სიერა-ლეონე

სიერა ლეონეს რესპუბლიკა
სიერა ლეონეს რესპუბლიკა Republic of Sierra Leone; სიერა ლეონე
	ჰიმნი: High We Exalt Thee, Realm of the Free;
	სიერა-ლეონეს მდებარეობა
დედაქალაქი; (და უდიდესი ქალაქი)	ფრიტაუნი; 8°31′ ჩ. გ. 13°15′ დ. გ. / 8.517° ჩ. გ. 13.250° დ. გ.
ოფიციალური ენა	ინგლისური ენა
მთავრობა	რესპუბლიკა
ფართობი
მოსახლეობა
მშპ (მუპ)	2005 შეფასებით
აგი (2007)	0.336 (დაბალი) (177-ე)
ვალუტა	ლეონი (SLL)
დროის სარტყელი	UTC±00:00
ქვეყნის კოდი	SLE
Internet TLD	.sl
სატელეფონო კოდი	232

სიერა-ლეონე (ინგლ. Sierra Leone), ოფიციალურად სიერა-ლეონეს რესპუბლიკა (ინგლ. Republic of Sierra Leone) — სახელმწიფო დასავლეთ აფრიკაში, ატლანტის ოკეანის სანაპიროზე. ესაზღვრება ორი სახელმწიფო გვინეა და ლიბერია. ფართობი — 72 ათ. კმ². დედაქალაქი — ფრიტაუნი.

ბუნება

ქვეყნის ტერიტორიის უმეტესი ნაწილი უჭირავს ლეონე-ლიბერიის მაღლობს (მთა ბინტიმანი 1948 მ), ჩრდილოეთით შემოჭრილია ფუტა-ჯალონის მასივის შტოქედები, დასავლეთი და სამხრეთი ნაწილი ალუვიური ვაკეა.

სასარგებლო წიაღისეულიდან მოიპოვება რკინის, ტიტანის, რუტილის მადანი, ალმასი, ბოქსიტი. ჰავა ეკვატორულია. სანაპიროზე ყველაზე ცივი თვის (აგვისტო) საშუალო ტემპერატურაა 24 °C, ყველაზე ცხელისა (აპრილი) - 27 °C. ნალექები მთაში 4 000 მმ-ზე მეტია წელიწადში. ქვეყნის შიგა ნაწილში საშუალო თვიური ტემპერატურები რამდენადმე დაბალია, ნალექები 2000-2500 მმ წელიწადში. მდინარეთა ქსელი ხშირია. მთავარი მდინარეებია კაბა, როკელე, ჯონგი, სევა, მოა. ნიადაგები უმთავრესად წითელ-ყვითელი ფერალითურია, სანაპიროზე - ჭაობისა და ალუვიური. ტერიტორიის დაახლოებით 5%-ზე შემორჩენილია ნოტიო მარადმწვანე და ფოთოლმცვივან-მარადმწვანე ეკვატორული ტყე, ქვეყნის ჩრდილოეთ ნაწილში მაღალბალახოვანი სავანაა, სამხრეთით და სამხრეთ-აღმოსავლეთით - მეორეული ბუჩქნარი.

ცხოველთა სამყარო ძლიერაა განადგურებული. შემორჩენილია მაიმუნი, ანტილოპები, ჯიქი და სხვა. ბევრია ფრინველი და მწერი (მათ შორის ბუზი ცეცე).

ისტორია

ადამიანის უძველესი დასახლებები სიერა-ლეონეს ტერიტორიაზე პალეოლითის პერიოდს განეკუთვნება. XV საუკუნეში ჩაისახა ფეოდალური ურთიერთობა. მნიშვნელოვან როლს ასრულებდა გვაროვნულ-ტომობრივი კავშირები, შემორჩენილი იყო მონობაც. 1462 წელს ესპანელი ზღვაოსანი პედრუ დი სინტრა მოადგა ამ ქვეყნის სანაპიროს და მას სიერა-ლეანი (სიტყვასიტყვით - ლომის მთები) უწოდა. XVI საუკუნიდან სიერა-ლეონეში ჩადიან ინგლისელები. 1808 წელს სანაპირო ნაწილი ბრიტანეთის კოლონიად გამოცხადდა. 1896 წელს სიერა-ლეონეს კოლონიის მომიჯნავე ქვეყნის ყველა შიდა რაიონი ინგლისის პროტექტორატი გახდა, შემოიღეს ირიბი მმართველობის სისტემა. XIX საუკუნის ბოლოდან ინგლისელებმა დაიწყეს ქვეყნის ბუნებრივი რესურსების (ძვირფასი ჯიშის ხე-ტყე, მიწის თხილი, პალმის ზეთი) ექსპლუატაცია. XIX საუკუნის ბოლოს ადგილობრივი მოსახლეობა აჯანყდა კოლონიური ჩაგვრის წინააღმდეგ (1898 წლის ბაი ბურეს აჯანყება).

მეორე მსოფლიო ომის დროს და მას შემდეგ კაპიტალური ურთიერთობის განვითარებამ სიერა-ლეონეში გამოიწვია მუშათა კლასისა და მოსამსახურეთა რიცხობრივი ზრდა. ჩაისახა ეროვნული ბურჟუაზია. 40-იანი წლების დასაწყისში შეიქმნა პირველი პროფკავშირები, ხოლო 50-იან წლებში სხვადასხვა საზოგადოება და პოლიტიკური პარტია. 1951 წელს დაარსდა სიერა-ლეონეს სახალხო პარტია (სლსპ), რომელიც მოითხოვდა ადგილობრივი მმართველობის ორგანოებში აფრიკელთა მონაწილეობის გაფართოებასა და რეფორმების გატარებას, მოგვიანებით სიერა-ლეონეს დამოუკიდებლობას გაერთიანებულ სამეფოსთან კავშირის შენარჩუნებით. 50-იან წლებში მოეწყო მუშათა და გლეხთა მასობრივი გამოსვლები. ბრიტანელი ხელისუფალნი იძულებულნი გახდნენ დათმობებზე წასულიყვნენ. 1957 წლის მაისში ჩატარდა საპარლამენტო არჩევნები. შეიქმნა მთავრობა სლსპ-ის ლიდერის მ. მარგაის მეთაურობით. 1961 წლის 27 აპრილს სიერა-ლეონე დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ გამოცხადდა ბრიტანეთის თანამეგობრობის შემადგენლობაში. 1961 წლის სექტემბერში სიერა-ლეონე გაეროში მიიღეს.

ლიტერატურა

ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 9, თბ., 1985. — გვ. 327-328.

ეს სტატია სიერა-ლეონეს და სიერა-ლეონელების შესახებ ჯერჯერობით ესკიზია. თქვენ შეგიძლიათ დაგვეხმაროთ მის შევსებაში.