Шан (халық)

Шан
тхай ньо
Бүкіл халықтың саны
4,6 млн.
Ең көп таралған аймақтар
Мьянма	4,5 млн.
Тайланд	65 000
Лаос	15 000
Тілдері
шань тілі
Діні
буддизм

Шан (тхай ньо) — Мьянма, Тайланд және Лаостың солтүстік-шығысындағы тай тобының халқы. Жалпы саны 4,6 миллион адам (2017). Басқа қоныстанған елдер: Таиланд – 65 мың адам, Лаос – 15 мың адам.

Тілі

Тілі - шан тілі, тай-кадай тілдеріне жатады.

Діні

Шандар буддизмді ұстанады.

Тарихы

Шандардың ата-бабалары Үндіқытайда біздің дәуірімізге дейінгі 1-мыңжылдықтың соңы – біздің заманымыздың 1-мың жылдығының басында пайда болды. VII ғасырда олар Орталық Мьянма, Солтүстік Сиам және Аракан жағалауында үстемдік еткен XIII ғасырда өркендеген Мьянмаудың алғашқы мемлекеттік құрылымын құрды. XVI-ғасырда Мьянмау бірнеше соғысушы князьдіктерге ыдырап кетті.

1947 жылы Шань автономиясын (ұлттық Шань мемлекеті) алды. Ел 1962 жылдан бері әскерилердің бақылауында. 2008 жылдың сәуірінде Мьянманың жаңа конституциясын Мемлекеттік кеңес жариялады. Бұл конституцияға сәйкес, Мьянма парламентіндегі орынның төрттен бірі әскерилерге берілген. Бұл өлкенің көтерілісшілері әлі күнге дейін ұлттық автономия мен өздерінің мойындалмаған Шан мемлекеті үшін ұзақ мерзімді күрес жүргізіп келеді.

Кәсібі

Дәстүрлі кәсібі – егіншілік, (негізгі дақыл – күріш, сонымен қатар жүгері, картоп, бидай, жержаңғақ, шай, қант қамысы, бау-бақша және көкөніс дақылдары), мал шаруашылығы (құс шаруашылығы, ірі қара мал, шошқа, піл, жылқы), балық аулау, аңшылық. Қолөнерден ерлер арасында – ұсталық, зергерлік және лак жасау, қару-жарақ жасау, ағаш және бамбук өңдеу, әйелдер арасында – тоқу, кесте тігу, өру дамыған.

Тұрмыс салты

Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары

Шан ауылдары үлкен, бірнеше жүздеген үйлер бар. Тұрғын үйлері қадаларға орналасқан, еденнің астында қора немесе шеберхана бар. Үйдің ішінде ошақ бар. Үйлер әдетте екі қабатты, кітапханаға арналған арнайы бөлмелер, діни рәсімдерде қолданылатын музыкалық аспаптар бар.

Нам нгяо - шам тағамы

Дәстүрлі киімдері

Әйелдер киімі - саронг тәрізді белдемше, жұқа күрте және корсет-бодис, ерлер – белдігі тігілген кең шалбар, күртеше, сәлде. Ерлер білезік киеді, әйелдер білезік, сырғалар, кеудеге арналған әшекейлер тағады. Татуировка жиі кездеседі (айдаһарлар және басқа жануарлар).

Дәстүрлі тағамдары

Ұлттық тағам , картоп, маринадталған ет.

Шандардың ұлттық тағамы – күріш, әрқашан әртүрлі түрлендірген картоп болды. Ал ет тағамдарының ішінде олар маринадталған етке артықшылық берді.

Сілтеме

• Ортаққорда бұған қатысты медиафайлдар бар: Шан (халық)