artifex

Latine

Appellatio pronuntiatusque

API: /ˈar.ti.feks/

(classice)

Syllabificatio phonetica: ar·ti·fex — morphologica: arti-fex

Notatio

← Latine: ars + faciō (facere)

Nomen substantivum

artif|ex, -icis comm.

1. √ Qui artem aliquam exercet.
2. (Translatē) qui ad rem aliquam agendam ceteris praestat dexteritate.

Declinatio

c.	sing.	plur.
nom.	artifex	artificēs	I
gen.	artificis	artificum	II
dat.	artificī	artificibus	III
acc.	artificem	artificēs	IV
abl.	artifice	artificibus	VI
voc.	artifex	artificēs	V

Dictiones collatae

Synonyma

1. faber, fictor, pictor
2. opifex, creātor

Dictiones derivatae

• artificiālis, artificiāliter
• artificīna
• artificiōsus, artificiōsē
• artificium, artificiolum

Translationes

Qui artem aliquam exercet	dilatare ▼

Qui artem aliquam exercet	collabi ▲

Anglice: artist (en) Francogallice: artiste (fr) m, f Germanice: Künstler (de) m, Künstlerin (de) f Italice: artista (it) m, f

Qui ad rem aliquam agendam ceteris praestat dexteritate	dilatare ▼

Qui ad rem aliquam agendam ceteris praestat dexteritate	collabi ▲

Anglice: artisan (en), master (en), creator (en) Francogallice: artisan (fr) m, artisane (fr) f Germanice: Meister (de) m, Meisterin (de) f, Schöpfer (de) m Italice: artefice (it) m, f

Nomen adiectivum

artif|ex, -ex, -ex

1. √ Summo artificio factus, quod artis praecepta exhibet vel callet.
2. (Poeticē) artis plenus.

Translationes

Summo artificio factus, quod artis praecepta exhibet vel callet	dilatare ▼

Summo artificio factus, quod artis praecepta exhibet vel callet	collabi ▲

Anglice: artistic (en), skilled (en) Germanice: kunstfertig (de), geschickt (de)

Artis plenus	dilatare ▼

Artis plenus	collabi ▲

Anglice: artful (en) Germanice: kunstvoll (de)

Loci

Marcus Terentius Varro -116…-27	M. Tullius Cicero -106…-43	C. Plinius Secundus 23–79	Apuleius ca. 125-170	Isidorus Hispalensis 560-636	Hildegardis Bingensis 1098-1179	Iordanus Brunus Nolanus 1548-1600	Ulco Cats Bussemaker 1810-1865
class.	class.	I	II	VII	XII	XVI	XIX

Latinitas Romana

class.  (ca. 47-45 a.C.n.)

• Artificibus maxima causa ars, id est, ab arte medicina ut sit medicus dictus, a sutrina sutor, non a medendo ac suendo, quae omnino ultima huic rei: hae enim earum rerum radices, ut in proxumo libro aperietur. Quare quod ab arte  artifex  dicitur nec multa in eo obscura, relinquam. —De lingua Latina Varronis

class.  (45 a.C.n. / 709 a.u.)

• ipsius vero mundi, qui omnia conplexu suo coercet et continet, natura non artificiosa solum sed plane  artifex  ab eodem Zenone dicitur, consultrix et provida utilitatum oportunitatumque omnium, atque ut ceterae naturae suis seminibus quaeque gignuntur augescunt continentur, sic natura mundi omnis motus habet voluntarios, conatusque et adpetitiones, quas ὁρμάς Graeci vocant, et is consentaneas actiones sic adhibet ut nosmet ipsi qui animis movemur et sensibus. —De natura deorum Ciceronis

saec. I.  (ca. 78 p.C.n.)

• Tyros, quondam insula praealto mari DCC passibus divisa, nunc vero Alexandri oppugnantis operibus continens; olim partu clara, urbibus genitis Lepti, Vtica et illa aemula terrarumque orbis avida Carthagine, etiam Gadibus extra orbem conditis: nunc omnis eius nobilitas conchylio atque purpura constat. circuitus XVIIII est, intra Palaetyro inclusa; oppidum ipsum XXII stadia optinet. inde Sarepta et Ornithon oppida et Sidon,  artifex  vitri Thebarumque Boeotiarum parens. —Naturalis historia Plinii

Latinitas postclassica

saec. II.  (ca. 158 p.C.n.)

• En adest Cornelius Saturninus  artifex , vir inter suos et arte laudatus et moribus comprobatus, qui tibi, Maxime, paulo ante diligenter sciscitanti omnem ordinem gestae rei summa cum fide et veritate percensuit: me, cum apud eum multas geometricas formas e buxo vidissem subtiliter et adfabre factas, inuitatum eius artificio quaedam mechanica ut mihi elaborasset petisse, simul et aliquod simulacrum cuiuscumque vellet dei, cui ex more meo supplicassem, quacumque materia, dummodo lignea, exculperet. —Apologia sive Pro se de magia liber Apulei

Latinitas mediaevalis

saec. VII.

• Ferunt autem sub Tiberio Caesare quendam artificem excogitasse vitri temperamentum, ut flexibile esset et ductile. Qui dum admissus fuisset ad Caesarem, porrexit phialam Caesari, quam ille indignatus in pavimentum proiecit.  Artifex  autem sustulit phialam de pavimento, quae conplicaverat se tamquam vas aeneum; deinde marculum de sinu protulit et phialam correxit. Hoc facto Caesar dixit artifici: «Numquid alius scit hanc condituram vitrorum?» —Etymologiarum libri XX Isidori Hispalensis

saec. XII.

• In pueritia scilicet per innocentiam, in adolescentia per gustum carnis, quem peccata criminalia saepius sequuntur; in senectute autem taedium operandi habet; quapropter operibus suis, qualiacunque sint, finem cito imponere contendit. Sicut enim summus  artifex  firmamentum cum parietibus suis aequali mensura constituit, sic anima, quae in corpore operatur, a principio operis sui usque in finem aequalem possibilitatem operandi cum scientia boni et mali habet, quarum neutra sine altera operatur. —Liber divinorum operum simplicis hominis Hildegardis

Latinitas nova

saec. XVI.  (1591 p.C.n.)

• Neque maioris scientiae, sed maioris penuriae, stupiditatis et ignorantiae signum in propositionum et axiomatum multiplicatione licebit accipere; quandoquidem et  artifex  quanto perfectior est tanto paucioribus mediis et instrumentis operatur. Et eius rei exemplum in hoc proposito afferemus, qui longe minori theorematum numero solo ex circulo atque radio, quae ipsi frustra tentaverunt, nos omni facilitate conquisita commonstrabimus. —De triplici minimo et mensura Iordani Bruni

saec. XIX.

• Causae igitur tales ac tot sunt specie. Modi vero causarum numero quidem sunt multi, sed si summatim colligantur, et ipsi pauciores fiunt. Dicuntur enim causae multis modis et ipsarum causarum quae sunt eiusdem generis, alia est prior et posterior quam alia, ut sanitatis causa est medicus, et  artifex : et harmoniae diapason causa est duplum et numerus, ac semper ea quae continent, ita se habent ad singula. —Aristotelis Physica Bussemakeri