Kowale Oleckie
54°10′01″N 22°24′52″E/54,166944 22,414444| wieś | |
 Kowale Oleckie – ulice Kościuszki i Ogrodowa, pośrodku widoczny kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1801[2] |
| Strefa numeracyjna |
87 |
| Kod pocztowy |
19-420[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NOE |
| SIMC |
0760432 |
Położenie na mapie gminy Kowale Oleckie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu oleckiego  | |
| 54°10′01″N 22°24′52″E/54,166944 22,414444[1]
| |
| Strona internetowa | |
Kowale Oleckie (niem. Kowahlen, 1938–1945 Reimannswalde[4]) – wieś mazurska w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie oleckim, w gminie Kowale Oleckie przy drodze krajowej nr 65 i przy trasie linii kolejowej Gołdap – Ełk (nieczynnej na odcinku Olecko – Gołdap).
Wieś w 2009 roku zamieszkiwało 2126 osób[5].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kowale Oleckie. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.
Miejscowość jest siedzibą gminy Kowale Oleckie.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Historia Kowal Oleckich rozpoczyna się w roku 1563, kiedy to książę Albrecht nadał Absolanowi Rymanowi 60 włók boru na prawie lennym z sądownictwem wyższym i niższym. Od niego 7 października 1564 roku odkupiono 30 włók w celu założenia wsi. Na tym obszarze w 1564 roku powstała wieś szlachecka Chełchy i majątek ziemski Kowale Oleckie. Majątek ów, jak podają źródła założyli Małgorzata i Jan Kowalewscy.
Kowale Oleckie często zmieniały właścicieli. W XVIII wieku dwór w Kowalach Oleckie dziedziczyli Tyszkowie, szlachta polska. Szkoła w tym dworze powstała w 1760 roku, a we wsi – kilkadziesiąt lat później. Poprzez tworzenie we wsiach i dworach szkół rosła świadomość społeczna wśród mieszkańców. W 1800 roku był tu majątek ziemski i wieś, która z czasem rozwinęła się w największą osadę w powiecie oleckim.
Okres I wojny światowej, pomimo bliskości granicy z Rosją, nie przyniósł znaczących wydarzeń historycznych, czy wojennych.
Lata trzydzieste XX wieku przyniósł rozwój infrastruktury: powstało wiele budynków, drogi, linie elektryczne, młyny, cegielnie, tartaki, gorzelnie, mleczarnie, a w Kowalach Oleckich założono nawet odlewnię żeliwa. Szacunkowo można podać, że w powyższym okresie na terenie obecnej gminy mieszkało blisko 10 tys. mieszkańców. W 1938 roku w Kowalach była stacja na linii kolejowej Olecko-Gołdap, urząd pocztowy, czteroklasowa szkoła podstawowa i szkoła zawodowa, urząd żandarmerii, kontroli mięsa i in. W roku 1938 w Kowalach było 1126 mieszkańców. Wcześniejsza nazwa – Kowahlen. W 1938 dotychczasowa nazwa wsi Kowahlen została przemianowana na Reimannswalde.
W okresie II wojny światowej Kowale Oleckie i okolice właściwie nie ucierpiały; jak oszacowano po 1945, na obszarze współczesnej gminy zniszczonych zostało kilkanaście budynków. Ziemie wokół Kowali Oleckich zajęte zostały 22 i 23 stycznia 1945 r. przez oddziały radzieckie. Po włączeniu Mazur do Polski usunięta została praktycznie cała ludność pochodzenia niemieckiego.
Po wojnie miejscowość była siedzibą gminy Mieruniszki. Funkcjonowała tu cegielnia[6].
W latach 1948–1950 stacjonował tu sztab 11 batalionu Ochrony Pogranicza.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- Zabytkowa odlewnia żeliwa z XIX w.
- Cmentarz z okresu I wojny światowej[7]
Instytucje zajmujące się edukacją, wychowaniem i opieką
[edytuj | edytuj kod]- Przedszkole Samorządowe w Kowalach Oleckich
- Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Kowalach Oleckich
Inne:
- Gminne Centrum Kultury i Sportu w Kowalach Oleckich
- Biblioteka gminna w Kowalach Oleckich
- Środowiskowy Dom Samopomocy w Kowalach Oleckich
- Rezerwat „Cisowy jar” (10,7 ha) pod Kowalami Oleckimi – leży na terenie malowniczych Szeskich Wzgórz, najwyższych wzniesień w północno-wschodniej części Pojezierza Mazurskiego. Obejmuje urokliwy stromy jar szeroki na 100 m i długi na 900 m. Rośnie tu około 1,4 tys. cisów – jest to najliczniejsze skupisko tych drzew na Mazurach. Większość cisów, które są gatunkiem o bardzo wolnym tempie wzrostu, ma w obwodzie po kilkadziesiąt centymetrów, ale są i takie, które dochodzą do 2–3 m.
Hydrologia
[edytuj | edytuj kod]Dopływ z Kowal Oleckich – bezimienny ciek wodny IV rzędu, lewobrzeżny dopływ Jarki. Długość dopływu wynosi 9,8 km i łączy się z Jarką na 81,8 km jej biegu. Powierzchnia zlewni dopływu wynosi 18 km² i zbudowana jest z gliny zwałowej. Ciek przepływa przez powiaty – gołdapski i olecki[8].
Wspólnoty wyznaniowe
[edytuj | edytuj kod]Ludzie związani z Kowalami Oleckimi
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 59938
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 531 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)
- ↑ Bank Danych Lokalnych. GUS. [dostęp 2011-10-25].
- ↑ Olecko. Z dziejów miasta i powiatu, 1974
- ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 302
- ↑ Inspekcja Ochrony Środowiska WIOŚ w Olsztynie Raport o stanie środowiska województwa warmińsko-mazurskiego w 2003 roku.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- OLECKO Czasy, ludzie, zdarzenia Tekst: Ryszard Demby, wyd. 2000
- Przewodnik: Mazury, Warmia, Suwalszczyzna na weekend, Wyd. Pascal 2008
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- strona Urzędu Gminy Kowale Oleckie - link zaaktualizowany na dzień 01.01.2023
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Integralne części wsi |
|
