Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Peter Andreas Grünberg (ur. 18 maja 1939 w Pilźnie, zm. 7 kwietnia 2018 w Jülich[1]) – niemiecki fizyk, noblista. Współodkrywca efektu gigantycznego magnetooporu[2], dzięki któremu możliwa stała się miniaturyzacja dysków twardych[3].
Studia pierwszego stopnia ukończył w 1962 na Uniwersytecie we Frankfurcie nad Menem[2]. Magisterium otrzymał w 1966 na Technische Universität Darmstadt[2]. Doktorat obronił na tej samej uczelni w 1969[2]. Od 1972 do przejścia na emeryturę w 2004 był pracownikiem badawczym w Helmholtz-Gemeinschaft Deutscher Forschungszentren[2]. Za dokonane odkrycie w 2007 wraz z Albertem Fertem roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki[4][2].
| XX wiek |
- 1901: Röntgen
- 1902: Lorentz, Zeeman
- 1903: Becquerel, P. Curie, M. Curie
- 1904: Rayleigh
- 1905: Lenard
- 1906: Thomson
- 1907: Michelson
- 1908: Lippmann
- 1909: Marconi, Braun
- 1910: van der Waals
- 1911: Wien
- 1912: Dalén
- 1913: Kamerlingh Onnes
- 1914: von Laue
- 1915: W.L. Bragg, W.H. Bragg
- 1917: Barkla
- 1918: Planck
- 1919: Stark
- 1920: Guillaume
- 1921: Einstein
- 1922: N. Bohr
- 1923: Millikan
- 1924: Siegbahn
- 1925: Franck, Hertz
- 1926: Perrin
- 1927: Compton, Wilson
- 1928: Richardson
- 1929: de Broglie
- 1930: Raman
- 1932: Heisenberg
- 1933: Schrödinger, Dirac
- 1935: Chadwick
- 1936: Hess, Anderson
- 1937: Davisson, Thomson
- 1938: Fermi
- 1939: Lawrence
- 1943: Stern
- 1944: Rabi
- 1945: Pauli
- 1946: Bridgman
- 1947: Appleton
- 1948: Blackett
- 1949: Yukawa
- 1950: Powell
- 1951: Cockcroft, Walton
- 1952: Bloch, Purcell
- 1953: Zernike
- 1954: Born, Bothe
- 1955: Lamb, Kusch
- 1956: Shockley, Bardeen, Brattain
- 1957: Yang, T.D. Lee
- 1958: Czerenkow, Frank, Tamm
- 1959: Segrè, Chamberlain
- 1960: Glaser
- 1961: Hofstadter, Mössbauer
- 1962: Landau
- 1963: Wigner, Goeppert-Mayer, J. Hans D. Jensen
- 1964: Townes, Basow, Prochorow
- 1965: Tomonaga, Schwinger, Feynman
- 1966: Kastler
- 1967: Bethe
- 1968: Alvarez
- 1969: Gell-Mann
- 1970: Alfvén, Néel
- 1971: Gabor
- 1972: Bardeen, Cooper, Schrieffer
- 1973: Esaki, Giaever, Josephson
- 1974: Ryle, Hewish
- 1975: A. Bohr, Mottelson, Rainwater
- 1976: Richter, Ting
- 1977: Anderson, Mott, van Vleck
- 1978: Kapica, Penzias, Wilson
- 1979: Glashow, Salam, Weinberg
- 1980: Cronin, Fitch
- 1981: Bloembergen, Schawlow, Siegbahn
- 1982: Wilson
- 1983: Chandrasekhar, Fowler
- 1984: Rubbia, van der Meer
- 1985: von Klitzing
- 1986: Ruska, Binnig, Rohrer
- 1987: Bednorz, Müller
- 1988: Lederman, Schwartz, Steinberger
- 1989: Ramsey, Dehmelt, Paul
- 1990: Friedman, Kendall, Taylor
- 1991: de Gennes
- 1992: Charpak
- 1993: Hulse, Taylor
- 1994: Brockhouse, Shull
- 1995: Perl, Reines
- 1996: D. Lee, Osheroff, Richardson
- 1997: Chu, Cohen-Tannoudji, Phillips
- 1998: Laughlin, Störmer, Tsui
- 1999: 't Hooft, Veltman
- 2000: Ałfiorow, Kroemer, Kilby
|
|---|
| XXI wiek |
- 2001: Cornell, Ketterle, Wieman
- 2002: Davis Jr., Koshiba, Giacconi
- 2003: Abrikosow, Ginzburg, Leggett
- 2004: Gross, Politzer, Wilczek
- 2005: Glauber, Hall, Hänsch
- 2006: Mather, Smoot
- 2007: Fert, Grünberg
- 2008: Nambu, Kobayashi, Maskawa
- 2009: Kao, Boyle, Smith
- 2010: Gejm, Nowosiołow
- 2011: Perlmutter, Schmidt, Riess
- 2012: Haroche, Wineland
- 2013: Englert, Higgs
- 2014: Akasaki, Amano, Nakamura
- 2015: Kajita, McDonald
- 2016: Thouless, Haldane, Kosterlitz
- 2017: Weiss, Barish, Thorne
- 2018: Ashkin, Mourou, Strickland
- 2019: Peebles, Mayor, Queloz
- 2020: Penrose, Genzel, Ghez
- 2021: Manabe, Hasselmann, Parisi
- 2022: Aspect, Clauser, Zeilinger
- 2023: Agostini, Krausz, L’Huillier
- 2024: Hinton, Hopfield
|
|---|
| XX wiek |
- 1978: Chien-Shiung Wu
- 1979: George Eugene Uhlenbeck, Giuseppe Occhialini
- 1980: Michael E. Fisher, Leo P. Kadanoff, Kenneth G. Wilson
- 1981: Freeman J. Dyson, Gerardus ’t Hooft, Victor F. Weisskopf
- 1982: Leon Max Lederman, Martin Perl
- 1983/1984: Erwin L. Hahn, Peter B. Hirsch, Theodore H. Maiman
- 1984/1985: Conyers Herring, Philippe Nozieres
- 1986: Mitchell J. Feigenbaum, Albert J. Libchaber
- 1987: Herbert Friedman, Bruno B. Rossi, Riccardo Giacconi
- 1988: Roger Penrose, Stephen Hawking
- 1989: nie przyznano
- 1990: Pierre-Gilles de Gennes, David J. Thouless
- 1991: Maurice Goldhaber, Valentine L. Telegdi
- 1992: Joseph H. Taylor Jr.
- 1993: Benoît Mandelbrot
- 1994/1995: Witalij Ginzburg, Yoichiro Nambu
- 1995/1996: nie przyznano
- 1997: John Archibald Wheeler
- 1998: Jakir Aharonow, sir Michael V. Berry
- 1999: Dan Szechtman
- 2000: Raymond Davis, Masatoshi Koshiba
|
|---|
| XXI wiek |
- 2001: nie przyznano
- 2002/3: Bertrand I. Halperin, Anthony J. Leggett
- 2004: Robert Brout, Francois Englert, Peter W. Higgs
- 2005: Daniel Kleppner
- 2006/2007: Albert Fert, Peter Grünberg
- 2008/2009: nie przyznano
- 2010: John Clauser, Alain Aspect, Anton Zeilinger
- 2011: Maximilian Haider, Harald Rose, Knut Urban
- 2012: Ja’akow Bekenstein
- 2013: Peter Zoller, Ignacio Cirac
- 2014: nie przyznano
- 2015: James D. Bjorken, Robert P. Kirshner
- 2016: Josef Imry
- 2017: Michel Mayor, Didier Queloz
- 2018: Charles Henry Bennett, Gilles Brassard
- 2019: nie przyznano
- 2020: Rafi Bistritzer, Pablo Jarillo-Herrero, Allan MacDonald
- 2021: Giorgio Parisi
- 2022: Ferenc Krausz, Paul Corkum, Anne L’Huillier
- 2024: Martin Rees
|
|---|
| XX wiek |
- 1985: John R. Pierce i Ephraim Katchalski
- 1986: David Turnbull i Willem J. Kolff
- 1987: Henry M. Beachell, Gurdev S. Khush i Theodore H. Maiman
- 1988: Georges Vendryes, Donald A. Henderson, Isao Arita, Frank Fenner, Luc Montagnier i Robert C. Gallo
- 1989: Frank Sherwood Rowland i Elias James Corey
- 1990: Marvin Minsky, William Jason Morgan, Dan Peter Mckenzie i Xavier Le Pichon
- 1991: Jacques - Louis Lions i John Julian Wild
- 1992: Gerhard Ertl i Ernest John Christopher Polge
- 1993: Frank Press i Kary B. Mullis
- 1994: William Hayward Pickering i Arvid Carlsson
- 1995: Nick Holonyak Jr. i Edward F. Knipling
- 1996: Charles K. Kao i Masao Ito
- 1997: Takashi Sugimura, Bruce N. Ames, Joseph F. Engelberger i Hiroyuki Yoshikawa
- 1998: Leo Esaki, Jozef S. Schell i Marc C. E. Van Montagu
- 1999: W. Wesley Peterson, Jack L. Strominger i Don C. Wiley
- 2000: Ian L. McHarg i Kimishige Ishizaka
|
|---|
| XXI wiek |
- 2001: John B. Goodenough i Timothy R. Parsons
- 2002: Tim Berners-Lee, Anne McLaren i Andrzej K. Tarkowski
- 2003: Benoît Mandelbrot, James A. Yorke i Seiji Ogawa
- 2004: Ken’ichi Honda, Akira Fujishima, Keith J. Sainsbury i John H. Lawton
- 2005: Makoto Nagao, Masatoshi Takeichi i Erkki Ruoslahti
- 2006: John Houghton i Akira Endō
- 2007: Peter Shaw Ashton, Albert Fert i Peter Grünberg
- 2008: Victor McKusick, Bob Kahn i Vinton Gray Cerf
- 2009: Dennis L. Meadows i David E. Kuhl
- 2010: Shun’ichi Iwasaki i Peter Vitousek
- 2011: Kenneth Thompson, Dennis Ritchie, Tadamitsu Kishimoto i Toshio Hirano
- 2012: Janet Rowley, Brian Druker, Nicholas Lydon i Masato Sagawa
- 2013: C. Grant Willson, Jean M. J. Fréchet i John Frederick Grassle
- 2014: Yasuharu Suematsu i C. David Allis
- 2015: Yutaka Takahasi, Theodore Friedmann i Alain Fischer
- 2016: Hideo Hosono i Steven D. Tanksley
- 2017: Emmanuelle Charpentier, Jennifer Doudna i Adi Szamir
- 2018: Akira Yoshino, Max D. Cooper, Jacques Miller
- 2019: Yoshio Okamoto, Rattan Lal
- 2020: Svante Pääbo, Robert G. Gallager
- 2021: Martin A. Green, Bert Vogelstein, Robert A. Weinberg
- 2022: Katalin Karikó, Drew Weissman, Christopher Field
- 2023: Masataka Nakazawa, Kazuo Hagimoto, Gero Miesenböck, Karl Deisseroth
- 2024: Brian Hoskins, John Michael Wallace, Ronald M. Evans
|
|---|
