Księstwo Szlezwiku
| 1058–1864/1866 | |||||
| |||||
| Ustrój polityczny | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Data likwidacji |
1866 | ||||
| Władca |
Chrystian IX | ||||
 Mapa Księstwa Szlezwiku w XIX wieku | |||||
Położenie na mapie świata  | |||||
| 55°10′00″N 9°15′00″E/55,166667 9,250000 | |||||
Księstwo Szlezwiku (duń. Hertugdømmet Slesvig, niem. Herzogtum Schleswig) – księstwo na południu Królestwa Danii. Początkowo rządził nim earl, od XII wieku (pierwszy Kanut Lavard) do 1375 tytułowany księciem Jutlandii (lub Południowej Jutlandii). Od 1386 wieku było połączone z Księstwem Holsztynu unią personalną, a następnie realną. W latach 1864–1866 znajdowało się pod okupacją Związku Niemieckiego.
Historia
[edytuj | edytuj kod]W przeszłości Szlezwik i Holsztyn były odrębnymi krainami, których granica przebiegała wzdłuż rzeki Eider. We wczesnym średniowieczu przebiegał tędy tak zwany Limes Saxoniae będący granicą między Sasami a Słowianami połabskimi z plemienia Obodrytów[1]. Zamieszkujący te tereny Słowianie ostatecznie zostali podbici przez Sasów dopiero w XII wieku[2].
W średniowieczu Szlezwik pozostawał lennem Danii, natomiast Holsztyn, dawne terytorium plemienne północnego odłamu Sasów (m. in. Holsatów, stąd nazwa), znajdował się w strefie wpływów świętego cesarstwa. W XIII-XIV wieku wskutek osłabienia politycznego Danii księstwo Szlezwiku usamodzielniło się i nawiązało bliższe stosunki z Holsztynem. W 1386 oba kraje zostały zjednoczone pod rządami hrabiów Holsztynu z dynastii Schauenburgów. W 1460 obydwa księstwa po wygaśnięciu miejscowej linii książęcej przeszły we władanie dynastii Oldenburgów i zostały połączone unią personalną z Danią.
W późniejszych latach podzielony między różne gałęzie rodziny panującej (zobacz Księstwo Holsztynu), a w 1773 zjednoczony. Po wejściu Holsztynu do Związku Niemieckiego (1815) zaostrzyły się antagonizmy duńsko-niemieckie. W latach 1848–1850 (I wojna o Szlezwik) i 1864 Austria i Prusy wystąpiły przeciwko Danii (II wojna o Szlezwik) dążącej do wcielenia Szlezwiku i zajęły całe terytorium Szlezwiku-Holsztynu i Księstwa Saksonii-Lauenburga. Na mocy traktatu wiedeńskiego ustanowiono kondominium trzema księstwami. Już 14 sierpnia 1865 obydwa mocarstwa zawarły w Gastein umowę przyznającą Lauenburg Prusom w zamian za kwotę 2,5 mln koron duńskich. Zlikwidowano także kondominium przyznając zarząd nad Holsztynem Austrii, a nad Szlezwikiem Królestwu Prus. W 1866 wybuchła wojna austriacko-pruska, po której na mocy pokoju w Pradze Szlezwik-Holsztyn stał się prowincją Prus. Oznaczało to ostateczną likwidację obydwu księstw.
Terytorium dawnego księstwa zostało podzielone po referendum w 1920, po którym północna część regionu została przyłączona do Danii (okręg Jutlandia Południowa, potem Dania Południowa), a południowa została w Niemczech (dzisiejszy kraj związkowy Szlezwik-Holsztyn).
Książęta Szlezwiku
[edytuj | edytuj kod]
Namiestnicy
[edytuj | edytuj kod]Królowie Danii dla administrowania podległymi sobie terytoriami Księstw Szlezwiku i Holsztynu mianowali namiestników (duń. statholder niem. Statthalter, łac. produx)
- 1523/45–1550: Johan Rantzau
- 1550–1556: hr. Bertram von Ahlefeldt
- 1556–1598: Heinrich Rantzau
- 1598–1600: wakat
- 1600–1627: Geerd Rantzau (1558–1627)[3]
- 1627–1647: wakat[3]
- 1647–1648: Fryderyk Duński[3], późniejszy król Danii Fryderyk III
- 1648–1663: Christian zu Rantzau
- 1663–1685: Friedrich von Ahlefeldt, hrabia Langeland (1623–1686), zastępca namiestnika od 1660
- 1685–1697: Detlev zu Rantzau (1644-1697)
- 1697–1708: Friedrich von Ahlefeldt, hrabia Langeland (1662–1708), zastępca namiestnika od 1686
- 1708–1722: Carl von Ahlefeldt, hrabia Langeland (1708–1722)
- 1722–1730: (?)
- 1730–1731: marg. Charles Augustus Brandenburg-Kulmbach (1663–1731)
- 1731–1762: marg. Frederick Ernest Brandenburg-Kulmbach (1703–1762)
- 1762–1768: hr. Friedrich Ludwig von Ahlefeldt-Dehn (1697–1771)
- 1768–1836: ks. Karol Hessen-Kassell
- 1836–1842: ks. Fryderyk Hessen-Kassell
- 1842–1851: ks. Fryderyk Schleswig-Holstein-Sonderburg-Augustenburg
- 1851–1864: Christian zu Rantzau (?)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Adam Turasiewicz: Dzieje polityczne Obodrzyców od IX wieku do utraty niepodległości w latach 1160–1164, Warszawa 2004, ISBN 83-88508-65-2
- ↑ Jerzy Strzelczyk: Słowianie Połabscy, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2002, ISBN 83-7177-087-1 (OCLC 830378923).
- ↑ a b c Dietrich Hermann Hegewisch, Schleswigs und Holsteins Geschichte unter dem Könige Christian IV und den Herzogen Friedrich II, Philipp, Johann Adolf und Friedrich III oder von 1588 bis 1648, Kiel: Neue Academische Buchhandlung, 1801, (=Wilhelm Ernst Christiani's Königlich-Dänischen wirklichen Justizraths und ordentlichen Professors der Weltweisheit, Beredsamkeit und Geschichte auf der Königl. Christian-Albrechts-Universität zu Kiel, Geschichte der Herzogthümer Schleswig und Holstein unter dem Oldenburgischen Hause; part 3), p. XIV. No ISBN.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Lauring, Palle, A History of Denmark, 3rd ed. Copenhagen: Høst, 1995
- Jespersen, Knud J. V, A History of Denmark (Palgrave Essential Histories), 2004
| Cesarstwa | |
|---|---|
| Królestwa | |
| Elektoraty | |
| Wielkie księstwa | |
| Księstwa (Herzogtum) | |
| Księstwa (Fürstentum) | |
| Landgrafostwa | |
| Wolne miasta |
