Togo
| |||||
| Wahlspröök: « Travail, liberté, patrie » frz., „Arbeit, Freeheit, Vaderland“ | |||||
| Natschonalhymne: Salut à toi, pays de nos aïeux | |||||
| |||||
| Hööftstadt | Lomé 6° 8′ N, 1° 13′ O | ||||
| Gröttste Stadt | Lomé | ||||
| Amtsspraak | Französ'sche Sprake | ||||
| Regeren Präsident Premierminister |
Republiek mit Mehrparteiensystem Präsident Faure Gnassingbé Komi Sélom Klassou | ||||
| Sülvstännigkeit | |||||
| Grött • Allens • Water (%) |
56.785 km² ? % | ||||
| Inwahnertall • 2008 afschätzt • Inwahnerdicht |
5.858.673 (Born: CIA 2008) | ||||
| Geldsoort | 1 CFA-Franc BCEAO 1 € = 655,957 XOF 100 XOF = 0,152449 € (Fixen Wesselkurs) ( [[ISO 4217|]])
| ||||
| BBP | $ 2.497 Mio. US$ (150.) $ (2006) 387 US$ (165.) $ je Kopp | ||||
| Tietzoon | UTC (UTC) | ||||
| Internet-TLD | .tg | ||||
| ISO 3166 | TG | ||||
| Vörwahl | ++228
| ||||
 | |||||
.svg)
Togo (pdt.: [[ˈtoːgo]], frz.: [[tɔˈgo]]) is en Land in Westafrika un liggt an den Golf vun Guinea. Togo grenzt in’n Westen an Ghana, in’n Osten an Benin un an Burkina Faso in’n Norden. Bit to’n Eersten Weltkrieg is dat Land en düütsche Kolonie ween (kiek bi Togoland). Dornah hett dat denn to Frankriek tohöört. Meist veertig Johre lang hett de Präsident Gnassingbé Eyadéma dat Land ganz alleen regeert un präägt. As he 2005 storven is, hefft se de Verfaten bi Siet schaven un sien Söhn Faure Gnassingbé to’n neen Präsidenten maakt. Dor hett dat denn avers internatschonalen Druck geven un in dat Land is dat unruhig ween, bit de Tostänn wedder mit de Verfaten övereenstimmen döen. De Wahlen hett Gnassingbé denn wunnen, man de Oppositschoon un ok de Europääsche Union hefft em vörsmeten, he harr dor duchtig an rumfummelt un de Wählers anscheten. Jummers noch sund en paar Dusend Flüchtlingen ut Togo in dat Utland. In den Human Development Index steiht Togo up den 159. vun 182 Plätz. De Hööftstadt vun Togo is Lomé.
Geographie
[ännern | Bornkood ännern]
In'n Togo gifft dat fief Regionen un dat sünd De La Kara, Des Plateaux, Des Savanes, Centrale un Maritime.
Mank de groten Länner in Afrika is Togo mit siene 56.785 km² man lüttj. Dat gifft dor bloß en paar Länner, de noch lüttjer sünd. Vun Noord na Süden sünd dat bi 550 km, man vun West na Oost hen is dat Land bloß bi 50 bit 140 km breet. 16 % vun dat Land sünd Woold, 25 % sünd Ackerland un bi 3,5 % sünd Weideland. De Grenz is alltohopen 1647 km lang. Dor höört 644 km vun to de Grenz na Benin to, 126 km to de Grenz na Burkina Faso un 877 km to de Grenz na Ghana hen.
De Küst is 56 km lang. Vun ehre Lagunen un Sandstränn mit de Palmen, de dor wassen doot, reckt dat Quatchi-Plateau bit na dat högere Tafelland hen. De Togo-Bargen loopt vun dat Binnenland noordööstlich bit na Benin. In’n Süüdwesten wasst dor Woold up. In de Siedlänner in’n Norden un Süden regeert de Savann mit Antilopen un Elefanten.
De hööchste Barg in’t Land is de Mont Agou mit siene 986 m Hööchde. De langste Stroom is de Mono. He is bi 400 km lang un löppt vun Noord na Süüd. Över 50 km hen is he as Waterstraten to bruken.
Klima
[ännern | Bornkood ännern]
Dat Klima in Togo is över dat ganze Johr hen tropisch-natt (in’n Norden meist Savannenklima). In’n Döörsnitt liggt de Temperatur in’n Norden bi 30 °C un an de Küst bi 27 °C. In de Nacht is dat nich veel küller. Sunnerlich heet warrt dat in’n Februar un März, in Dezember un Januar weiht de Harmattan vun Norden her un bringt Stoff mit.
In’n Norden gifft dat vun Mai bit Oktober en Regentied. An’n meisten pladdert dat in’n August. Denn is dat ok an’n küllsten, wenn dat in de Middagstied bi 30 °C warrt. In’n Januar is de Luft besunners dröge mit bi 22 % Waterandeel. In’n Döörsnitt is dat in Togo sien Norden bi 35 °C warm. In’n März warrt dat unbannig heet un de Temperatur in de Middagstied liggt bi 39 °C.
In’n Süden gifft dat twee Regentieden, vun April bit Juni un vun September bit November. An’n meisten pladdert dat in’n Juni un in’n Oktober. Sunnerlich heet is dat in’n März. Dor liggt de Temperatur an’n Middag bi 32 °C. In’n Juni liggt de Waterandeel vun de Luft bi 80 %. An’n dröögsten is dat in’n Dezember, an’n küllsten in’n August. Denn is dat in’n Döörsnitt so bi 27 °C warm.
Städer in Togo
[ännern | Bornkood ännern]Togos siene gröttsten Städer sünd (Stand 1. Januar 2005): Lomé 760.000 Inwahners, Sokodé 117.811 Inwahners, Kara 104.207 Inwahners, Kpalimé 95.974 Inwahners un Atakpamé 80.683 Inwahners.
Inwahners
[ännern | Bornkood ännern]| Inwahnerdaten(taxeert 2008)[1] | |
|---|---|
| Levensduer in’n Döörsnitt | 58,28 Jahre |
| Dodenquoot | 9,48 je 1000 Inwahners |
| Gebortenquoot | 36,66 je 1000 Inwahners |
| Fruchtborkeitsquoot pro Froensminsch | 4,85 |
| Kinnerdood | 57,66 je 1000 Geboorten |
| Wassen vun de Inwahnertahl in't Johr | 2,718 % |
| Inwahnerdicht | 97 Inwahnerspro km² |
| Inwahners unner 15 Johre | 41,7 % |
| Inwahners över 65 Johre | 2,7 % |
Dat gifft woll bi 5.858.673[1] bit 6.762.000[2] Minschen, de Börgerlüde vun Togo sünd. Se weert in de Mehrtahl „Togoers“ nömmt oder ok „Togolesen“, wat ut de Franzöös'sche Spraak herkümmt.
En Inwahner vun Togo kann dor up reken, dat he in’n Döörsnitt bi 58 Johre oold warrt. Dat is de hööchste Tahl in ganz Westafrika. Bi de Mannslüde liggt se bi 56,2 Johre, bi de Froenslüde bi 60,43 Johre. Dat de Togoers in’n Döörsnitt nich noch öller weert, liggt sunnerlich an de hoge Tahl vun’n Kinnerdood mit 5,8 %.
In Togo kümmt de klassische Inwahnerpyramied tostann. Um un bi de Hälft vun de Inwahners is unner 16 Johre oold. Jedet Johr kaamt dor 2,78 Prozent to (taxeert för 2008).
Bannig veel Lüde wannert vun’n Lann weg na de Städer to. Man dor gifft dat, just unner de jungen Lüde, en Barg vun Arbeitslosen. Dat weert ok jummers mehr. Sunnerlich de jungen Mannslüde gaht denn ok na dat Utland un wüllt dor en Arbeit in Europa oder in Noordamerika finnen.
Volksgruppen
[ännern | Bornkood ännern]Bi de Lü in Togo gifft dat en Tosamenleven in Sellschapen un de gröttsten Völkers in Togo sünd:
| Andeel | Volk |
|---|---|
| 40,1 % | Ewe |
| 23,1 % | Temba-Kabre |
| 13,2 % | Akebou 13,2 % |
| 9,7 % | Gurma |
| 12,8 % | afrikaansche Minnerheiten |
| 0,99 % | annere Volksgruppen |
Wie sik de Völker in Togo tosamensetten doot
[ännern | Bornkood ännern]In Togo gifft dat bannig veel verscheden Völker un Spraakgruppen, de to’n Deel nich veel mit’nanner to kriegen hefft. Düsse Völker sünd ganz verscheden groot. Mol höört dor bloß en paar hunnert Lüde to, mol sünd dat en paar Millionen Minschen. Vun de Unafhängigkeit vun Togo af an is dat för de Inwahners jummers wichtiger wurrn, dat se meent, se höört to en sunnerlich Volk to. Sietdem hett dat jummers wedder Striet twuschen de Völker geven.[3]
De wichtigsten Volksgruppen sünd Ewe (um un bi 40%), Tem (23,1 %), Akebou (13,2 %), Gurma (9,7 %) un Yoruba (6,8 %). Bi 1 % vun de Inwahners stammt ut Europa oder noch annerwegens vun af. To de Grupp vun de togolesischen Minnerheiten, de hier nömmt warrt, höört lüttjere Volksgruppen ut Togo un annere Minnerheiten, tomeist ut Togo siene Naberlänner.
| Spraak | Snackers |
|---|---|
| Ewe | 1.433.000 |
| Kabiyé | 1.061.000 |
| Waci/Gbe | 608.000 |
| Tem | 339.000 |
| Gen/Mina | 334.000 |
| Moba | 315.000 |
Spraken
[ännern | Bornkood ännern]Nich bloß Ewe, Kabiyé un verschedene Kwa- un Gur-Spraken weert in Togo snackt, man bovento noch de Amtsspraak Franzöös'sch. Dor kaamt denn noch de Spraken vun de „Togo-Restvölker“ to, as de Akebou un en Reeg vun annere. To wat for’n unnerscheedliche Spraakfamilien de tohöörn doot, is noch nich ganz klaar.
En List vun de levennigen Spraken vun Togo wiest alltohopen 39 Spraken. Vunwegen den Hannel, man ok vunwegen de Migratschoon weert in Togo ok Spraken ut de Naberlänner snackt, as Akan ut Ghana un Yoruba ut Nigeria.
Religion
[ännern | Bornkood ännern]Um un bi de Hälft vun de Inwahners vun Togo sünd Heiden un hoolt sik an ehre Naturreligionen, bi 20 % sünd Muslimen, meist vun den Twieg vun de Sunniten, un bi 29 % hoolt sik an en christliche Kark. Sunnerlich an de Küst gifft dat ok en paar lüttje jöödsche Gemeenden.
Politik
[ännern | Bornkood ännern]
Togo is vun 1967 af an en Präsidialrepubliek ween. Vun dor af an hett de dormolige Präsident Gnassingbé Eyadéma as en Diktater över dat Land regeert. In dat Johr 1993 hett avers de internatschonale Druck dor för sorgt, dat en liberale Verfaten utarbeit’ weern möss, to de de Oppositschoon ok tostimmen möss.
Dat Parlament driggt den Naam vun en Assemblée Nationale (Natschonalversammeln). 81 Liddmaten höört dor to. All fiev Johren warrt dat wählt. Just so warrt de Staatspräsident all fiev Johren direktemang wählt. Hüdigendags hannelt sik dat dor um es Faure Gnassingbé bi. He is den vörmoligen Diktater sien Söhn.
In dat Parlament sünd bi de Wahlen vun 2002 72 vun de 81 Sitten an de Rassemblement du peuple togolais (RPT) gahn. Dat weer den dormoligen Präsidenten Gnassingbé Eyadéma siene Partei. 2005 is Edem Kodjo to’n Premierminister maakt wurrn. He is Vörsitter vun de Convergence Patriotique Panafricaine (CPP). Dor hefft sik en Reeg vun lüttjere Parteien vun de Oppositschoon in tohopenslaten. In’n September 2006 is he as Premierminister aflööst wurrn vun Yawovi Agboyibo. An’n 3. Dezember 2007 hett Präsident Faure Gnassingbé den Politiker Komlan Mally to’n Premierminister beropen. De hett avers al an’n 5. September 2008 Bott geven. An’n 7. Dezember hett Gnassingbé denn Gilbert Houngbo to’n Premierminister maakt.
Militär
[ännern | Bornkood ännern]Dat Milität weer in de verleten Johren nich bloß dor vunwegen de Verdeffendeern vun’t Land, man hett sunnerlich ok in de Binnenpolitik vun Togo en Rull speelt. Gnassingbé Eyadéma konnt sik bloß dorüm 40 Johre an de Macht hollen, vunwegen dat dat Militär sik dor mit Putschen un annere Aktschonen achter klemmt hett. Organisatschonen, de sik mit de Minschenrechten befaten doot, meent, dat Milität in Togo stünn dor in Tosamenhang mit, wenn de Minschenrechten in dat Land mit Fööt pedd’ weert.[4]
För de Upgaven vun dat Militär hett Togo bi 1,6 % vun dat BBP upbröcht (Stand 2006)[5]
Updelen vun de Verwaltung
[ännern | Bornkood ännern]De Staat vun Togo is updeelt in fiev Kuntreien vun de Verwaltung:
|
Weertschop
[ännern | Bornkood ännern]De Weertschop vun Togo is afhangig vun de Landweertschop, as de Produktschoon - de Anbo vun Planten un de Tucht vun Veehtüch - 38,6 % vun Togos Bruttosoziaalprodukt utmaken. Togo is en tropisch Land un de Landweertschop is bannig vun Regen afhangig.
Belegen
[ännern | Bornkood ännern]- ↑ a b CIA – The World Factbook: Togo. Stand 1. Mai 2008, agropen 15. Mai 2008
- ↑ Ethnic people groups of Togo. Joshua Project 2008
- ↑ Rashid Oladoja Lasisi: Language, Culture, Ethnicity and National Integration: The Togo Experience since 1900. African Study Monographs, 14, 1, Juni 1993
- ↑ Togo: Human Rights in Togolese Rebuplic. Amnesty International, Human rights by country
- ↑ CIA-World-Factbook
Ägypten | Algerien | Angola | Äquatoriaal-Guinea | Äthiopien | Benin | Botswana | Burkina Faso | Burundi | Dschibuti | Elfenbeenküst | Eritrea | Gabun | Gambia | Ghana | Guinea | Guinea-Bissau | Kamerun | Kap Verde | Kenia | Komoren | Kongo (Dem. Rep.) | Kongo (Rep.) | Lesotho | Liberia | Libyen | Madagaskar | Malawi | Mali | Mauretanien | Mauritius | Marokko | Mosambik | Namibia | Niger | Nigeria | Ruanda | Sambia | São Tomé un Príncipe | Senegal | Seychellen | Sierra Leone | Simbabwe | Somalia | Sudan | Süüdafrika | Süüdsudan | Swasiland | Tansania | Togo | Tschad | Tunesien | Uganda | Zentraalafrikaansche Republiek
Afhängige Rebeden: Kanarische Inseln | Mayotte | Réunion | St. Helena, Ascension un Tristan da Cunha | Westsahara