Konrad Nielsen
| Konrad Nielsen | |||
 | |||
| Fødd | 28. august 1875 Vik på Helgeland | ||
|---|---|---|---|
| Død | 27. november 1953 Oslo | ||
| Nasjonalitet | Noreg | ||
| Område | samiske språk, norsk filologi, Finsk-ugriske språk, Fennougristikk | ||
| Yrke | leksikograf, lingvist, omsetjar, filolog, Finno-Ugrist, universitetslærar | ||
| Institusjonar | Universitetet i Oslo | ||
| Alma mater | Helsingfors universitet Universitetet i Oslo | ||
| Barn | Sivert A. Nielsen | ||
| Medlem | Det Norske Videnskaps-Akademi Det ungarske vitskapsakademiet | ||
Konrad Hartvig Isak Rosenvinge Nielsen (28. august 1875–27. november 1953) var ein norsk språkforskar frå noverande Sømna kommune, professor i finsk-ugrisk språkforsking. Han tok embetseksamen i teologi i 1896, men studerte også samisk i løpet av studietida. Seinare studerte han samisk i Tromsø og Helsingfors.
Forsking
[endre | endre wikiteksten]I Helsingfors studerte Nielsen fennougristikk under E.N. Setälä, og han skreiv avhandlinga si i 1902 om kvantitet i Polmak-samisk. I prøveforelesinga til disputasen argumenterte han mot den historiske innfallsvinkelen til fennougristikken, og for ei prioritering av utforskinga av det levande språket.
Dette kravet gjennomførte han med å skrive og gje ut storverket Lappisk ordbok 1932-1938, ordboka som den dag i dag er grunnlaget for all nordsamisk leksikografi. Ordboka vart gjeven ut i samarbeid med Hans Henriksen frå Tana, og redigert av Nielsen og Asbjørn Nesheim. Ordboka dekkjer dialektane i Polmak, Karasjok og Kautokeino. Det fjerde bandet av ordboka er ei systematisk oppstilling av det samiske ordforrådet etter semantiske kriterium, og dermed også ei presis skildring av den samiske kulturen, slik han kjem til uttrykk i språket.
Nielsen-ortografien
[endre | endre wikiteksten]Den første ordboka si (Lappisches Wörterbuch nach den Dialekten von Polmak, Karasjok und Kautokeino. Heft I), frå 1913, gav Nielsen ut med det finsk-ugriske fonetiske alfabetet, etter mønster av dei andre ordbøkene i same serie (Lexica Societatis Fenno-Ugricae). Nielsen fullførte ikkje dette ordboksprosjektet, i staden starta han på nytt, med nytt språk (omsett til norsk og engelsk heller enn til tysk), og med ein ny ortografi, den såkalla Nielsen-ortografien.
Bibliografi
[endre | endre wikiteksten]- «Die quantitätsverhältnisse im Polmaklappischen». Mémoires de la Socité Finno-ougrienne XX (Helsingfors): XV + 312. 1902.
- Lappalaisia murteita tutkimassa. Matkakertomus Suomen ja Norjan Lapista. 1904.
- Sproglige Bidrag til Belysning av Renskjøtselens Ælde hos Lapperne. 1910.
- «Die wissenschaftliche bedeutung des lappischen». Finnisch-ugrische forschungen XIII: 186-206. 1913.
- Til undersøkelsen av lappiske stedsnavn. 1920.
- Spørsmaalet om den lappiske torvgammes oprindelse. 1906.
- Lappisk ordbok : grunnet på dialektene i Polmak, Karasjok og Kautokeino. 1 : A-F. Oslo: Aschehoug. 1932. ISBN 8200142019.
- Lappisk ordbok : grunnet på dialektene i Polmak, Karasjok og Kautokeino. 2 : G-M. Oslo: Aschehoug. 1934. ISBN 8200141977.
- Lappisk ordbok : grunnet på dialektene i Polmak, Karasjok og Kautokeino. 3 : N-Æ. Oslo: Aschehoug. 1938. ISBN 8200141985.
- Lappisk ordbok : grunnet på dialektene i Polmak, Karasjok og Kautokeino. 4 : Systematisk del. Oslo: Aschehoug. 1956. ISBN 8200142019.
- Lappisk ordbok : grunnet på dialektene i Polmak, Karasjok og Kautokeino. 5 : Supplement. Oslo: Universitetsforlaget. 1962. ISBN 8200142019.
- Lærebok i lappisk (1926-1929)
- Lærebok i lappisk. 1. Grammatikk. Oslo: I kommisjon: Brøgger. 1926.
- Vårt polarfolk. 1930.
Sjå også
[endre | endre wikiteksten]- Nordsamisk ortografi, for ei tekstprøve av Nielsen-ortografien, samanlikna med andre ortografiar
- Samisk språkforsking i Noreg, for ei vurdering av Nielsen sitt arbeid i ein vidare kontekst.
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]Litteratur
[endre | endre wikiteksten]- Festskrift til Konrad Nielsen på 70-årsdagen: 28. august 1945. Oslo: A.W. Brøggers Boktrykkeri. 1945.