Chelatacja
Chelatacja, chelatowanie, chelacja (gr. chele – kleszcze, szczypce kraba) – reakcja chemiczna tworzenia chelatu, czyli kompleksowego związku chemicznego o cząsteczce złożonej z organicznej struktury pierścieniowej wielopodstawnego ligandu (pochodzącej z tzw. chelatora, czyli czynnika chelatującego) i związanego z nią kilkoma wiązaniami jonu centralnego – kationu metalu[1]. Nazwa nawiązuje do chwycenia kationu jakby w kleszcze wiązań struktury pierścieniowej[2].
Przykładami chelatów są:
- chelat magnezu – chlorofil,
- chelat żelaza – hemoglobina.
Odkrycie reakcji i pierwsze zastosowania
[edytuj | edytuj kod]Teorię wiązań metal-ligand, która stała się podstawą praktycznych zastosowań chelatacji w przemyśle i medycynie, opracował w 1893 Alfred Werner[3], a rozwinęli w 1920 Morgan i Drew[2]. W latach 30 XX wieku reakcje chelatacji były już powszechnie stosowane. Na przykład w przemyśle tekstylnym jako chelator wapnia był stosowany kwas cytrynowy. Sole tego kwasu używane były w medycynie (laboratoryjnej analityce medycznej i transfuzjologii) jako antykoagulant. W Niemczech opracowano pierwszą metodę syntezy kwasów poliaminokarboksylowych, jednym z których był EDTA (patent 1935). Bersworth opracował udoskonaloną metodę syntezy EDTA (patent 1943). EDTA zaczęto stosować jako antykoagulant[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Chelation, [w:] A.D. McNaught, A. Wilkinson, Compendium of Chemical Terminology (Gold Book), S.J. Chalk (akt.), International Union of Pure and Applied Chemistry, wyd. 2, Oxford: Blackwell Scientific Publications, 1997, DOI: 10.1351/goldbook.C01012, ISBN 0-9678550-9-8 (ang.).
- ↑ a b Morgan GT, Drew HDK. Researches on residual affinity and coordination. Pt II. Acetylacetones of selenium and tellurium. J Chem Soc (London) 1920;117:1456-1465.
- ↑ Halstead BW. The Scientific Basis of EDTA Chelation Therapy. Colton, Calif: Golden Quill Publishers, Inc.;1979.
- ↑ Popovici A, Rubin M. EDTA as an anticoagulant in clinical laboratory studies. Soc Exper Biol Med 1950;74:415-417.