Wikipedysta:Tvmsi/test

Słowniczek pojęć filmowych

Terminy zaczerpnięto z książki Zygmunta Dusia "Podstawy montażu filmowego". Rozszerzam o najnowsze pojęcia. 
Treminy pogrubione zostały przeredagowane. Terminy pisane WIELKIMI LITERAMI - należy przeredagować. 
Hasła - (puste, bez objaśnień) należy napisać. 
Zdjęcia z prawej strony. 
Zapraszam do współpracy.

Ludzie związani z kinematografią posługują się własnym językiem filmu. Słowniczek ten wyjaśnia niektóre terminy stosowane podczas produkcji kinowych i telewizyjnych.

A

• Adaptacja - przystosowanie dzieła literackiego do potrzeb innego odbiorcy niż to przewidywał autor, ale z założeniem oddziaływania na psychikę widza tak, ażeby wywołać u niego te same uczucia, co podczas czytania książki. Adaptujący staje się nie tyle tłumaczem, co artystą, który wychodząc od jednego dzieła tworzy drugie – odrębne. Film i powieść to zupełnie dwie różne rzeczy. Mamy trzy rodzaje adaptacji filmowych - ekranizacja, autorska i swobodna.
• Akcja - określenie (zwykle logicznego) ciągu zdarzeń w filmie. (Akcja filmu).
  • Hasło Akcja! podawane jest przez reżysera dla ekipy filmowej, oznacza początek filmowania ujęcia.
• Akt - film ze względów montażowych dzieli się na akty. Taki podział jest niezbędny przy projekcji filmu w kinie, w trakcie wymiany taśm filmowych w projektorach.
• Aktor - osoba wcielająca się w odgrywaną postać.
• Animacja poklatkowa - technika kręcenia filmów polegająca na filmowaniu obiektów po jednej klatce
• Animacja komputerowa - technika produkcji filmów za pomocą oprogramowania komputerowego.
• Asynchron - sytuacja w której dźwięk nie jest zsynchronizowany z obrazem. Np. na ekranie widać ruch ust aktora, który nie zgadza się ze słyszanym dźwiękiem.

B

• Blank - odcinek czystej, nie używanej taśmy filmowej, służący jako rozbiegówka a także końcówka każdej rolki filmu.
• Blenda - lekka, łatwo przenośna płaszczyzna odbijająca światło, zwykle srebrna lub złota. Służy do doświetlania obiektów filmowanych światłem odbitym.

C

• Ciągłość filmowa - ułożenie ujęć w logiczną całość w taki sposób by bez zakłóceń widz mógł śledzić akcję filmu.
• Cięcie - raptowne przejście jednego ujęcia w drugie. Np. ujęcie 1: "aktor stoi", ujęcie 2: "zbliżenie zegarka".
• Czołówka - wszelkie napisy na początku filmu. Zwykle są to: tytuł filmu, nazwiska głównych aktorów i twórców.

D

• Dialogista - osoba pisząca dialogi do filmów.
• Dubbing - stosowany jest przy filmach obcojęzycznych. Polega na zastąpieniu dialogów i komentarzy lokalną wersją językową.
• Dubel - powtórne nagranie i wykonanie nakręconego wcześniej ujęcia.
• DVD - (ang. Digital Versatile Disc – cyfrowy dysk ogólnego przeznaczenia) – standard zapisu danych na optycznym nośniku danych, podobnym do CD-ROM (te same wymiary: 12 lub 8 cm) lecz o większej pojemności uzyskanej dzięki zwiększeniu gęstości zapisu.
• Dźwięk - warstwa akustyczna filmu. Na dźwięk w filmie składają się:
  • Dialogi - kwestie wypowiadane przez aktorów.
  • Efekty gwaru - nieczytelne odgłosy rozmów np. w zatłoczonej restauracji.
  • Efekty tła - każda historia dzieje się w konkretnym tle dźwiękowym np. na ulicy słychać przejeżdżające samochody, pracujące silniki, pisk opon; w kościele słychać lekki pogłos a na szkolnym korytarzu - przekrzykujące się dzieci i dzwonek wzywający na lekcję.
  • Efekty specjalne - dźwięki dograne dodatkowo, czasami tworzone za pomocą oprogramowania komputerowego np. wystrzał armatni, odgłosy w statku kosmicznym, wybuchy, odgłos płynącego podwodnego okrętu.
  • Efekty synchroniczne - dźwięki nagrane w studiu i podłożone pod obraz np. kroki idącego człowieka, dźwięk spuszczanej wody, dźwięk uderzającej kropli wody, szuranie, dźwięk tłuczonego szkła.
  • Muzyka - utwory muzyczne skomponowane do filmu.
  • Off - dźwięk słyszany spoza kadru, nagrywany zwykle w studio.
  • Setka - (inaczej: dźwięk stuprocentowy) dźwięk nagrany jednocześnie z obrazem.

E

• Ekran - biała płaszczyzna na której wyświetlany jest film.
• Ekranizacja - nakręcenie wersji filmowej sztuki teatralnej, baletu, powieści, książki. Wersja filmowa bardzo często różni się wielce od swojego pierwowzoru. Często jest to spowodowane różnicami w medium przekazu, lecz zdarzają się różnice wynikające ze sposobu rozumienia dzieła przez reżysera danej ekranizacji.

F

• Fabuła - zdarzenia, wątki i motywy przedstawione w filmie powiązane czasowo i przyczynowo; potocznie treść utworu.
• Feinschnitt - ostateczny montaż filmu, nadanie filmowi końcowego kształtu.
• Figura Montażowa - wersja kolejności ujęć we fragmencie sceny. W trudnych scenach montuje się kilka figur montażowych a następnie wybiera najlepszą.
• Film dokumentalny - tworzywem w produkcji takiego filmu jest rzeczywistość realna (prawdziwi ludzie, wydarzenia i miejsca) przetworzona do formy artystycznej za pomocą filmowych środków wyrazu.
• Film fabularny – film fikcji, film aktorski przeznaczony głównie do wyświetlania w kinach. Jeden z głównych rodzajów filmowych obok filmu animowanego, filmu dokumentalnego i filmu oświatowego. Posiada fabułę, czyli dramaturgiczną, najczęściej wielowątkową opowieść. Bohaterowie są grani przez aktorów.

G

• Gag - chwyt sytuacyjny, nieprzewidywalny efekt w akcji.

I

• Interpunkcja - sposób montażu polegający na stosowaniu efektów: wyciemnienia, przenikania, rozjaśniania, stop-klatki miedzy ujęciami.

J

• Jazda kamery - w trakcie filmowania ujęcia kamera porusza sie na wózku, kranie, platformie lub innych pojazdach.

K

Klaps i klapserka

• Kamera filmowa - urządzenie o działaniu zbliżonym do aparatu fotograficznego, ciężka, kosztowna, profesjonalna odmiana kamery. Kamera filmowa wykonuje sekwencję wysokiej jakości zdjęć w bardzo krótkich odstępach czasu i rejestruje je na taśmie filmowej. Obecnie w profesjonalnych produkcjach stosuje się zazwyczaj kamery filmowe wykorzystujące taśmy filmowe 35 mm. Kamer filmowych nie należy mylić z mniej skomplikowanymi kamerami telewizyjnymi używanymi między innymi do nagrywania materiałów dla wiadomości telewizyjnych. Cechą charakterystyczną profesjonalnych kamer jest (czasem dość dużych rozmiarów) zasobnik na taśmę filmową.
• Kadr - przestrzeń widziana przez obiektyw kamery.
• Kadrowanie - czynności prowadzące do prawidłowego skomponowania obrazu widzianego przez obiektyw kamery.
• Kąt widzenia kamery - kąt pomiędzy osią obiektywu prostopadłą do filmowanego obiektu.
• Klaps - tabliczka z zapisanym numerem ujęcia i dźwięku. Do górnej części tabliczki przymocowana jest deseczka której uderzenie (klaps) służy do synchronizacji taśm obrazu i dźwięku.
• Klapserka - inaczej sekretarka planu. Do jej zadań należą wykonywanie klapsów oraz pisanie raportów dziennych z planu.
• Klatka filmu - pojedyncze zdjęcie na taśmie filmowej. Zobacz też Taśma filmowa 35 mm
• Kluczowanie - w kinematografii nakładanie na obraz pewnego fragmentu innego obrazu. Fragment nakładany wyodrębnia się z całości poprzez wykluczenie np. koloru tła, czyli posiadając obraz z kamery i np. plansze koloru jaskrawo-zielonego z logiem koloru białego jako drugie źródło, możemy uzyskać obraz z kamery z logiem, jeśli wykluczymy kolor jaskrawo-zielony z drugiego źródła.
• Kontrapunkt wizualno - dźwiękowy - zamierzony dysonans między widzianym obrazem a słyszanym dźwiękiem. Np. na ekranie widać bawiące się dzieci a w warstwie dźwiękowej - słychać strzały i krzyk konających ludzi.
• Kontrplan - przemieszczenie kamery na przeciwną stronę planu zdjęciowego. Filmowanie z drugiej strony.
• Kran - rodzaj dźwigu służącego do przemieszczania kamery z operatorem lub samej kamery podczas kręcenia zdjęć.

L

• Lista dialogowa - spis dialogów wykorzystywanych przy produkcji filmu.
• Luks (lx) - jednostka natężenia oświetlenia E w układzie SI (Jednostka pochodna układu SI).

M

• Montaż dźwięku - operacja polegająca na miksowaniu dialogów, dźwięków efektowych itp. i synchronizowanie ich z obrazem. Zobacz też: Przegląd zagadnień z zakresu cyfrowego przetwarzania sygnałów
• Montaż równoległy - technika montażowa polegająca na naprzemiennym łączeniu scen z dwu lub więcej miejsc, dziejących się w tym samym lub różnym czasie. Np. naprzemienne pokazywanie scen z centrum kontroli lotów i ze statku kosmicznego.
• Montaż skojarzeń - takie łączenie ujęć by ich następstwo wywoływało określone skojarzenia. Np. jeśli po ujęciu jadącego szybko kierowcy nastąpi ujęcie stojącego przy drodze policjanta w widzu zrodzi się skojarzenie: policjant za chwilę zatrzyma kierowcę.
• Montaż zdarzeń - łączenie ujęć opisujących to samo miejsce i czas.
• Montaż przyczynowo - skutkowy - przyczyna rodzi skutek: po ujęciu z ręki wypada flaszka nitrogliceryny powinno nastąpić ujęcie silny wybuch.

N

Plan totalny

• Najazd kamery - kamera przemieszcza się w stronę obiektu filmowanego jadąc na wózku, kranie itp.
  • Najazd może zostać wykonany przez użycie transfokatora (obiektywu o zmiennej ogniskowej).
• Negatyw obrazu - naświetlona taśma filmowa po nakręceniu na niej obrazów filmowych w kamerze. Negatyw jest najważniejszym spośród wszystkich tzw. materiałów wyjściowych filmu, służących do wyprodukowania kopii pokazowych. Zobacz też Negatyw.
• Nośnik obrazu - wszelkie media służące do przenoszenia i przechowywania obrazu: taśma filmowa, taśma magnetyczna, płyta DVD, dysk twardy.

O

Plan ogólny

• Odjazd kamery - kamera oddala sie od filmowanego obiektu np. na wózku.
  • Podobny efekt można uzyskać używając transfokatora.
• Okres postprodukcyjny - czas od zakończenia zdjęć do premiery.
• Operator kamery - (inaczej: szwenker) osoba obsługująca kamerę podczas kręcenia zdjęć.
• Operator dźwięku - osoba odpowiedzialna za nagranie dźwięku na planie i ścieżkę dźwiękową filmu.

P

• Panorama - rodzaj ujęcia filmowego. Wykonuje je się poprzez obrót kamery w pionie lub poziomie. Także w kierunkach pośrednich.
• Parasol - urządzenie silnie odbijające światło w kształcie parasola. Służy do rozpraszania strumienia światła.
• Pilot - taśma dźwiękowa nagrana na planie synchronicznie z obrazem ujęcia. Zawiera najczęściej dialogi, które wchodzą do filmu albo służą do późniejszych postsynchronów.
• Plan - miejsce w którym realizowane są zdjęcia.
  • Plan - (rodzaj ujęcia filmowego). Określenie przestrzeni obejmowanej przez obiektyw kamery:

Plan amerykański

• • Amerykański plan - obejmuje aktorów od kolan w górę,
  • Detal - rodzaj ujęcia filmowego przedstawiającego szczegół filmowanego obiektu - np. zaciśnięta pięść, trybik w zegarku, łzę spływającą z oka, palec naciskający przycisk.
  • Ogólny - pokazuje miejsce akcji np. całe pomieszczenie. Umiejscawia akcję w przestrzeni.
  • Półzbliżenie - jeden z rodzajów "bliskich" planów filmowych. Ukazuje popiersie postaci ludzkiej, jej mimikę, gestykulację, emocje.Chodzi w nim głównie o ukazanie szczegółów ubioru postaci lub cech szczególnych zwierzęcia.
  • Total - pokazuje więcej niż plan ogólny np. plaża z opalającymi sie ludźmi, w tle horyzont.
  • Zbliżenie - pokazuje np. twarz człowieka, dziecko w wózku.
  • Plany od największego do najmniejszego: total, ogólny, amerykański, zbliżenie, półzbliżenie, detal.
• Plan sytuacyjny - prosty szkic określający sytuację na planie a także miejsce ustawienia kamery.
• Plener - miejsce kręcenia zdjęć poza studiem, pomieszczeniami.
• Playback - technika filmowania ujęć w której najpierw nagrywany jest dźwięk a później dogrywane są zdjęcia. Tak filmowane się teledyski.
• Podwójna ekspozycja - technika filmowania w której ten sam negatyw naświetla się wielokrotnie.
• Postprodukcja - czynności wykonywane po okresie zdjęciowym np. montaż, postsynchrony,
• Postsynchron - podłożenie i synchronizacja dźwięku nagranego w studiu z obrazem.
• Półzbliżenie - rodzaj planu filmowego w którym postać filmowana jest od piersi w górę.
• Przebitka - rodzaj ujęcia pomagającego w płynnym montażu scen nie biorącego udziału w głównym nurcie narracji. Np. "ujęcie mówiącego aktora", "ujęcie tykającego zegara (przebitka)", "ujęcie mówiącej aktorki".
• Przenikanie - stopniowe znikanie obrazu z ujęcia poprzedzającego i jednoczesne pojawianie się obrazu ujęcia następującego.
• Przyspieszone zdjęcia - ujęcia wykonywane z prędkością mniejszą niż 24 klatki/sekundę co przy odtwarzaniu z normalną prędkością wywołuje efekt szybszego ruchu niż w rzeczywistości.

R

• Remake (wym. rimejk, ang. wytwarzać coś ponownie) – w kinematografii terminem tym określa się nowszą wersję wcześniej nakręconego filmu lub kolejną adaptację jakiegoś materiału źródłowego, np. sztuki, książki, opowiadania itd.
• Retrospekcja - (cofnięcie się w przeszłość) - w tok głównej narracji włączane są sceny z przeszłości.
• Rozjaśnienie - stopniowe przejście od czerni do normalnej jasności ujęcia.

S

• Scena - kompozycyjnie wyodrębniony fragment filmu. Charakteryzuje się jednością czasu, miejsca i akcji. Np. scena śmierci Wallesa zakończona słowem freedom, scena pościgu samochodowego, scena narodzin dziecka. Scena (brutalna, zapierająca dech w piersiach, miłosna, pogoni za...) ma wywołać w odbiorcy określone stany emocjonalne.
• Scenariusz - forma literacka przyszłego filmu, będąca podstawą jego realizacji. Zawiera szkic fabuły, charakterystykę postaci, opis miejsc, dialogi oraz uwagi odautorskie i reżyserskie. Może być przeróbką istniejącego dzieła literackiego (scenariusz adaptowany) lub stanowić oryginalną twórczość autora (scenariusz oryginalny).Na podstawie scenariusza opracowywany jest scenopis - techniczny plan realizacji filmu.
• Scenarzysta - autor scenariusza.
• Scenograf - osoba odpowiedzialna za wykonanie dekoracji i kostiumów. Bierze udział w wyborze plenerów i wnętrz.
• Scenopis - szczegółowy opis każdego z ujęć filmu. Tworzony jest na podstawie scenariusza. Zawiera opis ruchów kamery, zachowanie aktorów oraz dialogi. Określa długość ujęć, szkice scen i plan sytuacyjny.
• Scenopis obrazkowy - zawiera szkice kadrów będących podstawą do filmowania ujęć a także rysunek planu sytuacyjnego sceny.
• Setka - dźwięk i obraz nagrany jednocześnie.
• Spin–off (ang. efekt uboczny) – w terminologii związanej z produkcją filmową i telewizyjną jest to określenie nowego filmu/serialu powstającego na bazie dużej popularności bohaterów lub wątków produkcji oryginalnych.
• Statyw - (trójnóg) podstawa do montowania kamery. Umożliwia nagrywanie bez wstrząsów i niepotrzebnych ruchów.
• Stopaż - fabrycznie ponumerowana (co 16 lub 20 klatek) taśma negatywowa. Umożliwia łatwe odszukanie ujęć na taśmie negatywowej.
• Stopklatka - ruch w kadrze zostaje zatrzymany. Na ekranie widzimy zdjęcie.
• Stół montażowy - wyposażony w odpowiednie urządzenia stół do montażu filmów.
• Studio - odpowiednio wyposażone i oświetlone pomieszczenie służące do nagrywania zdjęć.
• Szwenk - szybka panorama z bliskiego obiektu A na obiekt B, filmowana w jednym ujęciu. Np. w jednym ujęciu filmowana jest twarz a kadr przeciągany jest na trzymającą pistolet rękę.
• Szwenker - osoba obsługująca kamerę (inaczej: operator kamery).
• Szybki montaż - metoda montażu (zwykle przy dynamicznych scenach) polegająca na łączeniu krótkich ujęć.

Ś

• Światło:
  • Ogólne - służy do ogólnego oświetlenia planu zdjęciowego.
  • Odbite - odbijane od jasnych powierzchni np. ściany, sufitu, blendy. Takie światło jest bardziej miękkie od ogólnego.
  • Punktowe - uzyskiwane za pomocą reflektorów punktowych. Wąski strumień światła służy do podkreślenia, wydobycia jakiegoś szczegółu np. twarzy.
  • Kontrujące - (tzw. kontra) - świeci w kierunku kamery i służy do rozjaśnienia krawędzi filmowanego obiektu np. włosów aktorki.
• Zobacz też Temperatura barwowa.

T

• Taper - osoba, która w trakcie projekcji filmu niemego improwizując na fortepianie, pianinie czy innym instrumencie udźwiękawiała film.
• Transfokacja - inaczej najazd lub też zbliżenie a także odjazd od filmowanego obiektu. Wykonywany jest obiektywem o zmiennej ogniskowej.
  • Transfokator - obiektyw o zmiennej ogniskowej.
• Trick optyczny - efekty ekranowy wykonywany zwykle za pomocą kamery programu komputerowego lub innych technik.

U

• Udźwiękowienie - przegranie taśm dźwięku na ścieżkę dźwiękową filmu.
• Ujęcie - podstawowa jednostka filmu. Krótki odcinek taśmy filmowej trwający od momentu włączenia nagrywania w kamerze do wyłączenia.

W

• Wolny montaż - technika montażu polegająca na łączeniu ujęć długich i spokojnych. Jest często wykorzystywana przy produkcji filmów przyrodniczych, krajobrazów.
• Wybór dubli - przegląd zdjęć w celu wybrania najlepszych ujęć do późniejszego montażu.

Z

• Zrzutka dźwiękowa - dźwięk ujęcia przechodzi na ujęcie kolejne lub też odwrotnie - dźwięk ujęcia następnego pojawia się wcześniej niż samo ujęcie.
• Zdjęcia przyspieszone - wykonane są z częstotliwością mniejszą niż 24 klatki na sekundę.
• Zdjęcia zwolnione - wykonywane są z częstotliwością większą niż 24 klatki na sekundę.

Bibliografia

• Zygmunt Duś Podstawy montażu filmowego

Kategoria:Kinematografia