Solvent

Esquèma molecular mostrant la dissolucion d'un blòt de clorur de sòdi dins l'aiga.

Un solvent (var. solvant) es una substància, liquida ò supercritica a sa temperatura d'utilizacion, qu'a la proprietat de dissòuvre, de diluïr ò d'extraire d'autrei substàncias sensa lei modificar quimicament e sensa se modificar eu meteis. Lei solvents an d'aplicacions dins de sectors fòrça diversificats coma l'industria quimica, la sintèsi organica, lo desgraissatge, lei pinturas, lei tenchas, etc. Dins la vida vidanta e la natura, l'aiga es lo solvent pus frequent.

Classificacion

Generalitats

D'un biais generau, leis atòms e lei moleculas de meteissa natura se recampan per formar un liquid ò un solid. Un solvent a la capacitat d'empachar aqueu mecanisme en dispersant lei particulas. Plusors proprietats explican aqueu fenomèn e lei capacitats de dissolucion d'un solvent donat. D'efiech, existís pas de solvent universau e la classificacion dei solvents es donc basada sus lei proprietats generalas d'aquelei substàncias.

Classificacion segon la polaritat

Articles detalhats: Polaritat (quimia) e Polaritat.

La polaritat descriu la reparticion dei cargas electricas negativas e positivas dins una molecula ò a l'entorn d'un liason quimica. Es engendrada per la diferéncia d'electronegativitat e per la posicion dins l'espaci deis atòms. En solucion, una substància polara a donc d'afinitats amb una autra espècia polara e, a l'opausat, una substància apolara a d'afinitats amb una espècia apolara.

Existís dos tipes de solvents polars. Lei solvents protics (ò protogèns) an un ò plusors atòms d'idrogèn susceptibles de formar una liason idrogèn. Per exemple, es lo cas de l'aiga, dau metanòl ò de l'etanòl. Lei solvents aprotics an un moment dipolar non nul mai pòdon pas participar a la formacion d'una liason idrogèn. Es lo cas de l'acetonitril, dau dimetilsulfoxid e dau tetraidrofuran. Lei solvents apolars son caracterizats per un moment dipolar nul. L'exemple tipic es aqueu deis idrocarburs apolars coma lo benzèn, leis alcans linears e leis alcèns.

Classificacion segon la carga electrica

Una espècia portairitz d'una carga electrica pòu aisament intrar en interaccion amb una autra espècia cargada. Aquò menèt au desvolopament dei solvents ionics, generalament de saus, compausats d'anions e de cations. Per exemple, es lo cas dei saus fonduts que son mai e mai utilizats en electroquimia. A respècte dei solvents moleculars tradicionaus, an un interès tecnic (tension de vapor quasi nulla, temperatura de fusion inferiora a 100 °C) e environamentau (pollucion pus febla). Dins aqueu de sistèma, lei solvents moleculars son dichs « solvents non ionics ».

Classificacion segon la natura quimica

Existís tanben un sistèma de classificacion fondat sus la natura quimica dei solvents. Son ansin dichs « solvents inorganics » lei compausats mineraus coma l'acid sulfuric e l'amoniac. Lei « solvents organics » contènon d'atòms de carbòni. Son generalament devesits entre tres familhas : lei solvents idrocarbonats (alcans, alcèns, benzèn, etc.), lei solvents oxigenats (etanòl, acetona, acid acetic, etc.) e lei solvents alogenats (tricloetilèn, diclorometan, etc.).

Classificacion segon l'origina

Aquela classificacion a un interès tecnic e logistic car es basada sus lo mejan de produccion dau solvent. La màger part dei solvents actuaus intran donc dins la categoria dei « solvents petroquimics » car son produchs per l'industria petroliera. Pasmens, existís d'autrei grops coma lei « biosolvents » que son eissits de la valorizacion de biomassa vegetala (fusta, sucre, etc.). Una meteissa substància quimica pòu far partida de plusors categorias dins aqueu sistèma.

Proprietats de solvents usuaus

Solvent	Formula quimica	Temperature d'evaporacion	Constanta dielectrica	Massa volumica (g/ml)	Moment dipolar (D)
Solvents apolars
Pentan	CH3-CH2-CH2-CH2-CH3	36 °C	1,84	0,626	0,00
Ciclopentan	C5H10	40 °C	1,97	0,751	0,00
Exan	CH3-CH2-CH2-CH2-CH2-CH3	69 °C	1,88	0,655	0,00
Cicloeexan	C6H12	80,75 °C	2,02	0,7786	0,00
Benzèn	C6H6	80 °C	2,3	0,879	0,00
Toluèn	C6H5-CH3	111 °C	2,4	0,867	0,36
1,4-Dioxane	/-CH2-CH2-O-CH2-CH2-O-\	101 °C	2,3	1,033	0,45
Clorofòrm	CHCl3	61 °C	4,8	1,48	1,04
Etèr dietilic	CH3CH2-O-CH2-CH3	35 °C	4,3	0,713	1,15
Solvents polars aprotics
Diclorometan (DCM)	CH2Cl2	40 °C	9,1	1,326	1,60
Tetraidrofuran (TIF)	/-CH2-CH2-O-CH2-CH2-\	66 °C	7,5	0,886	1,75
Acetat d'etil	CH3-C(=O)-O-CH2-CH3	77 °C	6,0	0,894	1,78
Acetona	CH3-C(=O)-CH3	56 °C	21	0,786	2,88
N,N-Dimetilformamid (DMF)	H-C(=O)N(CH3)2	153 °C	38	0,944	3,82
Acetonitril (MeCN)	CH3-C≡N	82 °C	37	0,786	3,92
Dimetilsulfoxid (DMSO)	CH3-S(=O)-CH3	189 °C	47	1,092	3,96
Carbonat de propilèn	C4H6O3	240 °C	64,0	1,205	4,9
Solvents protics polars
Acid metanoïc	H-C(=O)OH	101 °C	58	1,21	1,41
Butan-1-òl	CH3-CH2-CH2-CH2-OH	118 °C	18	0,810	1,63
Isopropanòl (IPA)	CH3-CH(-OH)-CH3	82 °C	18	0,785	1,66
Propan-1-Úl	CH3-CH2-CH2-OH	97 °C	20	0,803	1,68
Etanòl	CH3-CH2-OH	79 °C	24	0,789	1,69
Metanòl	CH3-OH	65 °C	33	0,791	1,70
Acid acetic	CH3-C(=O)OH	118 °C	6,2	1,049	1,74
Aiga	H-O-H	100 °C	80	1,000	1,85

Toxicitat

Fòrça solvents presentan de riscs per la santat siá en causa de seis efiechs a tèrme cort (poder corrosiu de l'acid sulfuric concentrat...) siá en causa de seis efiechs a tèrme lòng (proprietats cancerigenas...). Per aquela rason, l'usatge de mai d'un solvent necessita lo respècte de certanei règlas. De mai, existís de projèctes destinats a trobar de solvents mens perilhós.

Annèxas

Liames intèrnes

• Solucion (quimia).

Bibliografia

• (fr) Nicolas Rabasso, Chimie organique: hétéroéléments, stratégies de synthèse et chimie organométallique, De Boeck Supérieur, 2009.