1543
1543 waor e gewoen jaor wat begós op maondag volgens de Juliaanse kalender.
Gebeurtenisse
[bewirk | brón bewèrke]- 11 fibberwarie - Sjarel V verbint ziech mèt Hendrik VIII vaan Ingeland tege Fraankriek.
- 21 fibberwarie - In de slaag bij Wayna Daga versleit e gecombineerd Ethiopisch-Portugees leger 't sultanaot Adal.
- 1 juli - Ingeland en Sjotland sjeten 't Verdraag vaan Greenwich. Sjotland zal 't op 11 december weer verwerpe.
- 12 juli - Hendrik VIII vaan Ingeland trojt mèt Catherine Parr, zien zèsde en leste vrouw.
- 10 augustus - Suleiman de Groete nump de Hongaarse stad Esztergom in.
- 22 augustus - Mèt hölp vaan de Osmaanse Turke weite de Franse Nice te pakke.
- 7 september - 't Tractaat van Venlo weurd geteikend. Gelder en Zutphen kwome hiemit ónger Karel V.
- 9 september - Mary Stuart weurt gekroend tot keuningin vaan Sjotland.
Algemein/datum oonbekind
[bewirk | brón bewèrke]- De Zweedse Boerenopstand oonder Nils Dracke weurt neergeslage.
- Nicolaus Copernicus publiceert De revolutionibus orbium coelestium, boe-in heer 't heliocentrisch stèlsel propageert.
- Andreas Vesalius publiceert De humani corporis fabrica, euver de minseleke anatomie.
- Martin Luther publiceert Von den Jüden und iren Lügen.
- In 't Spaons Riek weurt verboje um Indiaone es slave te hawwe.
- De Spanjole doen 'n mislökde poging um de Filipijne te vereuvere.
Gebore
[bewirk | brón bewèrke]- 18 jannewarie (duip) - Alfonso Ferrabosco, Italiaanse componis
- 31 jannewarie - Tokugawa Ieyasu, Japanse sjogoen
- 2 mei - Jan Moretus, Zuid-Nederlandsen drökker
- 14 september - Claudio Acquaviva, Italiaanse jezuïete en gelierde
- Domenico Fontana, Italiaansen arsjitek
- Sonam Gyatso, derden Dalai Lama vaan Tibet, d'n ierste dee deen titel droog
Gestorve
[bewirk | brón bewèrke]- 2 jannewarie - Francesco Canova da Milano, Italiaanse luitis en componis (45)
- 3 jannewarie - Juan Rodríguez Cabrillo, Portugesen oontdèkkingsreizeger in Spaonsen deens (43)
- 13 fibberwarie - Johann Eck, Duitsen theoloog, vreuge bekamper vaan 't lutheranisme (56)
- 24 mei - Nicolaus Copernicus, Poolsen astronoom
- 29 november - Hans Holbein de Joongere, Duitse sjèlder (45)
- Sebastian Franck, Duitse filosoof en hervörmer (ca. 44)