Neerhaof
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Gelaens. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
'ne Neerhaof maak deil oet van 'n bezunjer meneer van versjterkde beweuning in de Middeleëuwe n.l. de mottes, die geboewd woorte tösje de 11de pès de 13de eëuw. De neerhaof ligk neerder es de opperhaof, op de opperhaof sjtóng meistal 'ne versjterkde taore of donjon. Op de neerhaof sjtóng dèks 'n kapel en 'ne haof. De motte is meistal kunsmatig opgeheuëgd in taengesjtèlling tot de natuurlike heuëgdes die de Kelte gebroekde veur hun oppida.
Nao de middeleëuwe woort de donjon dèks oetgeboewd tot 'n kesjteël en de kapel tot 'n kirk en versjoof de oarsjprunkelike beteikenis van de naam neerhaof nao neerhoes of veurbörch, womèt vanaaf toen nao 'n biegeboew van 't kesjteël woort verweze. De functie van 'ne neerhaof waor meistal die van 'n boerderie, mèr d'r koosj ouch perseneël in wone, 't koosj 'n koetsjhoes zeen, en d'r koosj ouch bedrievigheid in zeen ('n servicegeboew, 'n sjmidse of 'n meule). Verdere functies koosjte zeen: 'n paortgeboew, 'ne sjtal. Sóms woort 't neerhoes ouch verpach of verhuurd aan 't perseneel of aan leefhöbbersj van de jach. Sóms woonde d'r ouch de kastelein of de rentmeister van de bezittinge van de kesjteëlheër.
Volksetymologie
[bewirk | brón bewèrke]De term neerhaof verwis oarsjprunkelik nao de lieëgere ligking hievan ten opzichte van de hoager gelaege opperhaof. Later sjprook men in de volksmóndj, nao analogie van de vreuger gèldendje sjtènj, euver 'n "neerhoes" es de woonruumdes veur de lieëgere luuj (lieëgere sjtandj of 't perseneel) en de term "hoaghoes" veur de hoager luuj (de adel) die 't kesjteël bewónde. 'n Geliekaardige beteikenisversjuving haet zich vörgedaon in 't woord Plat. Bedoelde men oarsjprunkelik dat dees taal gekald woort in de neerder deile of de Lieëg Lenj; later woort aan de term Plat de beteikenis van ónbesjófd verbónje.