Dionís l'Exigú
Dionís l'Exigú (Dionysius Exiguus en latin, Dionisie cel Mic en romanés), (~ 470 - ~ 540) es un monge conegut per aver calculat l’Anno Domini, utilizat coma èra pel calendièr gregorian. Se donèt d'esperel l'escai de Exiguus en signe d'umilitat intellectuala.
Biografia
[modificar | Modificar lo còdi]Dionís l'Exigú, es originari de la província romana de Scitia minora (correspondent a l’actuala Dobrodja, region del nòrd-èst de Bulgaria e l'èst de Romania, situada entre Danubi e Mar Negra) e seriá d’ascendéncia armeniana (pasmens son amic e discipòl Cassiodore ditz dins son De divinis Lectionibus, c. xxiii que seriá nescut Scit). Èra de la comunautat dels monges scits concentrada a Tomis (l'actuala Constança).
Anèt a Roma vèrs 500, i foguèt abat d'un monastèri, acqueriguèt una granda reputacion pels seus ovratges sus la disciplina ecclesiastica e la cronologia, e moriguèt en 540.
Escriguèt de recuèlhs de Canons apostolics (publicats pel 1èr còp en 1628, in-8, per Justel); de Decretalas (dins la Bibliotèca del drech canon) ; de versions latinas dels obratges de sant Pacòma e mai Paires de la Glèisa.
Foguèt encargat pel cancelièr papal Bonofatius de concebre un metòde per determinar la data de Pasca segon la « Règla alexandrina », tala qu’edictada au Ier concili de Nicèa :
- Pasca es lo dimenge que seguís lo quatorsen jorn de la luna qu'atenh aquela edat al 21 de març o immediatament aprèp.
A aquela epòca, èra costumièr de comptar los ans en utilizant lo començament del reialme de l'emperaire Dioclecian, conegut per aver provocat la darrièra persecucion dels crestians dins l'Empèri roman.
En 525 Dionís l'Exigú introduguèt nòstra èra ne l'emplegant dins sa tièra de Pasca. D'aquel biaisses fondèt l'usatge de comptar los ans depuèi de l'incarnacion (25 de març) e la naissença (25 de decembre) de Jèsus, que placèt a l’an 753 de Roma (es a dire l'an -1 del calendièr actual). Los etudis istorics -- quitament aquela del reialme d'Erodòt lo Grand -- montran que faguèt una dèca d'al mens quatre ans. Denís confirma la periodicitat de 532 ans pel retorn de Pasca al meteis jorn del meteis mes, que faguèt debutar l'an meteis de l’incarnacion. Aquel periòde de 532 ans correspond al produch de 19 ans (Cicle metonic) per 4 (per prene en compte las annada bissextila) e per 7 (pels jorns de la setmana, pasca deven tombar obligatòriament un dimenge) qu'èra ja conegut dels crestians d'Alexandria, mas que se nomena dempuèi, segon lo nom de Denís, periòde dionisian.
De notar que Dionís l'Exigú utiliza pels seus calculs un calendièr sans annada zèro, perque lo zèro èra conegut en l'Occident Crestian pas abans que foguèt descobèrt mejans Espanha per Gerbèrt d'Orlhac.
La preséncia del mot latin nulla, que significa cap de, dins la tresena colomna de sa tièra de Pasca dona l’idèa que Dionís l'Exigú conneissiá lo concèpte de zèro. Pasmens, res permet de deduire que son nulla èra un zèro vertadièr; de totes biaisses l'utilizèt pas dins lo seus calculs. Calguèt esperar lo Millenni II abans que poguèssem dispausar del nombre zèro. E mai, quitament per una civilizacion conneissent lo nombre zèro, per exemple coma resultat de l'operacion « 2-2 », son utilizacion dins l'encastre d'una numerotacion es pas plan evidenta.
Posteritat: lo calcul del temps
[modificar | Modificar lo còdi]Durant l'Empèri Carolingian, sembla qu'aguessèm encora costuma de comptar los ans a partir del començament del reialme de l'emperaire (Carlesmanhe e los successors).
Le moine Beda lo Venerable, al sègle VIII, desvelopèt la sciéncia del calcul del temps, que se nomena comput (del latin computare, calcular).
L'usatge de comptar los ans a partir de la naissença de Jèsus commencèt de se generalizar sonque cap a l'an mil.
Lo calendièr gregorian commencèt a remplaçar lo calendièr julian en 1582.
Ara, l'Institut de mecanica celèsta e de calcul dels efemerids[1] utiliza las formulas del comput gregorian per calcular la data de Pasca.
òbras
[modificar | Modificar lo còdi]Los tèxtes de Dionís l'Exigú foguèron publicats dins lo toma 67 de la Patrologia Latina de Migne
Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]Font
[modificar | Modificar lo còdi]- (fr)Pierre Riché, Les grandeurs de l'an mille, ed. Bartillat, 1999 ;
- (fr)De temps en temps, Histoires de calendriers, jos la direccion editoriala de Claude Naudin, Tallandier / rev. Historia, Centre Historique des Archives Nationales, 2001.