Jan Czermiński

Jan Czermiński

Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	15 października 1923 Osielsko
Data i miejsce śmierci	2 marca 1976 Warszawa
profesor nauk geologicznych
Specjalność: petrografia
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Doktorat	1959 Uniwersytet Warszawski
Habilitacja	1963 Uniwersytet Warszawski
Profesura	1974
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Warszawski
Okres zatrudn.	1950–1976
Odznaczenia

Grób Jana Czermińskiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Jan Czermiński (ur. 15 października 1923 w Osielsku, zm. 2 marca 1976 w Warszawie) – polski geolog i petrograf, specjalista geologii złóż surowców mineralnych, a zwłaszcza złóż siarki, oraz geologii gospodarczej.

Życiorys

W Osielsku, w latach 1929-1936, uczęszczał i ukończył szkołę podstawową. Do liceum chodził w Bydgoszczy. Naukę przerwała wojna. Podczas okupacji pracował jako robotnik, a później jako przyuczony tokarz.

Po zdaniu matury w 1946, rozpoczął studia geologiczne na Uniwersytecie Poznańskim pod kierunkiem Kazimierza Smulikowskiego. Równolegle ze studiami pełnił funkcję młodszego asystenta. W 1949 wraz z całą grupą profesorów i studentów geologii przeniósł się na Uniwersytet Warszawski. Tam pod kierunkiem Jana Samsonowicza podjął badania utworów górnej jury na krańcach Jury Krakowsko-Wieluńskiej, w okolicy Opatówka. Za pracę tę otrzymał w 1951 stopień magistra geologii.

Jeszcze przed ukończeniem studiów podjął pracę w Państwowym Instytucie Geologicznym, w zespole dyrektora Instytutu, Jana Czarnockiego. Badał m.in. złoża kwarcytów kambryjskich na Górze Wiśniówce oraz kwarcytów dolnodewońskich na Górze Barczy.

W 1952 skierowano go na studia aspiranckie w Leningradzie. Był aspirantem w Katedrze Petrografii Uniwersytetu Leningradzkiego, a następnie w Leningradzkim Instytucie Górniczym. Po powrocie do kraju w 1954 kontynuował studia doktoranckie u Jana Samsonowicza. W 1959 uzyskał na Uniwersytecie Warszawskim stopień doktora nauk przyrodniczych na podstawie monograficznego opracowania petrograficznego utworów węglanowych dewonu środkowego i górnego południowej części Gór Świętokrzyskich. W 1963 otrzymał tytuł samodzielnego pracownika naukowego, a w 1974 – profesora nadzwyczajnego nauk przyrodniczych.

W Instytucie Geologicznym zorganizował pracownię petrografii. W 1955 objął kierownictwo Zakładu Podstawowych Badań Geologicznych; w czerwcu 1956 został Zastępcą Dyrektora IG, którą to funkcję sprawował do sierpnia 1975, kiedy powołano go na stanowisko Dyrektora Instytutu.

Poza Instytutem Geologicznym, od 1954 wykładał na wyższych uczelniach. W latach 1954–1961 prowadził wykłady z geologii złóż surowców mineralnych na Wydziale Geologii Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1965 przez 12 lat wykładał geologię historyczną i regionalną, a także okresowo geologię złóż surowców mineralnych w Instytucie Geografii Uniwersytetu Łódzkiego.

Dużo wysiłku poświęcał pracy redakcyjnej. Do 1963 był współredaktorem Kwartalnika Geologicznego, a następnie przez 13 lat jego redaktorem naczelnym. W latach 1965–1971 był redaktorem naczelnym wydawnictwa Sekcji Geologii Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Górnictwa Poradnik pracownika Służby Geologicznej. Przetłumaczył też z języka rosyjskiego podręcznik M. J. Iciksona Opróbowanie szlichowe przy wykonywaniu zdjęcia geologicznego oraz przeglądowych prac poszukiwawczych (1955) oraz A.C. Arlekina Podstawy hydrochemii (1956).

Uczestniczył w pracach licznych komisji i komitetów. Między innymi był przez kilka lat członkiem Komitetu Nagród Państwowych, sekretarzem Komitetu Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk oraz członkiem Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Geologicznego. Uczestniczył w wielu zjazdach naukowych w kraju i za granicą i pięciokrotnie uczestniczył w międzynarodowych kongresach geologicznych. W latach 1964–1965 był konsultantem Polskiej Ekspedycji Geologicznej w Mongolii. Za swoje zasługi został odznaczony Krzyżem Oficerskim i Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem XXX-lecia PRL i Odznaką 1000-lecia Państwa Polskiego.

Kierunki badań naukowych

Po obronie pracy doktorskiej Jan Czermiński zaczął się zajmować genezą złóż siarki w Polsce. Między innymi zwrócił uwagę na udział mikroorganizmów w procesie powstawania złóż siarki w zapadlisku przedkarpackim, wskazując na struktury rudy siarkowej świadczące o wytrącaniu się siarki rodzimej w wyniku działalności bakterii.

Pod koniec lat 1950. prowadził szczegółowe badania zjawisk krasowych w dewońskich skałach węglanowych i ich związku z tektoniką w Górach Świętokrzyskich. Badał też procesy sylifikacji wapieni w strefie wietrzenia i występowanie bentonitów w dolomitach eiflu.

Zajmował się następnie ilościowym ujęciem występowania skał osadowych w Polsce, wskazując na cykliczność sedymentacji w zależności od rozwoju tektonicznego obszaru, a także ewolucją chemizmu skał osadowych w Polsce w oparciu o wyliczenia częstości występowania poszczególnych pierwiastków głównych w tych skałach.

Jego dorobek naukowy obejmuje 54 publikacje oraz około 40 projektów badań, sprawozdań i archiwalnych opracowań dokumentacyjnych. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera 39A-3-6).

Wybrane publikacje

• 1953, Górna jura w Trojanowie i Szałem pod Kaliszem. Z badań nad górną jurą w Polsce, [w:] Biuletyn Instytutu Geologicznego, Warszawa.
• 1955, Zagadnienie dolomityzacji skał węglanowych dewonu Gór Świętokrzyskich. [w:] Przegląd geologiczny, nr 5, Warszawa.
• 1957, Ogólna charakterystyka litologiczna cechsztynu oraz serii bezpośrednio z nim związanych, na podstawie płytek cienkich. Biul. Inst. Geol., t. 124, Warszawa.
• 1959, Petrografia piaskowców kwarcytowych środkowego kambru z Dużej Wiśniówki koło Kielc. [w:] Kwartalnik geologiczny, t. 3, nr 3, Warszawa.
• 1960, Rozwój litologiczny serii węglanowej dewonu południowej części Gór Świętokrzyskich. [w:] Prace Instytutu Geologicznego, t. 30, część 2, Warszawa.
• 1960, Struktury mikroorganiczne siarki rodzimej w tortonie. Kwart. geol., t. 4, nr 2, Warszawa.
• 1961, (wspólnie ze Stanisławem Pawłowskim) Współcześnie zachodzące procesy w złożach siarki i ich znaczenie dla eksploatacji. Przegl. geol., nr 1, Warszawa.
• 1962, Zjawiska sylifikacji w skałach węglanowych dewonu Gór Świętokrzyskich. Księga pamiątkowa ku czci prof. J. Samsonowicza. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• 1967, Metamorficzne podłoże dewonu w Gościnie koło Kołobrzegu. Kwart. geol., t. 11, nr 3, Warszawa.
• 1968, Redukcyjne środowisko i zawodnienie złóż siarki – niezbędnym warunkiem ich istnienia. Kwart. geol., t. 12, nr 4, Warszawa.
• 1970. Występowanie utworów paleozoicznych w Polsce. Biul. Inst. Geol. t 251, Warszawa.
• 1974, (wspólnie z Tadeuszem Osmólskim) Stosunki izotopowe siarki i węgla w rudzie siarkowej i utworach jej towarzyszących a geneza złóż siarki w Polsce. Kwart. geol., t. 18, nr 2, Warszawa.

Bibliografia

• Krótka biografia ze zdjęciem na stronie Państwowego Instytutu Geologicznego
• Edward Rühle. 1976, Jan Czermiński 1923–1976, [w:] Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, vol. XLVI, z. 4, str. 591–599, Kraków.
• Oni tworzyli Państwowy Instytut Geologiczny (red.: A. Bagińska, E. Dąbrowska-Jędrusik, T. Peryt, S. Wołkowicz). Warszawa.: Państwowy Instytut Geologiczny, 2020. ISBN 978-83-66752-86-3.