Peter II vaan Brazilië
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Peter II (Portugees: (Dom) Pedro II; Rio de Janeiro, 2 december 1825 - Paries, 5 december 1891) waor keizer vaan Brazilië tösse 1831 en 1889. Es keend vaan vief volgde heer zienen aofgetrejje pa Peter I op. Tien jaar later kraog heer de werkeleke mach. In ziene lange regeringstied kraog Peter te make mèt spanninge tösse noordeleke en zuieleke staote, groete golve vaan boetelandse immigratie, oorloge tege Argentinië, Uruguay en Paraguay en kwesties roond de slaovernij. Heer waor geleef bij groete deile vaan 't volk en waor bevrund mèt diverse gelierde en kunstenere, dee hun werk heer steunde en bewoonderde. Privé had heer evels las vaan depressies, die häöm zien lèste jaore de wèl oontnaome veur te regere. In 1889 woort zie bewind umvergegoejd in 'ne militaire coup. Oondaanks tot dee coup wieneg steun had bij de gewoen bevolking, deeg Peter gein poginge um 'm te stoppe of um de mach weer trök te kriege. De lèste twie jaore vaan zie leve brach heer in ballingsjap in Europa door.
Jäög
Ierste jaore
Peter II woort op 2 december 1825 um haaf drei in de nach gebore es keend vaan Peter I, dee drei jaor ieder tot keizer vaan 't zjus oonaofhenkelek Keizerriek Brazilië waor gekroend, en Maria Leopoldina vaan Oosteriek, keizerin vaan Brazilië. Door ziene pa waor heer lid vaan 't hoes Bragança, door zien ma waor heer neefke vaan Napoleon Bonaparte en, es aofstammeling vaan de Habsburgers, verwant aon zoeget alle aw voorstehoezer vaan Europa. Ziene complete naom waor Pedro de Alcântara João Carlos Leopoldo Salvador Bibiano Francisco Xavier de Paula Leocádio Miguel Gabriel Rafael Gonzaga de Bragança e Bourbon. Es insegste zoon vaan de keizer woort heer op 6 augustus 1826 tot kroenprins beneump. Wie heer zjus ei jaor aajd waor, storf zien ma. De keizer hertrouwde mèt Amelia vaan Leuchtenberg. Ing contak mèt zien stiefmoojer had Peter neet, meh ze stoonte wel op goje voot.
Intösse waor ziene pa ummer mie in conflik gekoume mèt liberaol facties in de regering, die zie bewind te awwerwèts en otoritair voonte. Op 7 aprèl 1831 deeg Peter I officieel aofstand vaan zien functie. Heimèt woort ziene zoon otomatisch tot keizer oetgerope.
Leve oonder regentsjap
Ietot heer 't land verleet, had d'n awwe keizer nog wel drei persoene aongeweze die veur ziene zoon zörg móste drage: José Bonifácio de Andrada, 'ne belaankrieke mèt-revolutionair in d'n oonaofhenkelekheidsstrijd, woort tot voog beneump, Mariana Carlota de Verna Magalhães Coutinho (door de kleine Peter 'Dadama' geneump) tot gouvernant. D'n daarde dee veur de keizer mós zörge waor 'ne zekere Rafael, 'ne zwarte veteraon oet de Cisplatijnsen Oorlog. Bonifácio woort in december 1833 vervaange door 'nen aandere voog.
't Sjielek vertrèk vaan zien awwers en 't strik rezjiem wat zien voogde häöm veurzatte maakde häöm deep oongelökkeg. Heer had koelek vrun vaan ziene leeftied en zelfs't contak mèt zien zösters woort beperk. Wel heel heer aon zien intensief studie 'n levenslang leefde veur beuk en studie euver.
Oonderwijl tot heer in dees umgeving opgreujde, hadde opeinvolgende regente aof te rekene mèt continu politieke crises. Peter zouw pas op 2 december 1843 achtien weure en zelf mage regere. Dit woort oonwinselek geach. De regente euverwoge sinds 1835 um de keizer ieder miederjaoreg te verklaore. Oetindelek stumde de Generaol Assemblee dao op 23 juli mèt in. Peter waor op dat memint nog mer 14 jaor. De kroening en proclamatie volgde e jaor later, op 18 juli 1841.
Ierste jaore es regerende voors
Trouw
De kroening tot keizer had positief gevolge op stabiliteit in 't land, noe tot de otoriteit weer dudelek in eine persoen waor gevesteg. Peter waor evels nog oonervare en stoont vaan alle kante oonder invlood vaan rivaliserende facties. Aon 't hof waor me constant bezeg häöm wereldwies te make en zien persoenlekheid te bestendege. Me besloot nao 'n vrouw veur häöm te zeuke. In 't Keuninkriek vaan de Bei Siciliës voont me prinses Theresia Christina es partij veur de keizer. De twie kraoge ziech neet te zien en stumde in; ze trouwde op 30 mei 1843 mèt de hejs in Napels. De festiviteite kóste pas beginne wie de nui keizerin op 3 november in Rio de Janeiro aonkaom. Dao bleek zien vrouw toch neet zoe sjoen wie me häöm had vertèld; de teleurstèlling dao-euver kós heer ouch neet versteke. Oondaanks deze slechte start tuinde Teresa ziech 'n gooj vrouw en keizerin.
Vesteging vaan keizerleke otoriteit
Roond zienen twintegste verjaordaag waor de keizer oetgegreujd tot 'ne volwasse maan, zoewel liefelek (mèt 1 meter 90 waor heer bezunder laank) en geistelek. In 1846 oondernaom heer 'n reis door de zuieleke provincies São Paulo (wat daan ouch nog d'n huiege staot Paraná umvatde), Santa Catarina en Rio Grande do Sul. Dao waor heer verpópzak door de enthousiaste oontvangs die heer vaan de bevolking kraog.
Dit succes versterkde zie zelfvertrouwe; heer oontsloog mèt succes de hovelinge die häöm vaan advies hadde gedeend. Tösse 1848 en 1852 kraog heer mèt drei groete probleme te make. 't Ierste waor de slavehandel, dee e paar jaor daoveur waor aofgesjaf meh illegaol doorgóng. Oetindelek woort dao in 1850 de 'Wèt-Eusébio de Queirós' tege aongenome, die de marine de volmach gaof tege slaovesjepe op te trejje. 't Twiede probleem waor de Praiera-opstand in Pernambuco, 'ne staot dee ziech (wie wel mie staote in 't noordooste) vaan meet aof neet gans gelökkeg had geveuld oonder 't keizerlek systeem. Dezen opstand woort in de loup vaan 1849 oonderdrök. 't Daarde probleem waor poginge vaan d'n Argentijnsen dictator Juan Manuel de Rosas um invlood in Uruguay te kriege door in zoewel Uruguay es Brazilië oonrös te steuke. Nao väöl meujte lökden 't Peter en de regering 'n alliantie mèt Uruguay en Argentijnse rebelle te smeie. Tösse augustus 1851 en fibberwarie 1852 leep de Platijnsen Oorlog, dee indegde mèt de val vaan Rosas en Uruguay aofgeteikend oonder Braziliaansen invlood brach.
Consolidatie
Brazilië beleefde in de jaore 1850 'nen tied vaan stabiliteit en economische greuj. Spoorweeg en tèllegraaflijne woorte in hoeg tempo aongelag en verboonde 't groete land ummer beter. De veurspood kós veur e groet deil op 't conto vaan de persoen vaan de keizer en op 't systeem weure gesjreve. De keizer waor gein zuver ceremonieel figuur meh regeerde zeker ouch neet otocratisch en zoch ummer mèt de gekoze politici nao oplossinge. Ouch kós 't land vrijheid vaan meiningsuting. Heimèt had Brazilië väöl veur op zien Spaonstaolege naoberlen, boe militair dictature waore gevesteg en boe staotsgrepe aon de orde vaan d'n daag waore.
Zie houwelek waor nao 't slech begin laankzaamaon beter gewore. In 1845 woort hun ierste keend gebore, Alfons. Drei kinder zouwe nog volge: Isabel in 1846, Leopoldina in 1847 en Peter in 1848. De twie jonge storve allebei es klein kinder. Dit deeg de keizer hendeg väöl verdreet, neet allein um zien persoenelek affectie meh ouch umtot heer ziech zörg maakde euver de touwkoms vaan 't keizerriek. Heer meinde, neet oonterech, tot Isabel wel noets es regerende keizerin zouw weure geaccepteerd en besloot in de touwkoms 'ne maan veur häör te zeuke. Daobij zouw heer zien dochter bewös boete de staotszake laote.
Roond 1850 begós Peter te valle veur de charmes vaan aander vrouwlui. Gans in 't bezunder had gravin Luísa Margarida de Barros Portugal, de lierares vaan zien dochters, zien belaankstèlling. Ze oontwikkelde 'n gepassioneerde meh platonische relatie en de keizer voont in häör wat heer in zie verstandshouwelek misde. Oonderwijl wèrkde heer oongewoen hel, stoont um zeven oor op en bleef doorwèrke tot twie oor 's nachs. Um luxedinger gaof 'r neet en vaan zien ambtenere en hovelinge verwachden 'r dezelfde moraol. Nao 1852 gaof heer ouch gein bals mie, wat me vaan 'ne voors in de negentienden iew oongewoen maag vinde.
De wienege vrijen tied dee 'r had besteiden 't aon leze en studere, 'n leefde die 'r oet zien jäög had euvergehawwe. Peter leet ziech in dezen tied kinne es mecenas veur kuns en wetensjap. Heer intrèsseerde ziech veur alle meugeleke kunsvörm en diverse exakte wetensjappe. 't Dudeleks waor evels zien leefde en bedreveheid in taole: neve Portugees kós heer Latien, Frans, Duits, Ingels, Italiaans, Spaons, Grieks, Arabisch, Hebreeuws, Chinees, Provençaals en Tupi. Zien eruditie verpópzakde Friedrich Nietzsche, Charles Darwin en Victor Hugo, welke lèste häöm mèt de Romeinse keizer-filosoof Marcus Aurelius vergeleek. Heer woort lid vaan de Royal Society en beneump tot ierelid vaan de Académie Française, wie mer twie voorste (Peter de Groete en Napoleon) veur häöm. Heer correspondeerde wijer oonder mie mèt Richard Wagner, Louis Pasteur, Alexander Graham Bell, Arthur de Gobineau en Frédéric Mistral. Heer betaolde oonder mie mèt aon 't Festspielhaus in Bayreuth en aon 't Pasteurinstituut.
Ind 1859 begós de keizer aon 'n reis nao 't noorde vaan 't land, boe heer Espírito Santo, Bahia, Sergipe, Alagoas, Pernambuco en Paraíba bezoch. De rös woort versteurd wie in 1862 William Dougal Christie, consul vaan 't Vereineg Keuninkriek en aonhenger vaan de kenonnediplomatie, Brazilië 'n ultimatum stèlde nao twie rillatief klein incidente. De regering, zeker ouch de keizer zelf, weigerde touw te geve en oorlog dreigde. Oetindelek besloot Christie, dee neet had verwach tot zien ultimatum zouw weure geweigerd, in te binde.
Paraguayaansen Oorlog
- Hoofartikel: Paraguayaansen Oorlog
.jpg)
Naotot de oorlogsdreiging mèt 't Vereineg Keuninkriek veurbij waor, späölde weer probleme mèt de naoberlen op. In december 1864, wie Brazilië bezeg waor mèt 'n interventie in Uruguay, besloot Francisco Solano López, d'n dictator vaan Paraguay, Brazilië binne te valle. López had zie leger de veurgoonde jaore hendeg oetgebouwd en probeerde noe zie land es regionaol mach op de kaart te zètte. Daobij huurde de annexatie vaan betwis gebeed mèt Brazilië en Argentinië, wat veer maond later ouch woort binnegevalle. De dreiging vaan 'n groetsjaolege annexatie waor reëel umtot in de staot Rio Grande do Sul de staot en 't keizerlek leger wieneg gezag hadde.
Peter besloot persoenelek nao 't froont te trèkke es bevelhöbber, allewel tot zien regering, 't parlemint en de staotsraod häöm dat sterk aofraojde. Heer zag dao-op: "Es de politiek miech kin tegehawwe um es keizer nao 't froont te goon, trej iech aof en mel iech miech es vrijwèlleger." De keizer kaom daodoor bekind te stoon es Primeiro Voluntário ('Ierste Vrijwèlleger') vaan 't vaajerland. Es ierste besloot heer nao Rio Grande do Sul te trèkke, boe heer in juli 1865 aonkaom. 't Leger kaom in september aon bij bezatte stad Uruguiana, boe Peter ziene mood tuinde door veurop te stoon. Oetindelek woort de stad zoonder väöl probleme ingenome en woort 't Braziliaans gezag in de staot snel herstèld. Trök in Rio woort de keizer in triomf oontvaange.
Algemein waor 't idee tot López ziech aon de operatie had verluf en tot heer ziech snel zouw euvergeve. Dee waor evels bereid lètterlek door te goon tot heer debij neerveel, en Brazilië en Argentinië zatte d'n oorlog op Paraguayaans gebeed voort. Naotot 't Paraguayaans leger in conventioneel oorlogsveuring waor geklop, góng López door mèt guerillatactieke. Pas in 1870 leep d'n oorlog op z'n ind, wie de Paraguayaansen aonveurder zelf sneuvelde. Bekaans al 't weerbaar maansvolk vaan zie land waor in d'n oorlog umgekoume. Aon Braziliaanse kant waore 50.000 soldaote gesneuveld, en d'n oorlog had neet minder es èlf kier 't nationaol inkoume gekos. E ruterstandbeeld wat de keizer door 't parlemint woort aongebode weigerde heer.
Successe in de jaore zeventeg
Zeker ouch umtot 't groetste deil vaan d'n oorlog ziech neet binnelands had aofgespäöld, herstèlde de economie ziech snel; de groete oorlogsinvesteringe zörgde zelfs veur 'ne versnelde greuj. De veurspood en zien rol in d'n oorlog maakde de keizer populairder es oets.
Peter góng ziech noe bezeg hawwe mèt de kwestie vaan de slavernij. Zelf waor heer dao oetgesproke tegenstander vaan: heer had noets eine slaaf in bezit gehad en neumde 't systeem 'n 'nationaol sjan'. In de troenrede vaan 1867 beloofde heer 't systeem gestiedegaon aof te sjaffe. In tegestèlling tot de aander westerse len (oetgezunderd de neet-erkinde Geconffidereerde Staote vaan Amerika) waor Brazilië in 1863 neet mèt de slavernij. Wel had me hei de slavenhandel verboje (zuug bove). In 1872 waor nog 15,2% vaan de Braziliaanse bevolking slaag, tegeneuver 29% in 1823. Gans aofsjaffe waor evels lesteg, umtot de groete koffie- en sókkerboere in 't noordooste väöl mach hadde en umtot 't land gein groete abolitionistische beweging kós. Es constitutionele monarch had heer neet de mach de slavernij zoonder tössekoms vaan 't parlemint aof te sjaffe. Daobij had behandeling vaan de kwestie mote wachte tot nao de Paraguayaansen Oorlog. De ierste wèt die oetindelek tot aofsjaffing mós leie, de Lei do Ventre Livre, woort op 12 mei 1871 aongenome. Ze bepaolde tot kinder vaan slave es vrij lui woorte gebore. Aongezeen de slavenhandel al ieder waor gestop, kaom dit otomatisch neer op 'n oetsterfbeleid. Ouch woorte alle slave in deens vaan de euverheid vrijgelaote.
Op 25 mei vaan datzelfde jaor góng 't keizerlek paar op reis nao Europa en Afrika. De aonleiing waor 't nuits tot zien dochter, prinses Leopoldina, mèt 23 jaor in Wene aon d'n tyfus waor gestorve. In d'n awwe wereld bezoch heer Spaanje, 't Vereineg Keuninkriek, 't Belsj, Duitsland (boe in Coburg zien dochter begraove laog), Oosteriek, Italië, Egypte, Griekeland, Zwitserland en Fraankriek. Oondaanks de verdretege aonleiing vaan de reis voolt de keizer ziech hei gelökkeg en gemekelek. Heer reisde oonder 't börgerlek alloniem Pedro de Alcântara en discuteerde euveral mèt gelierde en kunstenere. Op 31 miert kaom heer weer in Brazilië aon.
Trök in Brazilië had Peter mèt e nui probleem te kaampe. Twie Braziliaanse bisjoppe, dee vaan Belém en dee vaan Olinda, hadde indachteg 't Ierste Vaticaans Concilie opdrach gegeve Vrijmetselere boete de Kèrk te zètte. Umtot 't roems-kathelicisme de staotsreligie waor en de regering ziech intens mèt de kèrk meujde, waor dit 'n nationaal kwestie. De liberaol ingestèlde regering meinde tot dit oonrechmaoteg waor en tot de Vrijmetselere neet um hun liberaol ideeë boete de kèrk kóste weure gehawwe. De kwestie woort gooddeils beslech wie de keizer, zelf rationalistisch ingestèld en aonhaanger vaan Darwin, de kant vaan de regering koos en verklaorde tot de kèrk ziech neet boete de wèt kós stèlle.
In 1876 en 1877 maakde de keizer nog 'n groete reis nao 't boeteland. Noe góng heer iers nao de Vereinegde Staote, boe heer alle heuk vaan 't land bezoch, en nao Canada. Vaan dao-oet reisde heer nao Europa, boe heer door Scandinavië, Rusland, Griekeland, 't Osmaans Riek (oonder mie Palestina, boe heer op beivaart góng), Zuid-Europa, Nederland en Portugal kaom. Vaan dao-oet góng 't weer nao Brazilië. 't Väöl reize lag evels e groet probleem bloot: heer deeg dit gere um de pliechte vaan 't keizersjap te vergete, en voolt ziech hendeg bezwoerd es 'r weer trök in Rio waor. Zien intrèsse in staotszakes naom aof en heer heel neet op ziech zörg te make euver de touwkoms vaan de monarchie noe tot heer gein zäöns mie had.
Lèste jaore
Neergaank
Deze neergaank zouw ziech nao 1880 hel doorzètte. Heer bleef ziech inzètte veur de staotszake, meh zien breve oet deen tied verraoje tot heer de wereld ummer mie meuj woort en 't enthousiasme bij de regering verloor. 't Loot vaan de monarchie kós häöm ummer minder versjele; zoe zouw heer oetindelek zelf de veurnaomste oerzaak vaan ziene val weure. Daobij waor de generatie politici die häöm in 'nen tied vaan groete crisis op d'n troen hadde gezat es symbool vaan nationaol einheid intösse gestorve of mèt pensioen; de nui politici hadde dezen tied neet gekind en zaoge 't keizersjap neet es essentieel veur de einheid en veurspood vaan 't land. De idee vaan 'n liberaol rippubliek kraog evels allein veuj aon de groond in 't leger.
De vreugen doed vaan allebei zien zäöns had heer opgevat es teike tot de monarchie in Brazilië neet veur ieweg waor; Isabel es regerende keizerin op de troen zaog heer nog ummer neet es reëel meugelekheid. Toch kaom zij in 1887 es rezjèntes aon de mach. Peter zien verslechterende gezoondheid brach d'n dokter detouw häöm nao 't boeteland te sjikke. De keizer reisde nao Europa en woort dao in ierste instantie zoe kraank tot heer in Milaan zelfs de lèste sacreminte oontving. Heer herstèlde evels, en kós vernumme tot zien dochter op 13 mei 1888 de slavernij definitief had aofgesjaf (Lei Áurea). Dees beslissing groetde heer mèt e daankgebei en traone vaan vräög. Op 22 augustus waor heer weer trök in Rio de Janeiro.
.jpg)
Staotsgreep
Bij de groete koffieplanters, die neet allein economisch mechteg waore meh ouch groete politieken invlood hadde, veel de Lei Áurea evels slech, veural umtot ze veur de emancipatie vaan hun slave gein sjaojvergeujing hadde oontvaange. De regering perbeerde dit te kiere door sommege vaan hun in d'n adelstand te verluffe en door ze gojekoupe lieninge aon te beie, meh ouch door 't nui leve inbloze vaan de Nationaol Garde, 'n legereinheid die al jaore neet mie waor ingezat. De liberaol eleminte in 't leger en de reactionair planters voonte ziech oonderein en e revolutionair sentimint greujde. Op 15 juli 1889 woort 'ne mislökden aonslag op de keizer gepleeg. Peter deeg gein poginge dit sentimint te stoppe. Ouch wie oetindelek op 15 november e paar revolutionaire häöm kaome verdrieve verzat heer ziech neet. D'n aofgezatte keizer en zien femilie vertrokke twie daog later op de boet nao Europa.
Oonder de bevolking had de staotsgreep bekaans geine steun. In zie vaajerland braoke oonderwijl enorm relle oet, die 't leger mèt geweld de kop induide.
Ballingsjap, doed en oetvaart
Drei weke nao hun aonkoms in Lissabon storf de veurmaolege keizerin Teresa in Porto. Peter en Isabel reisde door nao Paries um ziech dao te vestege. De lèste twie jaor brach heer door in rillatief besjeie hotels, boe heer mèt bekaans geine mins praotde. Heer woort oonderhawwe door zienen awwe vrund Manuel Joaquim Alves Machado. In zien daagbeuk sjreef heer wie heer hoopde oets nao Brazilië te kinne trökkiere. Ind 1891 veel 'ne kawwe winter in en kraog Peter longoontsteking, boe heer oetindelek op 5 december 35 menute nao de middernach aon storf.
Prinses Isabel hej häöm sumpel en in anonimiteit wèlle begrave, meh stoont toch touw in de expliciete wuns vaan de Franse regering um häöm 'n staotsbegraffenis in de Madeleine te geve. Presint waore oonder mie ex-keuning Frans II vaan de Bei Siciliës, aongetrouwde femilie vaan de keizer, Franse parlemintsleie (boe-oonder de veurzitters vaan de bei kamers), generaol Joseph Brugère, bekaans de ganse Académie Française en talloes diplomaote oet Amerikaanse, Europese en Aziatische len. In de kis góng e pakkètsje mèt groond vaan alle Braziliaanse provincies mèt, wat heer ieder al had samegestèld en nao Europa had mètgenome.
Nao de mès góng zien kis in 'ne rijtour nao de statie um op 'nen trein nao Portugal te weure gezat. Bij dees ceremonie stoonte doezende lui langs de weeg. In Lissabon woort heer bijgezat in de tombeau vaan de Bragança's dee me in de São Vicente de Fora kin vinde.
Postuum beeld
Peter II weurt euver 't algemein positief beoerdeild door historici, die zien intellek bewoondere en wieze op de stabiliteit en veurspood in 't door politiek geweld versjäörd Zuid-Amerika. Es 't al kritiek gief, daan betröf dat gemeinelek zien wetensjappeleke intrèsses, die heer soms bove de staotszake stèlde, en de greujende oonversjèllegheid boemèt heer de lèste jaore regeerde.
De keizer heet in Brazilië noets väöl vaan zien populariteit verlore. Bij 't nuits vaan zienen doed gónge euveral in 't land lui in de rouw. Winkele gónge 'nen daag touw en in de kèrk droog me herdinkingsmèsse aon häöm op. 't Rippublikeins bewind deeg niks um dees teikene vaan ier aon 't aajd rezjiem te stoppe. De nostalgie nao d'n tied vaan Peter woort allein mer groeter wie nao de instèlling vaan de rippubliek revolutie op revolutie volgde en complete chaos en verdeildheid heersde.
Al rillatief gaw meinde ouch 't rippublikeins bestuur tot me de keizer oonrech had aongedoon noe tot heer zoe allein in ballingsjap waor gestorve, en perbeerde me vaan de Portugese regering zien reste trök te kriege. Die woorte oetindelek in 1921 euverhandeg, veuroetloupend op 't hoonderdjaoreg jubileum vaan Brazilië in 1922. Wie de reste vaan 't keizerlek paar in Rio de Janeiro aonkaome, stoonte doezende lui vaan alle politieke euvertuiginge ze op te wachte. Me besloot de keizer te herbegrave in de kathedraol vaan Petrópolis, die daan nog in aonbouw waor. In 1939 kaom 't Keizerlek Mausoleum in dees kèrk veerdeg en kóste de kiste weure geplaots.
Umtot de politieke oonras noets gans oet Brazilië is verdwene, bleef 't monarchisme jaorelaank 'n factie vaan beteikenis. Nog in 1993 waor, bij e rifferendum euver de staotkundege touwkoms vaan 't land, 'n monarchie ein vaan de opties. 13,4% vaan de kezers spraok ziech dao toen veur oet.
Bronne
Dit artikel is gebaseerd op, meh neet vertaold oet, 't corresponderend Portugeestaoleg artikel, en wel in dees versie.