Dedal
| architekt i wynalazca | |
 Dedal i Ikar (przerys płaskorzeźby z rzymskiej Villa Albani) | |
| Występowanie | |
|---|---|
| Rodzina | |
| Matka |
Atena |
| Żona |
Naukrate |
| Dzieci | |
Dedal (gr. Δαίδαλος Daídalos, łac. Daedalus) – w mitologii greckiej architekt i wynalazca. Ojciec Ikara żonaty z Naukrate (niewolnicą Minosa)[1][2].
Syn Metiona (lub Palamona), wnuk Eupalamosa, prawnuk ateńskiego króla Erechteusza[3]. Według innych źródeł był synem Eupalamosa i Alkippe[1], Merope albo Ifinoe[2].
Uznawany za wszechstronnego artystę, u którego greckie miasta zamawiały posągi bogów i bohaterów[4]. Uważano go za twórcę nowego stylu w sztuce, przedstawiającego swe rzeźby w ruchu i z otwartymi oczami[3]. Powszechnie podziwiano jego kunszt twórcy, którego rzeźby wyglądały jak żywe[4] (w wielu świątyniach kapłani przymocowywali posągi łańcuchami, ażeby nie uciekły jak ożywione[5]). Według pewnego przekazu, Herakles, który na widok rzeźby Dedala sądził, że atakuje go żywy człowiek, zaczął rzucać w niego kamieniami[4]. Był również wynalazcą różnych narzędzi, jak świder, grundwaga[4] czy siekiera[3][5]. Według innego źródła był z zawodu kowalem, a sztuki tej nauczyła go Atena[2].
Pochodził z Aten, zbiegł jednak stamtąd po zamordowaniu swego siostrzeńca Talosa, któremu zazdrościł wynalezienia piły i koła garncarskiego[3][1]. Schronił się na Krecie, gdzie pracował jako wynalazca na dworze króla Minosa. Zbudował wtedy w Knossos[3] labirynt, pałac o skomplikowanym układzie korytarzy, w którym król zamknął Minotaura[1]. Gdy władca zabronił mu powrotu do ojczyzny i zamknął w labiryncie, Dedal wraz z synem uciekli na skrzydłach własnego pomysłu, wykonanych z piór zlepionych woskiem. W trakcie ucieczki Ikar zginął, gdy zanadto zbliżył się do słońca i rozgrzane jego żarem skrzydła uległy zniszczeniu[4]. Po długich poszukiwaniach Dedal odnalazł szczątki syna na wyspie, którą na jego cześć nazwano Ikarią, a morze, w którym zginął – Ikaryjskim[4][3].
Następnie Dedal dotarł do Sycylii[4], do króla Kakalosa[1](lub wrócił do Aten)[3][5], gdzie zbudował świątynię Apolla, w której umieścił ofiarowane swe skrzydła. Według innego źródła świątynię Apollina wybudował w Kume w pobliżu Neapolu, gdzie po swej ucieczce z Krety wylądował[2]. Na Sycylii miał też wykopać sztuczne jezioro, a na stromych skałach wybudować gród warowny, w którym jego nowy władca przechowywał swe skarby[4]. Miał jakoby dożyć późnej starości[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Ossolineum, 1990, ISBN 83-04-01069-0.
- ↑ a b c d Robert Graves, Mity greckie, Warszawa: PIW, 1974.
- ↑ a b c d e f g Mała encyklopedia kultury antycznej A–Z (red. Zdzisław Piszczek). Warszawa: PWN, 1988, ISBN 83-01-03529-3.
- ↑ a b c d e f g h i Jan Parandowski, Mitologia: Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Londyn: Wydawnictwo Puls, 1992, ISBN 1-85917-084-6.
- ↑ a b c Wanda Markowska, Mity Greków i Rzymian, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry”, 1973.