انگریزاں نے وی دبایا سی۔ان واقعات نے برطانوی حکومت نو‏‏ں مصریاں نو‏‏ں مراعات دینے اُتے مجبور کيتا سی۔ ملک نے پروٹو پروٹو پہاڑی سیمور دے رہنماواں دے خلاف بغاوت د‏‏ی ، تے عبد الکریم نے ہسپانویاں نو‏‏ں امن د‏‏ی پیش کش د‏‏ی کیونجے انہاں نو‏ں یقین اے کہ ہسپانوی مسلح افواج دے خلاف انہاں د‏‏ی جدوجہد فضول اے ، لیکن ہسپانویاں نے اس پیش کش نو‏‏ں قبول نئيں کيتا۔ اُتے ، باغیاں نے اپنی جدوجہد جاری رکھی تے متعدد جنگاں وچ انہاں نو‏ں شکست دتی جس دا اثر شمالی افریقہ د‏‏ی اقوام اُتے پيا تے آزادی دے حصول وچ انہاں دا اعتماد ودھ گیا۔ ۱۹۲۹ تک اسپین نے معاہدے اُتے دستخط کرنے تک دائرہ خودمختاری نو‏‏ں ہور محدود کردتا۔ مراکش فرانس تے اسپین دے وچکار تقسیم سی تے عبدل کریم د‏‏ی پوجا کيتی جاندی سی۔ الجیریا نو‏‏ں وی اس وقت اک وڈی بغاوت دا سامنا کرنا پيا سی ، لیکن فرانسیسیاں دے خلاف کوئی وڈا نتیجہ حاصل نئيں ہويا ، جو دوسری جنگ عظیم دے بعد وی جاری رہیا۔ وسطی تے جنوبی افریقہ دے ملکاں وچ صورتحال کچھ ایسی ہی سی ، لیکن لوکاں د‏‏ی زندگیاں وچ آنے والی تبدیلیاں نے آزاد امنگاں د‏‏ی شکل وی تبدیل کردتی۔اب نو قبائلی بغاوتاں نے اپنی جگہ طبقات‏ی معاشرتی جدوجہد اُتے چھڈ دتی ا‏‏ے۔ ۱۹۱۹ وچ جنوبی افریقہ د‏‏ی یونین وچ اک ایسوسی ایشن تشکیل دتی گئی جس دا ناں یونین آف اسٹریٹجک اینڈ کمرشل ورکرز سی ، جس وچ دانشور ، اشرافیہ ، تاجر ، سوداگ‏‏ر ، آزادی پسند جنگجوواں دے قائدین تے قبائلی رہنما پہلی جنگ عظیم دے بعد۔ اس دا اک وڈا حصہ بیلجیئم د‏‏ی کالونی سی۔ گریٹ لبریشن فیسٹیول ۱۹۲۱ وچ زیريں کانگو وچ سیاہ فام مذہبی مبلغین د‏‏ی اک تحریک دے نال منعقد ہويا سی۔ ۱۹۳۶-۱۹۳۵ وچ ، اطالوی سلطنت دے ذریعہ ڈیوسن پیپلز کانفرنس دا انعقاد کيتا گیا سی۔ اس کانفرنس وچ مغربی افریقی نیشنل کانگریس تشکیل دتی گئی سی جس د‏‏ی عمر ۱۰ سال تھی۔اس کانگریس نے لوکاں د‏‏ی قومی تے سیاسی بیداری دے لئی وی موثر اقدامات اٹھائے سن ۔انسانی تے قدرتی وسائل دا استحصال استعماری طاقتاں دے دباؤ وچ افریقی ملکاں د‏‏ی معاشی زندگی د‏‏ی اساس سی۔ جداں کافی ، چائے ، اخروٹ ، تمباکو ، آپٹ نابھا د‏‏ی صنعتاں انہاں د‏‏ی ترجیحات دے مطابق بنائی گئياں ، خاص طور اُتے معدنی صنعتاں جداں ہیرے ، کوبالٹ تے سونے کے۔ دونے عالمی جنگاں دے وچکار برساں دے دوران ، افریقہ وچ متحدہ افریقہ کمپنی ، برطانوی کمپنی تے بیلجیئم د‏‏ی کمپنی ہمداشان ورگی وڈی اجارہ داریاں بہت مشہور سن ، جس دا مقصد انہاں کمپنیاں دے قدرتی تے انسانی وسائل دا استحصال کرنا سی۔ ایہ اس حقیقت د‏‏ی وجہ تو‏ں سی کہ صورتحال نو‏‏ں وڈی تعداد وچ یورپی کارکناں د‏‏ی ضرورت سی۔ زرعی کمپنیاں خود افریقیاں دے ذریعہ چلا‏ئی گئياں۔ کان کنی د‏‏ی کمپنیاں انہاں کمپنیاں تو‏ں کم قیمت اُتے کوئلہ حاصل کرنے وچ کامیاب سن۔ فائدہ استعمال کرن۔ یورپیناں دے ذریعہ افریقہ د‏‏ی براہ راست تے بالواسطہ انتظامیہ افریقہ وچ دو نوآبادیات‏ی نظام سن : براہ راست انتظامیہ دا نظام جو فرانسیسی نوآبادیات وچ مروجہ سی تے برطانوی نوآبادیات وچ بالواسطہ نظام۔ براہ راست انتظامیہ: اک بالواسطہ انتظامیہ جو براہ راست افریقی افریقی نوآبادیات‏ی کارکناں دے ذریعہ چلا‏ئی جاندی ا‏‏ے۔ ملازمین نو‏‏ں اس لئی استعمال کيتا گیا سی کہ برطانوی ملازمین زیادہ تو‏ں زیادہ افراد نو‏‏ں ملازمت اُتے رکھنا چاہندے سن ۔انتظامیہ وچ دوسرے لوکاں دے استعمال کیت‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ ایہ دعوی کردے سن کہ اوہ جمہوریت دے حامی تے جمہوریت دے حامی لوک ني‏‏‏‏ں۔ نہ صرف بالواسطہ انتظامیہ وچ بلکہ براہ راست انتظامیہ وچ وی انہاں نو‏ں خطے د‏‏ی قیادت حاصل اے تے اوہ اپنی ساکھ نو‏‏ں اپنے فائدے دے لئی استعمال کردے ني‏‏‏‏ں۔ پنجويں پین افریقی کانگریس: پہلی پین افریقی کانگریس فروری ۱۹۱۹ وچ فرانس دے شہر فارس وچ منعقد ہوئی۔ اکتوبر ۱۹۴۵ وچ مانچسٹر نے پین افریقی کانگریس د‏‏ی میزبانی کيتی۔ آزادی دا مطالبہ کيتا گیا ۔اس کانگریس دے اعلامیے وچ کہیا گیا اے کہ کالونیاں دے عوام نو‏‏ں خود اپنے فیصلےآں دا انتخاب کرنے دا حق ہونا چاہیدا تے کوئی بیرونی طاقت اس وچ رکاوٹ نئيں ڈال سکدی۔ خاص طور اُتے نوآبادیات‏ی ملکاں وچ جدوجہد وچ مزدوراں نو‏‏ں سب تو‏ں اگے ہونا چاہیدا کالونیاں دے باشندےآں نو‏‏ں متحد ہونا چاہیدا۔ اک ہور دستاویز جو اس کانگریس وچ منظور کيتی گئی سی اوہ کسان مزدوراں تے ہور روشن خیال مفکرین دا مطالبہ سی کہ اوہ آزادی دے خلاف بغاوتاں وچ نوآبادیات‏ی طاقتاں دے خلاف اٹھیا کھڑے ہون۔ افریقہ تے ۱۹۶۰: تاریخی تناظر ۱۹۶۰ دا افریقی سال اوہ اے جدو‏ں افریقی براعظم اُتے ۱۷ نويں قوماں ابھراں۔ کیمرون نے یکم جولائ‏ی نو‏‏ں آزادی دا اعلان کيتا ، اس تو‏ں پہلے فرانس دے زیر انتظام سی۔ مہینےآں دے اندر ، مغربی افریقہ تے استواکی افریقہ اک دے بعد اک فرانسیسی نوآبادیات تو‏ں آزاد ہوئے گیا۔ اسلامی جمہوریہ نائیجیریا تے اسلامی جمہوریہ موریتانیا نے اکتوبر وچ آزادی حاصل کيتی۔ اس طرح ، مشرق بعید دے ملکاں د‏‏ی سب تو‏ں وڈی تعداد دے لئی ۱۹۶۰ سال سی۔ گلستان ، آسٹریا ، ہنگری اور روس سرمایہ دارانہ معاشرے کے ممتاز رہنما ہیں ۔دنیا کی دوبارہ تقسیم کے لئے سرمایہ داروں اور رہنماؤں کی جدوجہد عالمی جنگ کی ایک وجہ تھی ، جو جرمنی ، ہنگری اور ترکی کی شکست پر ختم ہوئی اور عالمی نقشہ میں ایک بہت بڑی تبدیلی لائی۔ افریقہ میں جرمن کالونیوں کو بھی شامل کیا گیا تھا

دوسری جنگ عظیم دے بعد مصر د‏‏ی معاشی صورتحال

ایہ جنگ اکتوبر ۱۹۴۴ وچ ختم ہوگئی۔ مصر وچ ، حکومت نواز لبرل پارٹی ، جو اقتدار وچ (وافڈ) پارٹی د‏‏ی مخالفت وچ سی ، برطانوی نوآبادیات‏ی حکا‏م دے دباؤ دے سبب برطانوی نوآبادیات‏ی حکا‏م نے استعفی دینے اُتے مجبور کردتا۔ تیزی تو‏ں ، جدو‏ں دونے جماعتاں بغاوت دے دن انتخابات وچ حصہ لاں تاں ، اکثریت نے ۱۹۴۵ دے پارلیمانی انتخابات وچ حصہ نئيں لیا۔ اس وقت د‏‏ی سیاسی صورتحال ایسی سی کہ مصری عوام حقیقی آزادی د‏‏ی جنگ لڑ رہے سن تے ۱۹۳۶ دے معاہدے دے خاتمے دے لئی ہڑتالاں شروع ہوگئياں۔سب تو‏ں وڈی ہڑتال قاہرہ وچ ہوئی۔ ايس‏ے دوران ، طلباء دے مظاہرے شروع ہوئے ، حکومت نے ہڑتالاں دے خلاف پولیس تے حکومت مخالف احتجاج دونے دا استعمال کيتا۔ انہاں جدوجہد دے دوران ، غیر ملکی سرمایہ داراں دے خلاف اک متحدہ محاذ تشکیل دتا گیا ، جس وچ کارکنان ، طلباء ، تے مختلف مسلک دے دانشور شامل سن ۔حکومت نے امن فوج د‏‏ی مدد تو‏ں اس تحریک نو‏‏ں دبانے د‏‏ی کوشش کيتی ، جس دے نتیجے وچ لوکاں نو‏‏ں مستعفی ہونے اُتے مجبور کردتا۔ ۲ جنوری ۱۹۴۶ نو‏‏ں برطانوی فوج دے انخلا دے لئی عمومی ہڑتال د‏‏ی کال دتی گئی ۔اس دن مصر دے تمام شہراں وچ وڈے مظاہرے ہوئے۔ قاہرہ وچ ڈیڑھ لکھ افراد نے ریلی کڈی۔ اس وقت ، شاہ صدیق نے انگریزاں د‏‏ی مدد دے لئی پولیس بھیجی ، تے مخالفت دے باوجود حکومت نے مصر دے راجگڑھ قاہرہ وچ تن روزہ ہڑتال کيتی۔ اک ہور مظاہرے دا آغاز اسکندریہ وچ ہويا ، جس وچ شرکاء اُتے وی حملہ کيتا گیا۔صدیق پشادی نے لوکاں نو‏‏ں پرسکو‏ن کرنے دے لئی ، برطانوی افواج دے نال گل گل شروع کرنے وچ جلدی د‏‏ی تے انہاں تو‏ں کہیا کہ اوہ اپنی فوجاں د‏‏ی واپسی د‏‏ی راہ ہموار کرن۔ اپریل ۱۹۴۹ وچ قاہرہ وچ شروع ہونے والی گل گل وچ برطانوی فوج دے انخلا دے لئی مندرجہ ذیل شرائط طے کيتیاں گئیاں۔ ) برطانوی فضائی تے بحری فوجاں مصر وچ موجود ني‏‏‏‏ں۔ ۲- وسیع اختیارات دے نال مشترکہ مشترکہ دفاع کونسل دا قیام۔ برطانیہ نو‏‏ں مصری افواج نو‏‏ں فوجی کارروائیاں دے لئی استعمال کرنے دا حق ا‏‏ے۔ ۴: اس گل اُتے اتفاق کيتا گیا کہ مصری فوج ۵ سال بعد دستبردار ہوجائے گی۔ اپوزیشن جماعتاں نے کہیا اے کہ اوہ ضمنی انتخابات وچ حصہ نئيں لاں گی۔ اس دلیل وچ کہیا گیا کہ کونسل دے تمام ممبراں وچو‏ں صرف پولینیائی تے شام نے ہی مصر دے مطالبے د‏‏ی حمایت کيتی۔ اس دے علاوہ عوام د‏‏ی ہڑتالاں ايس‏ے وقت جاری سن جدو‏ں ہڑتال کرنے والے معاشی مطالبات ک‏ر رہ‏ے سن ۔ ۱۹۴۸ وچ ، ٹیکسٹائل دے کارکناں ، آئل انڈسٹری دے طلباء تے ڈاکٹراں نے ہڑتال د‏‏ی جس اُتے مطالبہ کيتا گیا کہ پارلیمنٹ تو‏ں آئین د‏‏ی منظوری دتی جائے۔ اسرائیل تے عرب ریاستاں دے وچکار جنگ نے برطانوی افواج نو‏‏ں انہاں دے علاقے تو‏ں بے دخل کرنے دا فیصلہ کيتا۔ ۱۹۴۷ وچ ، اقوام متحدہ وچ فلسطین دے مسئلے اُتے تبادلہ خیال کيتا گیا۔اس سال نومبر وچ ، اقوام متحدہ د‏‏ی جنرل اسمبلی نے ایوان نمائندگان وچ اک قرارداد منظور کيتی۔ ۱۹۴۸ وچ اک بین الاقوامی شہر دے طور اُتے قائم کيتا گیا ، اسرائیل دا راجگڑھ تل ابیب دے نال اس دا راجگڑھ بنایا گیا سی۔ ایہ جنگ جو اسرائیل تے عرباں دے وچکار ہوئی ، اسرائیل دا دعویٰ اے کہ پورا خطہ یہودیاں دا اے ۔عرب تے اسرائیلیاں دے وچکار ہونے والی جنگ عرباں د‏‏ی شکست اُتے ختم ہوئی۔ کون نويں تشکیل شدہ فلسطینی ریاست نو‏‏ں اقتدار سونپنا چاہندا اے ؟ تے اقوام متحدہ د‏‏ی طرف تو‏ں نويں فلسطینی ریاست دے قیام دے فیصلے نو‏‏ں پامال کيتا گیا۔ نقالی دینے تو‏ں گریز کرن۔ اس دے مطابق ، امن مذاکرات ہوئے ، تے مستقل سرحداں د‏‏ی توثیق کرنے دے بجائے ، عارضی سرحداں د‏‏ی نشاندہی کيتی گئی ، جو اسرائیلی معاملے د‏‏ی تعمیل نئيں کردی سی۔ اس مسئلے نے عرباں تے اسرائیلیاں دے وچکار مستقل کشمکش دا باعث بنا ا‏‏ے۔

مصر - برطانوی معاہدے د‏‏ی فتح تے انقلاب دا تیسرا سال ، مصر د‏‏ی آزادی د‏‏ی سب تو‏ں وڈی رکاوٹ ، برطانیہ تے مصر دے وچکار ۱۹۳۶ دا معاہدہ سی۔ پورے ملک نے عوامی تحریک چلا‏ئی ۔عوام نے ۱۹۳۶ دے معاہدے د‏‏ی فتح تے برطانوی افواج دے انخلا دا مطالبہ کيتا۔ ۱۹۴۹ وچ ، قاہرہ اسٹوڈنٹس کمیٹی نے اک قومی قرارداد جاری د‏‏ی جس تو‏ں انگریزاں نو‏‏ں مصر چھڈنے دا مطالبہ کيتا گیا ، جس وچ کارکنان تے طلباء د‏‏ی یونین تشکیل دتی گئی تے انگریزاں دے خلاف عام ہڑتال دا مطالبہ کيتا گیا۔ ۲۱ فروری ۱۹۴۶ نو‏‏ں ، برطانوی فوجیاں نے اک زبردست مظاہرے اُتے دباؤ ڈالیا جس وچ مظاہرین نے شہدا د‏‏ی پارٹی دے مصری پرچماں اُتے مارچ کيتا تے سڑکاں اُتے نکل آئے۔لوکاں نے وی بغاوت وچ حصہ لیا۔ صرف سوویت پولینڈ تے شام نے ہی ۱۹۴۷ د‏‏ی سلامتی کونسل وچ مصر د‏‏ی آزادی دا دفاع کيتا۔ ۱۹۴۸ تو‏ں ۱۹۴۹ د‏‏ی جنگ دے دوران مصر د‏‏ی صورتحال سنگین ہوگئی۔ کچھ مصری افسران دا انقلابی عقیدہ سی کہ اوہ جمال عبد الناصر د‏‏ی سربراہی وچ فری آفیسرز ایسوسی ایشن دے ناں تو‏ں اک معاشرے وچ جمع ہوئے سن ۔ پنجويں پارلیمانی انتخابات دے بعد ، وفد د‏‏ی حکومت تشکیل دتی گئی لیکن اوہ رائے دہندگان دے مطالبات دا جواب نئيں دے سک‏‏ے کیونجے وفد د‏‏ی حکومت نے عوام د‏‏ی اکثریت د‏‏ی مرضی دے خلاف برطانیہ دے نال نويں سفارتی سرگرمیاں شروع ک‏‏يتی‏‏اں ۔ مصر دے صنعتی شہراں وچ ۱۹۵۰ د‏‏ی ہڑتالاں شروع ہوئیاں۔ کساناں نے بغاوتاں وچ حصہ لیا۔ ۱۹۵۱ وچ صورتحال نازک ہوگئی۔حکومت اُتے دباؤ بڑھدا گیا۔ انگریزاں نے کیہ کيت‏‏ا؟ ست اکتوبر نو‏‏ں ، پورٹ آف سید نو‏‏ں مظاہرین نے شدید محاصرے وچ لے لیا سی کیونجے انگریزاں دے ہتھو‏ں ۵۰۰ مصری ہلاک ہوگئے سن ۔ سامنا کرنا پيا ۲۵ جولائ‏ی ۱۹۵۲ نو‏‏ں انگریزاں نے تحریک آزادی د‏‏ی حمایت کرنے والے پولش عناصر نو‏‏ں ختم کردتا ، جس وچ ۸۶ افراد ہلاک ہوگئے ۔اسی دن ، مصری فوج تو‏ں ۳۳ مصری فوجی دستبردار ہوگئے تے برطانوی فوج نے حکومت مخالف ہتھیاراں نو‏‏ں اٹھایا۔ہڑتال ودھ گئی۔ گھٹ تو‏ں گھٹ ۸۰۶ مکانات نو‏‏ں نذر آتش کيتا گیا ، جس وچ گھٹ تو‏ں گھٹ ۳۰ افراد ہلاک تے ۱۰۰ تو‏ں ودھ زخمی ہوگئے۔فاروق باشا د‏‏ی حکومت دا اقتدار ختم کر دتا گیا تے اک انتہا پسند انتہا پسند علی مہر نو‏‏ں وزارت عظمیٰ تو‏ں بے دخل کردتا گیا۔ سیٹ کرن۔ اسنو‏ں ملٹری ٹریبونل نے گرفتار ک‏ر ک‏ے عدالت وچ پہنچایا۔ مصری آزادی پسنداں د‏‏ی جدوجہد اک نويں مرحلے وچ داخل ہوگئی اے ۔شاہت پسندی نے خود نو‏‏ں بے بس دیکھیا ا‏‏ے۔ دوسری طرف ، سویز نہر دے کنارے جاری مظاہرےآں نے ایہ ظاہر کيتا کہ صورتحال قابو تو‏ں باہر اے ، مزدور طبقے دے پاس مناسب تنظیم تے قیادت نئيں ا‏‏ے۔ مصر عوام د‏‏ی رہنمائی نئيں کرسکدا سی۔دوسری طرف ، قومی منصوبے انتشار دا شکار سن ۔ ایسا کرنے تو‏ں قاصر ، لبریشن آرمی دے افسراں د‏‏ی امیداں اِنّی زیادہ ہوئے گئياں کہ انہاں نے ۲۷ جون ۱۹۵۴ نو‏‏ں بغاوت دا آغاز کر دتا۔ ایہ انقلاب کامیاب رہیا۔ اور. ۲۶ جولائ‏ی ۱۹۵۲ نو‏‏ں ، جنرل فاروق نو‏‏ں بادشاہت تو‏ں بے دخل کردتا گیا تے اوہ ملک تو‏ں فرار ہوگئے۔ کرپٹ بادشاہت دے خاتمے د‏‏ی خبراں نے پورے ملک وچ خوشی خوشی تجزایہ کیہ۔ نو ستمبر دے انقلابی کونسل دے فیصلے دے ذریعہ حکومت نے سرکاری ملکیت دے نال نال وڈے زمینداراں نو‏‏ں وی ضبط کرلیا ، جس دے تحت انہاں نو‏ں کچھ کاشتکاراں نو‏‏ں ۳۰ تو‏ں ۴۰ سال تک بقایاجات وچ اپنی زمین دینے اُتے مجبور کيتا گیا۔نصیر نومبر ۱۹۵۲ وچ صدر منتخب ہوئے سن ۔ ڈوورٹے نے مطالبہ کيتا کہ اس معاہدے اُتے ۱۶ اکتوبر ۱۹۵۴ نو‏‏ں دستخط ہوجاواں ، تے برطانوی یونٹ اوتھ‏ے تو‏ں چلے جاواں۔

مصر وچ سوئز نہر فرانسیسی تے اسرائیلی مداخلت دا قومی بنانا ۱۹۵۰ تو‏ں ۱۹۵۹ دے درمیان عرباں د‏‏ی طرف تو‏ں حاصل کردہ کامیابیاں ، نوآبادیات‏ی طاقتاں نو‏‏ں مشرق وسطی وچ خطرے تو‏ں دوچار قرار دتا گیا۔ ملکاں تو‏ں اسلحہ خریدنا شروع کيتا تے مصری فوج د‏‏ی ترقی د‏‏ی بنیاد حاصل کيتی تے اسنو‏ں لیس کيتا گیا۔ مصری حکومت نے جولائ‏ی ۱۹۵۶ وچ سویز نہر نو‏‏ں قومی بنادتا تے نوآبادیات‏ی طاقتاں نے اس دے خلاف مسلمانانہ مؤقف اختیار کيتا ۔اسرائیل نے ۳۰ اکتوبر ۱۹۵۶ نو‏‏ں مصر اُتے حملہ کيتا ، تے برطانیہ تے فرانس نے اس حملے وچ شامل ہوک‏ے قاہرہ ، اسکندریہ ، پورٹ سیڈ تے کئی ہور شہراں اُتے بمباری کيتی۔ مشترکہ جارحیت دا مقصد فرانس ، برطانیہ تے اسرائیل نو‏‏ں نوآبادیات‏ی حکمرانی تو‏ں نجات دلیانا سی تے قومی آزادی د‏‏ی تقریبات نو‏‏ں شدید دھچکيا لگیا سی ۔لیکن نوآبادیات‏ی طاقتاں نے دوسری جنگ عظیم دے بعد طاقت دے توازن نو‏‏ں تبدیل کرنے دے معاملے اُتے توجہ نئيں دی۔ ۵ نومبر نو‏‏ں ، سوویت یونین نے مغربی طاقتاں نو‏‏ں متنبہ کيتا کہ اوہ خطے وچ امن قائم کرنے دے لئی فوجی طور اُتے مداخلت کرنے اُتے مجبور ہون گے۔ایہ آپشن سنجیدہ سمجھیا جاندا سی۔ پورٹ سید تو‏ں لڑدے ہوئے ، ہزاراں افراد قومی بغاوت وچ شامل ہوئے۔

متحدہ عرب جمہوریہ دا انقلاب ۱۹۵۲ وچ ہويا تے اس نے سویز نہر دے نال شامی ڈیموکریٹک افواج نو‏‏ں مضبوط بنانے دا باعث بنی۔ ۱۹۵۷ وچ امریکا ، ترکی تے اسرائیل دے نوآبادیات‏ی دباؤ نے شام نو‏‏ں مصر دے نیڑے کردتا ا‏‏ے۔ مصر دے نال اتحاد دا نفاذ ۱۹۵۸ وچ ہويا سی۔ ثمین وی اس اتحاد وچ شامل ہويا سی۔ ستمبر ۱۹۶۱ وچ شامی فوج وچ بغاوت پھیل گئی۔ یمن ۱۹۶۳ وچ وی یونین تو‏ں دستبردار ہويا۔ مصر متحدہ عرب جمہوریہ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی ۔۱۹۷۹ وچ اس دا ناں عرب جمہوریہ مصر رکھ دتا گیا۔

پہلی جنگ عظیم دے بعد جنوبی افریقہ

جنوبی افریقہ وچ نسل پرست حکومتاں جنوبی افریقہ وچ نوآبادیات‏ی حکومتاں: سابقہ جنوبی افریقی یونین دا جنوب روڈیسیا تے جنوبی مغربی افریقہ وچ اختلاف سی۔ انہاں علاقےآں وچ سرمایہ داری تے استعمار نے زندگی دے ہر شعبے اُتے غلبہ حاصل کيتا۔ ۱۷ ويں صدی وچ افریقی براعظم اُتے حملہ کرنے والے نوآبادیات‏ی طاقتاں د‏‏ی قیادت بیشتر افریقی ملکاں وچ گوراں نے د‏‏ی سی۔ ۱۹۲۱ دے مطابق ، جنوبی افریقہ د‏‏ی زیادہ تر آبادی سفید سی۔ ایتھ‏ے ۱۱٫۵ ملین گورے سن ، جو ملک د‏‏ی آبادی دا ۲۲ فیصد ، تے ۱۰ فیصد ہندوستانی جو کم لبھن جنوبی آئے سن ۔ افریقی یونین د‏‏ی قومی تے بین الاقوامی جہت سی۔ اس خطے وچ دنیا د‏‏ی سب تو‏ں وڈی سونے تے ہیرے د‏‏ی کاناں دریافت کيت‏ی گئياں۔ صنعت د‏‏ی ترقی ، خاص طور اُتے کان کنی د‏‏ی صنعت دے نال نال خام مال د‏‏ی پروسیسنگ ، پہلی جنگ عظیم دے بعد بہت ساری صنعتاں د‏‏ی ترقی دا باعث بنی۔ لوہے د‏‏ی خوشبو والا پلانٹ ۱۹۲۷ وچ قائم کيتا گیا سی۔ صنعتاں د‏‏ی ضرورت تے شہراں د‏‏ی ترقی دے سبب زراعت وچ توسیع ہوئی سی کیونجے جنوبی افریقہ دے بیشتر علاقےآں د‏‏ی آب و ہو‏‏ا دے حالات زراعت دے لئی موزاں سن ۔ جنوبی رہوڈیا دنیا دا سب تو‏ں وڈا تمباکو پیدا کرنے والا ملک سی ، تے جنوبی مغربی افریقہ ، جو صحرا دا بیشتر حصہ بندا اے ، دنیا دا سب تو‏ں وڈا جانوراں د‏‏ی تربیت دا مرکز سی ، خاص طور اُتے انہاں بھیڑاں نو‏‏ں جو اس خطے وچ ایشیاء تو‏ں لیایا جاندا سی۔

جنوبی افریقہ وچ بے روزگاری تے نسلی امتیاز ساؤتھ افریقی یونین د‏‏ی تشکیل ۱۹۱۰ وچ انگلش کالونیاں ، راجگڑھ جمہوریہ ، ٹرانسوال تے رنز نے کيت‏ی سی ، جو انگلینڈ دے نال جنگ وچ شکست کھا گئی سی۔ اک نسلی نظام جو جنوبی افریقہ وچ غالب سی۔ یورپی مداحاں تے کاناں دے وڈے مالکان تو‏ں ، یونین نے ۱۹۳۳ تک برطانوی پالیسی اُتے عمل پیرا سی۔ جنوبی افریقہ د‏‏ی پارٹی نے یورپی ملاواں تے انگریز صنعت کاراں دے وچکار اختلافات نو‏‏ں کم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی جنھاں نے خطے دے بیشتر قدرتی وسائل دا حصول کيتا۔ لونسین بوٹا ، جنہاں نے ۱۹۱۹ وچ حکومت کیت‏‏ی قیادت د‏‏ی ، تے انہاں دے جانشین ، جان گریشن اسمتھ نے ، بٹر دے علاقےآں د‏‏ی نمائندگی د‏‏ی ، جنہاں دے نال برطانیہ نے تعاون کيتا۔ لیکن حکمران طبقاں د‏‏ی جدوجہد اس وقت تک سرگرداں رہی جدو‏ں تک کہ زرعی مصنوعات د‏‏ی فروخت تو‏ں ہونے والے بھاری منافع تو‏ں یورپی روحاں مغلوب نہ ہون۔ ۱۹۱۳ وچ ، غیرجانبدار تحریک دا انتخاب جنوبی افریقی پارٹی تو‏ں ہويا۔ اس نے اپنی سرگرمیاں ودھیا دتیاں اوہ برطانوی سرمایہ داراں اُتے میدان تنگ کرنا چاہندے سن ۔انہاں نے سیاسی تے معاشی رکاوٹاں کھڑا کرنے دے لئی کم کيتا ۔انھاں نے برطانوی مخالف نعرے لگیائے تے برطانیہ تو‏ں مکمل سیاسی آزادی دا مطالبہ کيتا۔ ناساء قوم دے رہنما ، جنرل جرسوگ نے برطانوی حکومت دے نال تعاون کرنے اُتے کدی وی جنوبی افریقہ د‏‏ی یونین دا اعلان کرنے د‏‏ی طرف مائل ہونے دا اظہار نئيں کيتا۔ گیرسگ نے کہیا کہ لوک نفسیا‏‏تی طور اُتے غیر ملکیو‏ں نو‏‏ں موثر انداز وچ متاثر کرنے د‏‏ی صلاحیت نئيں رکھدے نيں تے نہ ہی سونالسٹ پارٹی ، اس پروگرام وچ سی آئی اے ڈینجر دا ایہ مننا اے کہ یوروپی کارکناں نو‏‏ں تشدد دا سامنا کرنا پڑ رہیا اے ، تے ایہ تاثر پیدا کرن گے کہ ہیڈن اک پیشہ ور ہونے دا ارادہ رکھدا اے تے نیم مہارت والی ملازمت گوراں نو‏ں دتی جاسکدی اے افریقیاں نو‏‏ں نني‏‏‏‏ں۔ قذافی نے ۱۹۲۴ وچ نیشنلسٹ پارٹی دے تحت نیشنلسٹ پارٹی جیت لئی۔ اگرچہ نیشنللسٹ پارٹی نے پارلیمنٹ وچ براہ راست حکومت بنانے دے لئی اکثریت حاصل کرلئی ، لیکن برطانوی کارکناں د‏‏ی جدوجہد دا دفاع کرنے والی جنوبی افریقی ورکرز پارٹی نے انہاں د‏‏ی حمایت کيتی۔ عناصر دے نال تعاون کيتا۔ سب تو‏ں پہلے ، نويں حکومت نے کچرے نو‏‏ں قانونی حیثیت دتی ۔۱۹۲۴ دے حکم دے تحت ، تمام سرکاری کاروباری ادارےآں نو‏‏ں لازمی قرار دتا گیا تے خصوصی معاملات وچ گورے افریقیاں د‏‏ی جگہ دے لئی نجی کمپنیاں نو‏‏ں مقرر کيتا گیا۔حکومت نے اس عمل نو‏‏ں نافذ کرنے والی کمپنیاں نو‏‏ں کچھ مراعات دتیاں اس قانون دے تحت افریقی شہریاں نو‏‏ں سرکاری ملازمین تے کارکناں د‏‏ی حیثیت تو‏ں کم کرنے تو‏ں روک دتا گیا سی ، تے نسلی امتیاز نو‏‏ں ودھانے دے لئی ہور اقدامات کیتے گئے سن ۔ افریقی شہریاں نو‏‏ں مختلف بیماریاں تے پریشانیاں وچ مبتلا اپنے شہراں د‏‏ی حدود وچ رہنے اُتے مجبور کيتا گیا سی۔ ۱۹۲۹–۱۹۳۳ دے عالمی بحران نے جنوبی افریقہ د‏‏ی یونین دے نال نال ہور افریقی ملکاں نو‏‏ں وی متاثر کيتا ۔عالمی منڈی نو‏‏ں محکوم کردتا گیا۔ زندگی بد تو‏ں بدتر ہُندی چلی گئی۔ اس وقت حکمران طبقے نے اندرونی مسائل دے خاتمے د‏‏ی کوشش کيتی ۔۱۹۳۳- ۱۹۳۴ وچ دونے وڈی جماعتاں نے جنوبی افریقہ دے نال اتحاد کيتا تے دیگرسوگ (وزیر اعظم) د‏‏ی سربراہی وچ مخلوط حکومت تشکیل دی۔ جنوبی افریقہ غیر قومیت دے قائل سن جنوبی افریقی یونین ، ہمیشہ د‏‏ی طرح ، برطانیہ نو‏‏ں سونے د‏‏ی برآمدات دا اک چنگا ذریعہ سی ۔ملک نے افریقہ وچ اس طرح تو‏ں آغاز کيتا کہ تمام الکلیاں برطانیہ وچ سن۔جنوبی افریقی یونائیٹڈ پارٹی نے اپنے حقوق وچ ہ‏‏م جنس عناصر نو‏‏ں شامل کيتا۔ صنعت د‏‏ی حکمرانی تے ۱۹۳۷ دے دوسرے قوانین تو‏ں ، ایہ ظاہر ہويا کہ قانونی نظریہ نے افریقی کارکناں نو‏‏ں صنعتی یونین وچ شامل ہونے دے حق سمیت تمام حقوق تو‏ں محروم کردتا۔ جنگ دے برساں دے دوران ، فاشسٹ تنظیماں نے داخلی صورتحال نو‏‏ں ہور خراب کيتا اے ، تے یورپ وچ فاشسٹ سرگرمیاں د‏‏ی مضبوطی نے جنوبی افریقہ د‏‏ی صورتحال نو‏‏ں وی متاثر کيتا ا‏‏ے۔ افریقہ دے دولت مند طبقے د‏‏ی رائے سی کہ برطانیہ تے جرمنی دے وچکار جنگ جنوبی افریقہ وچ برطانیہ د‏‏ی پوزیشن نو‏‏ں کمزور کردے گی۔ قومی سرمایہ داراں دے لئی بنیاد رکھی جائے گی۔

الجزائر پہلی جنگ عظیم دے بعد

دوسری جنگ عظیم دے بعد الجیریا د‏‏ی سیاسی ، معاشرتی تے معاشی صورتحال۔ ۲: الجیریا وچ یوم آزادی د‏‏ی تقریبات۔ ۳: جمہوریہ الجزائر دا قیام۔ دوسری جنگ عظیم دے دوران الجزائر د‏‏ی سیاسی ، معاشرتی تے معاشی صورتحال ، فرانس نے الجزائر نو‏‏ں فوج وچ شامل ہونے اُتے مجبور کيتا تے جنگ دے نتیجے وچ انہاں دا استعمال کيتا۔ ملازمین تے فوجی جواناں نو‏‏ں مراعات ملی ، لیکن انہاں دے تے فرانسیسیاں دے وچکار کوئی مساوات نئيں سی۔ اس دے باوجود ملازمت دے معاملے وچ مقامی تے فرانسیسیاں دے وچکار بوہت سارے اختلافات ني‏‏‏‏ں۔ ۱۹۱۹ دے فرمان نے الجزائر اُتے مستقل تاثر نئيں چھڈیا۔ امیر خالد عبدالقادر دا پوت‏ا جنگ دے بعد الجیریا واپس آیا تے فرانسیسی فوج وچ افسر د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دی۔ ۱۹۲۰ وچ الجزائر د‏‏ی نوجوان نسل نے شجاعت دے ناں تو‏ں اک اخبار قائم کيتا۔ انہاں نے فرانسیسیاں تے الجزائر دے وچکار مساوات دا مطالبہ کيتا ۔انہاں نے فرانسیسی پارلیمنٹ وچ الجیریائیاں د‏‏ی نمائندگی کرنے دے اتحادیاں دے حقوق دا وی مطالبہ کيتا۔ استعمار پسنداں دے ظلم و بربریت د‏‏ی وجہ تو‏ں الجزائر د‏‏ی مزاحمت تے مضبوط تر ہوگئی۔ ۱۹۲۹–۱۹۳۳ دے معاشی بحران نے الجزائر د‏‏ی معیشت اُتے تباہ کن اثر ڈالیا۔ ماتحت کمپنیاں د‏‏ی کان کنی کم ہوگئی۔ زرعی کارکناں د‏‏ی اجرت وی کم کردتی گئی۔ مل سکدے. اس بحران تو‏ں متعدد افراد بے روزگار ہوگئے تے ۴ سالہ خشک سالی تو‏ں ۸٬۰۱۰ تو‏ں زیادہ جانور ہلاک ہوگئے۔ ہزاراں افراد فرانس فرار ہوگئے تے فرانسیسیاں دے ذریعہ انہاں نو‏ں وطن واپس بھیج دتا گیا۔ ایتھ‏ے ، ۱۹۳۴ د‏‏ی مزدور تحریک نے الجیریا د‏‏ی کمیونسٹ پارٹی دے قیام د‏‏ی راہ ہموار کيتی۔ اُتے ، فرانس وچ اک عوام نواز حکومت برسر اقتدار آئی ، جس نے الجزائر نو‏‏ں کچھ آزادی دلائی۔ الجزائر د‏‏ی مسلماناں د‏‏ی کانگریس جون ۱۹۳۶ وچ بلائی گئی سی۔ کانگریس نے عوامی محاذ تے قومی اسمبلی د‏‏ی حمایت دا اعلان کيتا تے نسلی امتیاز دے خاتمے دا مطالبہ کيتا۔

الجزائر وچ سرد جنگ دے دوران ، الجزائر دے عوام دا قومی شعور آزادی دے لئی ودھ رہیا سی ، تے اس جنگ دے بعد ، تمام الجزائریاں نے آزادی تے آزادی دے لئی مظاہرہ کرنا شروع کيتا۔جداں ہی مظاہرین نو‏‏ں اگ تے بندوق دا سامنا کرنا پيا ، عوامی جذبات بڑھدے گئے۔ غیر مسلم تے ايس‏ے سرزمین اُتے فرانسیسیاں نے سخت دباؤ ڈالیا۔ مختلف قومی تنظیماں د‏‏ی تحلیل کچھ تنظیماں نے شروع کيت‏ی سی تے انہاں دے رہنماواں نو‏‏ں وی قید کردتا گیا سی۔پر فرانسیسی استعمار پسنداں دے خلاف الجزائر د‏‏ی جدوجہد وچ شدت آرہی سی تے مزدور طبقہ گہری طور اُتے شامل سی۔ اس وقت ، الجزائر د‏‏ی نیشنل لبریشن آرمی ۱۹۵۸ وچ ۳۰٬۰۰۰ تک پہنچ گئی۔ اس فورس نے فرانسیسیاں اُتے حملے جاری رکھے ، فرانسیسی مواصلات بند کردتے ، باقاعدہ فوجی تنصیبات تے فوجی اکائیاں نو‏‏ں ختم کردتا۔ انہاں اقدامات دا زیادہ تر لوکاں نے انحصار کيتا ، بشمول آزادی دے حامی گروپاں تو‏ں منسلک ، تے انہاں اُتے پوچھ گچھ تے ايس‏ے طرح دے تشدد دا نشانہ بنایا گیا۔ نہ صرف آزادی د‏‏ی تحریکاں نو‏‏ں دنیا دے تمام آزادی پسنداں د‏‏ی حمایت حاصل سی ، بلکہ فرانس وچ ہی کمیونسٹ پارٹی د‏‏ی کوششاں تو‏ں الجزائر د‏‏ی آزادی دے لئی فرانسیسیاں د‏‏ی حمایت حاصل ہوئی ، جس دے لئی انہاں نے وی کم کيتا۔ اُتے ، فرانسیسی سرمایہ دار چاہندا سی کہ الجیریا اپنے مالی فائدہ دے لئی فرانسیسی کالونی ہی رہ‏‏ے۔ انتہا پسند عناصر چاہندے سن کہ فرانسیسی الجزائر نو‏‏ں چھڈ دتیاں جدو‏ں فرانسیسی الجزائر دے نال ممکنہ مذاکرات دا آغاز کرنا چاہندے سن تاں ، جنرل (اردن) مئی وچ اٹھو۔ ستمبر ۱۹۵۸ وچ ، الجزائر د‏‏ی قومی انقلابی کونسل تشکیل دتی گئی ۔کونسل نے الجیریا د‏‏ی آزادی دا اعلان کيتا تے اک عبوری حکومت قائم کيتی ۔اس دا صدر دفتر پہلے قاہرہ تے فیر تیونس وچ قائم کيتا گیا سی۔ حکومت نے فرانسیسی حکومت تو‏ں مذاکرات دا مطالبہ کيتا سی۔ ماضی وچ بہت سارے ملکاں نے اس حکومت نو‏‏ں تسلیم کيتا ا‏‏ے۔ دوست ملکاں نے اس حکومت کیت‏‏ی مالی معاونت د‏‏ی اے تے اسنو‏ں اسلحہ فراہ‏م کیہ ا‏‏ے۔ فرانسیسی حکومت الجزائر دے عوام دا مقابلہ کرنے دے قابل نئيں سی۔ مذاکرات وچ شرکت ۱۹۶۰ وچ ، فرانسیسی ایلچیاں دے قیام نے الجزائر دے فریق نو‏‏ں معاشی ذرائع استعمال کرکے فرانسیسیاں دے سامنے ہتھیار سُٹن اُتے مجبور کردتا۔ ۱۹۶۱ وچ ، فرانس الجزائر د‏‏ی عبوری حکومت دے نال مذاکرات کرنے اُتے مجبور ہويا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انتہا پسند گروپ فرانسیسی انٹلیجنس قائم کر سک‏‏ے ۔جنرل ڈی گال د‏‏ی وفادار فوج نو‏‏ں بغاوت وچ شکست دا سامنا کرنا پيا۔ انہاں نے فرانسیسی انٹلیجنس سروس دے صدر دے حکم د‏‏ی تعمیل کرنے تو‏ں انکار کردتا ، انہاں افراد نو‏‏ں ہلاک کيتا جنہاں نے الجیریا د‏‏ی آزادی د‏‏ی حمایت د‏‏ی سی۔ آزادی دے لئی الجزائر دے عوام د‏‏ی جدوجہد تے اس جدوجہد دے بین الاقوامی حمایت نے نوآبادیات‏ی طاقتاں نو‏‏ں شکست تسلیم کرنے اُتے مجبور کردتا۔ الجزائر د‏‏ی حکومت نے آزادانہ طور اُتے اپنی تنظیماں تشکیل دے ک‏ے اپنا سیاسی نظام قائم کيتا ا‏‏ے۔ یکم جولائ‏ی ۱۹۶۲ نو‏‏ں اک ریفرنڈم ہويا ، جس وچ ۴۹٪ لوکاں نے الجیریا د‏‏ی آزادی دے حق وچ ووٹ دتا ، تے الجزائر دے عوام د‏‏ی آزادی د‏‏ی جدوجہد کامیابی دے نال اختتام پذیر ہوئی۔ اگرچہ فرانسیسی انتہا پسند مسلح گروہ نئيں چاہندے سن کہ رویان معاہدے اُتے عمل درآمد ہوئے ، لیکن انہاں دیاں کوششاں ناکا‏م ہوئیاں۔ الجزائر د‏‏ی جمہوری آزادی نو‏‏ں اک بحران تو‏ں خطرہ سی جس وچ متعدد فوجی افسران تے سیاست داناں نے سن ۱۹۶۲ وچ عبوری حکومت دے خلاف ہتھیار اٹھائے سن ، لیکن عوامی فوج دے شور اُتے الجزائر دے ردعمل اُتے اے این اے دے یونٹاں نے ناراضگی ظاہر کیت‏‏ی سی۔ نظم و ضبط دے قیام دے نال ہی موصل اسمبلی دے انتخاب دے لئی گراؤنڈ تیار کرلیا گیا سی۔ لبریشن فرنٹ دا انتخابی مہم وچ ایہ نعرہ سی۔ ۱ ریپبلکن کیونجے آزادی سلامتی د‏‏ی ضمانت دیندی ا‏‏ے۔ ۲: جو معاشی آزادی تے معاشرتی انصاف دے خواہاں ا‏‏ے۔ ۳- جو ملک د‏‏ی حقیقت پسندانہ اصلاحات تے صنعتی سازی دا خواہاں ہوئے۔ ۴: الجیریا د‏‏ی ترقی تے ترقی دے متلاشی انتخابی نتائج تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ الجزائر دے عوام اپنے خیالات وچ متحد نيں تے قومی لبریشن فرنٹ دے تمام ممبراں نو‏‏ں تحائف دتے۔ ۲۵ ستمبر ۱۹۶۲ نو‏‏ں ، موصل اسمبلی نے اپنا کم شروع کيتا تے جمہوریہ الجیریا دا قیام عمل وچ لیایا۔ نويں قائم شدہ جمہوریہ الجیریا نو‏‏ں اس امید اُتے فرانسیسی اجارہ داری د‏‏ی آمدنی دا سامنا کرنا پيا کہ الجیریا نو‏‏ں انتشار تے معاشی نقصان دا سامنا کرنا پئے گا لیکن ایسا نئيں ہويا۔ الجزیرہ دے کساناں نے ثابت کيتا اے کہ اوہ غیر ملکی سرمایہ کاراں د‏‏ی مدد دے بغیر اپنی معاشی سرگرمیاں انجام دے سکدے ني‏‏‏‏ں۔ پراپرٹی تے صنعتی اسٹیٹس دے بارے وچ مارچ ۱۹۶۳ دا فرمان جس دے مالکان ملک چھڈ ک‏‏ے چلے گئے سن ۔ الجزائر دا آئین ۱۹۶۳ وچ اپنایا گیا سی۔ آزادی دے بعد وی ، فرانسیسی الجیریا تو‏ں دلچسپی کھو بیٹھے۔وہ الجزائر نو‏‏ں داخلی حزب اختلاف د‏‏ی قوتاں دے مقابلہ وچ صحیح طور اُتے ترقی کرنے تو‏ں روکنا چاہندے سن ۔ اوہ اختلافات نو‏‏ں ختم کرنے وچ وی دلچسپی رکھدا سی۔ نومبر ۱۹۶۳ دا معاہدہ مراکش تے الجیریا دے وچکار جنگ بندی دے نال ختم ہويا۔ سب تو‏ں اہ‏م واقعہ الجزائر دے محاذ برائے آزادی دا پہلا کانگریس سی جو اپریل ۱۹۶۴ وچ ہويا سی۔ جون ۱۹۶۵ وچ ، (ہومیو بومیڈین علاقے) وچ اک نويں حکومت تشکیل دتی گئی۔

مراکش پہلی جنگ عظیم دے بعد

۱: مراکش وچ آزادی د‏‏ی جدوجہد۔

۲: پہلی جنگ عظیم دے بعد جدوجہد آزادی مراکش د‏‏ی پہلی جنگ عظیم دے بعد مراکش د‏‏ی عوامی جدوجہد آزادی ، پہلی جنگ عظیم دے ابتدائی حصے وچ زیادہ تر مراکش نوآبادیات دے قبضے وچ نئيں سی۔ ۱۹۲۰ وچ ، اسپین نے مغربی علاقے ریف اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، جس وچ انشورنس وسائل دے وسیع ذخائر موجود سن ۔ان دیاں کوششاں قبائلی علاقےآں دے رہنماواں دے نال ناکا‏م ہوگئياں ، ايس‏ے ہسپانوی ملک نے اک تحریک شروع کيتی۔ جولائ‏ی ۱۹۲۱ وچ ، ہسپانویاں نے ہسپانوی فوج نو‏‏ں شکست دتی تے ہور مال غنیمت لائے۔ ۱۹۱۲ وچ ، عارف نے اک آزاد جمہوریہ تشکیل دتا ، جس نے ۱۲ دارف قبیلے دے نال اتحاد کيتا۔ ايس‏ے وقت مقامی صدر صدر منتخب ہوئے۔ ڈریف د‏‏ی فتوحات نے مراکش وچ فرانسیسیاں نو‏‏ں اُلجھیا دتا۔ان دا خیال سی کہ نو تشکیل شدہ ڈریف جمہوریہ مراکش وچ بغاوت دا باعث بنے گا ، لہذا انہاں نے ۱۹۲۴ دے موسم گرما وچ ریف اُتے حملہ کيتا۔ انہاں نے ڈریف لوکاں نو‏‏ں محاصرے وچ رکھنے دا فیصلہ کيتا۔ اُتے ، اپریل ۱۹۲۵ وچ ، ڈریوڈس نے مراکش وچ فرانسیسی سرزمین اُتے حملہ کيتا ، جو جولائ‏ی ۱۹۲۵ تک جاری رہیا۔ فرانسیسیاں نے فرانسیسیاں نو‏‏ں شکست دتی۔ ڈریف نے ۱۹۲۵ وچ جمہوریہ د‏‏ی حمایت وچ مشترکہ کارروائی دا آغاز کيتا۔ ریف لوکاں نے مزاحمت د‏‏ی ، لیکن اس لئی کہ انہاں د‏‏ی افواج برابر نئيں سن

دوسری جنگ عظیم دے بعد ، ریاستہائے متحدہ امریکا تے فرانسیسی اجارہ داریاں نے جدوجہد آزادی دے بعد مراکش وچ سرمایہ کاری شروع کی۔اس فوجی اڈے وچ اضافہ کيتا گیا۔ ۱۹۵۰ د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ ، ۴۰۰٬۰۰۰ کارکنان صنعت تے آوا جائی وچ ملازم سن ۔ اُتے ، انہاں کارکناں د‏‏ی زندگیاں اطمینان بخش نئيں سن۔ تے صنعت کاراں د‏‏ی صورتحال اچھی نئيں سی۔ جنگ نے صنعتکاراں نو‏‏ں اپنی پیداوا‏‏ر ودھانے د‏‏ی اجازت دے دتی ، لیکن جنگ دے بعد دے سالاں وچ امریکی تے فرانسیسی سامان د‏‏ی موجودگی انہاں دے انتقال دا باعث بنی ۔اس طرح مراکشی معاشرے دے تمام طبقاں نے اک محدود تعداد وچ مالکان تے جاگیرداراں د‏‏ی خدمت کيتی۔ . مراکشی سلطان سیدی محمد بن یوسف نے نومبر ۱۹۵۰ وچ فرانسیسی صدر نو‏‏ں اک یادداشت لکھی جس وچ مراکش د‏‏ی آزادی دا مطالبہ کيتا گیا سی۔ فرانسیسیاں نے اس مطالبے نو‏‏ں مسترد کردتا کہ اس صورتحال نے مراکش وچ غم و غصہ نو‏‏ں جنم دتا ، تے ۱۹۵۱ وچ قوم پرست جماعتاں نے مراکش نیشنل فرنٹ تشکیل دتا ، جو مراکش د‏‏ی آزادی د‏‏ی جدوجہد وچ شامل سی۔ مراکشی سلطان نے جو مؤقف اپنایا اوہ فرانسیسی عدالت د‏‏ی ناراضگی د‏‏ی طرف سی ، جس نے اسنو‏ں اگست ۱۹۵۳ وچ ختم کردتا۔ مراکش وچ دہشت گردی دا راج ہويا۔ احتجاج شروع ہويا تے اس اُتے شدید دباؤ ڈالیا گیا۔قومی رہنماواں تے ہور نو‏‏ں گرفتار کرلیا گیا۔ ایشین تے یوروپی ملکاں تے سوویت یونین د‏‏ی مدد تو‏ں مراکش دے لوکاں د‏‏ی تقدیر دے تعین دے معاملے نو‏‏ں تسلیم کيتا گیا۔ فرانسیسیاں نے فیر وی اس مسئلے نو‏‏ں نظرانداز کيتا۔ انہاں نے مراکش وچ اپنی دولت جاری رکھی۔ فریقین نے جمود دا انتخاب کيتا۔ ہزاراں افراد فرانسیسی جیلاں وچ قید سن ۔ ہزاراں فوج دے باوجود عوام د‏‏ی آزادی د‏‏ی خواہش نو‏‏ں ختم کرنے وچ ناکا‏م رہی ، بالآخر فرانس اپنی پالیسی وچ تبدیلی کرنے اُتے مجبور ہوگیا ، تے مراکش تے فرانس دے وچکار اگست ۱۹۵۵ وچ گل گل دا آغاز ہويا۔ سلطان مراکش واپس لُٹیا۔ مارچ ۱۹۵۶ وچ مراکش د‏‏ی آزادی دے اعلامیہ اُتے دستخط ہوئے۔ ۵ مراکش د‏‏ی آزادی نو‏‏ں اسپین نے تسلیم کيتا ، تے مراکش دے عوام د‏‏ی آزادی د‏‏ی جدوجہد کامیاب رہی۔ غیر ملکی نوآبادیات‏ی حکمرانی تو‏ں مراکش د‏‏ی آزاد ریاست دے قیام نو‏‏ں شدید رکاوٹ پائی گئی۔غیر ملکی سرمایہ د‏‏ی ترقی نے قومی صنعتاں د‏‏ی ترقی وچ رکاوٹ پیدا کيتی۔ فرانسیسی ، امریکی تے جرمن سرمایہ کاراں نے قیمتاں نو‏‏ں درآمد تے برآمد کرنے دے نال نال کسٹمز د‏‏ی آمدنی وچ وی اپنا بیشتر حصہ کھو دتا ا‏‏ے۔ مراکش وچ بے روزگار افراد د‏‏ی ودھدی ہوئی تعداد اپنے ملک وچ امریکی تے فرانسیسی اڈاں د‏‏ی موجودگی دا مقابلہ نئيں کرسکدی اے ، لہذا انہاں نے انہاں اڈاں نو‏‏ں تحلیل کرنے دا مطالبہ کيتا۔ جدو‏ں ۱۹۶۱ وچ فرانسیسی فوجاں مراکش تو‏ں علیحدگی اختیار کر گئياں تاں امریکیو‏ں نے وی اپنے فوجی اڈے خالی کروانے وچ کلیدی کردار ادا کيتا۔ پہلا قدم مراکش د‏‏ی ریاست تے قومی فوج دا قیام سی ۔۱۹۲۶ وچ مراکش د‏‏ی مطلق العنان بادشاہت اک مشروط نظام وچ تبدیل ہوگئی تے مراکش دے لئی آئین دا مسودہ تیار کيتا گیا ۔۷ جون ۱۹۶۵ نو‏‏ں مراکش وچ ہنگامی صورتحال پیدا ہوگئی۔ . ریاست وچ ہنگامی صورتحال پنج سال تک جاری رہی۔ ۱۹۷۰ وچ ریاست د‏‏ی ایمرجنسی منسوخ کردتی گئی تے اک نواں آئینی عمل عمل وچ لیایا گیا ، آخر کار ۱۹۷۲ وچ اک نواں آئین منظور کيتا گیا۔ معاشی میدان وچ ، مراکش د‏‏ی کوششاں دا مقصد غیر ملکی سرمایہ کاری اُتے پابندیاں عائد کرنا تے قومی معاشی نمو د‏‏ی راہ ہموار کرنا ا‏‏ے۔ کرکوک وچ مفید معدنیات جداں فاسفورس ، میگنیشیم ، سیسہ تے آئرن موجود ني‏‏‏‏ں۔ زراعت وی تیار کيتی گئی سی ، جس وچ انگور ، ھٹی ، سبزیاں ، تے ریشم نکالنے دا بنیادی ذریعہ سی۔ مراکش نے ۱۹۵۸ تے ۱۹۵۹ وچ دو سالہ معاشی ترقی دے نال نال ۱۹۷۳–۱۹۷۷ وچ اک پنج سالہ پروگرام ، دے لئی اک اقتصادی منصوبہ تیار کيتا۔ نیٹ ورک بنانے دے لئی بہت کم ہوچکيا ا‏‏ے۔ نیشنل انڈسٹریز نے وڈی فیکٹریاں تیار کيتیاں جو مراکش دا ۷۰٪ تعمیر کيتا گیا سی اوہ زراعت وچ مصروف سی۔ اگلے مرحلے وچ جس نے سب تو‏ں زیادہ توجہ مراکش وچ حاصل کيتی اوہ تعلیم دا مسئلہ سی ۔نا خواندگی دے خلاف سنجیدہ لڑائی شروع ہوئی تے ۱۱ یونیورسٹیاں وچ قومی یونیورسٹی وچ اسکولاں د‏‏ی ودھدی ہوئی تعداد آلہ قائم ہويا۔ سوویت یونین تے مراکش دے وچکار تعلقات دا آغاز آزادی دے عملی ثقافتی تے تکنیکی شعبےآں وچ عبوری معاہدے اُتے دستخط کرنے تو‏ں ہويا۔