ეპიფანე კვიპრელი

ეპიფანე კვიპრელი
დაიბადა	315 ელევთეროპოლისი
გარდაიცვალა	მაისი, 403 ხმელთაშუა ზღვა
ხსენების დღე	12 მაისი
მოღვაწეობა	მღვდელმსახური და მწერალი
ენა	ებრაული ენა, კოინე, კოპტური ენა, ლათინური ენა, სირიული ენა და ძველი ბერძნული ენა
ცნობილი ნაშრომები	პანარიონი და Chronicle
ეპიფანე კვიპრელი ვიკისაწყობში

ეპიფანე კვიპრელი ან კვიპროსელი (ბერძ. Ἐπιφάνιος; დ. 315, პალესტინა — გ. 403) — სასულიერო პირი, კვიპროსის ეკლესიის ეპისკოპოსი. წმინდანად არის შერაცხილი რომის კათოლიკური ეკლესიისა და მართლმადიდებელი ეკლესიების მიერ. ცნობილია მისი ვრცელი თხზულება „პანარიონი“, რომელშიც აღწერილი აქვს ყველა ერესი — დასაბამიდან ქრისტიანულ ელინისტურ პერიოდამდე.

ბიოგრაფია

დაიბადა ქრისტიანულ ოჯახში, პალესტინაში, ელევთეროპოლისის მახლობლად. ადრეულ ასაკში პალესტინიდან ეგვიპტეში გადადის სასულიერო ცოდნის მისაღებად. აქვე ეცნობა ასკეტური ცხოვრების პრინციპებს. 333 ან 335 წელს ბრუნდება პალესტინაში, ბერად აღიკვეცება და აარსებს მონასტერს, რომელსაც თითქმის 30 წლის განმავლობაში წინამძღვრობდა. აქვე შეისწავლა რამდენიმე ენა: ებრაული, სირიული, ეგვიპტური (კოპტური), ბერძნული და ლათინური.

367 წელს კვიპროსის ეპისკოპოსებმა თავიანთ მიტროპოლიტად აირჩიეს ეპიფანე. 370 წლამდე იმდენად ავტორიტეტულ პერსონას წარმოადგენდა, რომ იმპერატორმა ვალენტიმ ვერანაირად ვერ მოახერხა მის პირად საქმეებში ჩარევა.

IV საუკუნის 90-იანი წლებიდან აქტიურ მოღვაწეობას იწყებს ორიგენიზმის წინააღმდეგ. ამ მიზეზით ჩადის იერუსალიმში და ეპისკოპოს იოანეს წინააღმდეგ იწყებს მოძრაობას. ეპისკოპოსთა დაპირისპირებამ საკმაოდ დიდ მასშტაბს მიაღწია. ეპიფანეს მომხრეთა რიგებში იყო იერონიმე, ხოლო იოანე იერუსალიმელს გვერდში ედგა რუფინუსი.

402 წელს ეპიფანემ კვიპროსში მოიწვია საეკლესიო კრება, რომლითაც შეაჩვენეს ორიგენე და ორიგენეს ტექსტები. ამ პერიოდშივე დაუპირისპირდა იოანე ოქროპირს, რამდენადაც ორიგენიზმში ამხელდა მას თეოფილე ალექსანდრიელი. ამის მიუხედავად, აღარ დაუცდია მუხის საეკლესიო კრებისთვის, რომელსაც ეპისკოპოსობიდან უნდა გადაეყენებინა. სალამონისკენ საზღვაო ხომალდში მყოფი ეპიფანე გზაში გარდაიცვალა.

ეპიფანე კვიპრელის ცხოვრება აღწერა მისმა ორმა მოწაფემ: იოანე ხუცესმა და პოლიბიოს ეპისკოპოსმა.

შემოქმედება

პანარიონი

ეპიფანეს თხზულებებიდან ყველაზე მეტად გამორჩეულია „პანარიონი“ (ბერძნ. Πανάριον, ლათ. panarium), რაც ქართულად „კიდობანს“ (წამლების ყუთი) ნიშნავს. მისი ძველი ქართული თარგმანის სახელწოდებაა „ოთხმეოცთა წვალებათათჳს“. თხზულება შედგება სამი წიგნისაგან, რომელიც დაყოფილია შვიდ ტომად. პირველი წიგნი მოიცავს სამ ტომს, ხოლო მეორე და მესამე წიგნი — ორ-ორ ტომს. როგორც მიიჩნევენ, ეპიფანეს წყაროები „პანარიონზე“ მუშაობისას უნდა ყოფილიყო „ფილოსოფუმენა“ და ირინეოს ლიონელის „წვალებათა წინააღმდეგ“ (Adversus Haereses).

ეპიფანე მწვალებლობის ისტორიას იწყებს ბიბლიური ადამიდან და ოთხ ძირითად ერესად წარმოგვიდგენს „ბარბაროსობას“, „სკვითობას“, „ელინიზმსა“ და „იუდაიზმს“.

არსებობს ეპიფანეს 10 თხზულების ძველქართული თარგმანი. „პანარიონში“ ქართველური ტომები: ლაზები, ტიბარენები, ხალიბები, მოსინიკები, კოლხები მოხსენიებული არიან ნოეს შვილების შთამომავალთა შორის. იქვე დაცულია ცნობა ლაზებსა და იბერებში მწვალებლობის არსებობის შესახებ.

იხილეთ აგრეთვე

• Patrologia Graeca
• ორიგენე
• ეკლესიის მამები
• იოანე ოქროპირი

ლიტერატურა

• გეორგიკა. ბიზანტიელი მწერლების ცნობები საქართველოს შესახებ, ს. ყაუხჩიშვილის და ალ. გამყრელიძის გამოც., ტ. 1, თბ., 1961.

• ლომოური ნ., ენციკლოპედია „საქართველო“, ტ. 3, თბ., 2014. — გვ. 29.
• ეპიფანე კვიპრელი, „ოთხმეოცთა წვალებათათვის“, გამოსაცემად მოამზადა, გამოკვლევა და საძიებლები დაურთო სოსო მახარაშვილმა, რედაქტორი: მაია რაფავა, თბილისის სასულიერო აკადემიისა და სემინარიის გამომცემლობა, მერიდიანი, 2012.