Eratosthenes

Eratosthenes
Fødd	276 f.Kr. Kyrene, Apollonia
Død	194 f.Kr. Alexandria
Yrke	matematikar, astronom, lyrikar, bibliotekar, historikar, skribent, musikkforskar, musikkteoretikar, geograf, elegikar, filosof
Språk	gamalgresk
Eratosthenes på Commons

Eratosthenes (gresk Ἐρατοσθένης, fødd kring 276 f.Kr i Kyrene, død 194 f.Kr) var ein gresk geograf, matematikar og astronom. Han var òg bibliotekar ved biblioteket i Alexandria.

Eratosthenes er mest kjend for utrekningane sine av omkrinsen til jorda. I ei handskrift kom han over ei opplysning om at i Syene (no Aswan) stod sola slik på himmelen ved sommarsolkverv at ein stolpe ikkje kasta skugge, og sollyset vart reflektert av vatnet i djupe brønnar. I Alexandria var det skugge midtsommars, og han trekte dermed den konklusjonen at jorda måtte vere rund, som Pythagoras hadde trudd 300 år tidlegare.

Gjennom meir nøyaktige målingar av lengda til skuggen, i lag med avstanden mellom byane (som han leigde ein mann til å skritte opp), kom han fram til at radiusen til jorda var 5000 stadium. Lengda av ein stadium er ikkje sikkert kjend, men ein trur at det var 600 greske fot, som tilsvarar 157 meter. Dersom dette er riktig, er verdien Eratosthenes kom fram til for jordomkrinsen 39 250 km. I dag veit ein at omkrinsen er 40 007 kilometer (over polane), og dette viser at Eratosthenes kom særs nær dagens verdi, med ein feilmargin på berre 2 %.

Eratosthenes utvikla òg Eratosthenes' sil, ein metode for å finne primtal.

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Eratosthenes» frå Wikipedia på bokmål, den 10. november 2011.
  • Wikipedia på bokmål oppgav desse kjeldene:
• Eratosthenes' Geography - Fragments collected and translated, with commentary and additional material, ved Duane W. Roller, Princeton UP, Princeton (2010).
• Nicastro, Nicholas: Circumference: Eratosthenes and the ancient quest to measure the globe. New York: St. Martin's Press, 2008.
• Lasky, Kathryn: The Librarian Who Measured the Earth. New York: Little, Brown and Company, 1994. ISBN 0-316-51526-4. En illustrert biografi for barn om jordens beregning. Med Kevin Hawkes, illustratør.
• O'Connor, J. J. & Robertson, E. F. (1999): «Eratosthenes of Cyrene». MacTutor. School of Mathematics and Statistics University of St Andrews Scotland.