Bruxel
| Bruxel | ||
| ||
| Kelk imaji pri Bruxel | ||
|
| |
| Standardo | Blazono | |
| Lando: |  Belgia
| |
Informo:
| ||
| Latitudo: | 50°51'48" N | |
| Longitudo: | 4°21'09" E | |
| Altitudo: | 13 m | |
| Surfaco: | 33,09 km² | |
| Habitanti: | 188 737 (2023) | |
| Denseso di habitantaro: | 5 706,21 hab./km² | |
| Horala zono: | UTC+1 (UTC+2 dum la somero) | |
| Urbestro: | Philippe Close (PS) | |
Mapo:
| ||
| ||
Oficala retosituo:
| ||
| https://www.brussels.irisnet.be | ||
.jpg)
Bruxel (France: Bruxelles, Germane:Brüssel, Nederlandane: Brussel) esas chef-urbo e maxim populoza urbo di Belgia, kun 188 737 habitanti en 2023. Ol esas centro di tale nomizita Regiono Bruxel-chef-urbo, konsistanta ek 19 komoni, havanta entote 161,38 km² e 1 175 173 habitanti en 2017. Bruxel ank esas chef-urbo por la du maxim granda komunitati di Belgia, la Franca e la Flandriana.
L'urbo havas tri prestijoza publika universitati: la Libera Universitato di Bruxel fondesis en 1834 ed esas France-parolanta; l'universitato Vrije Universiteit fondesis dum la sama yaro, ed esas Nederlandane-parolanta; fine la Erasmushogeschool (universitatala kolegio Erasmus) kreesis en 1995, ed esas Nederlandane-parolanta.
Nun, Bruxel esas sideyo dil Europana Uniono, kun 22 000 funcioneri, do faktes funcionas kom "politikala chef-urbo" dil Uniono. Ol gastigas la parlamento di Belgia e la kastelo Laeken, l'oficala rezideyo dil rejulo.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]
L'origino dil nomo posible esas la vorto Broekzele o Broeksel, del anciena Germana linguo, signifikante "marsho" (broek) e "hemo" (zele / sel), o "hemo an la marsho".[1] L'origino dil urbo esis chapelo konstruktita da Santa Gaugerikus cirkum la yaro 580, sur marshoza insulo an rivero Senne.[2] Santa Vindicianus, episkopo di Cambrai, mencionis unesmafoye la loko nomizita "Brosella" en 695,[3] kande ol esis nur vilajeto.
Dum la 13ma yarcento konstruktesis l'unesma murego dil urbo. Ye la 17ma di agosto 1356, Bruxel okupesis dal komtio Flandria, ma ye la 24ma di oktobro ol riokupesis dal dukio Brabant.
Ye la 10ma di marto 1585, Hispana trupi komandita da Alessandro Farnese okupis l'urbo, pos asiejar ol dum plu kam 1 yaro. Dum la Non-yara milito (1688 til 1697) Bruxel subisis bombardi da Franca trupi de la 13ma til la 15ma di agosto 1695. Cirkume 4.000 edifici - 1/3 del urbo - destruktesis pro la bombardo e la sequinta incendio, inkluzite la Granda Placo (Grand Place). La rikonstrukturo modifikis profunde l'urbo, e multa modifikuri de ta epoko duras videbla til nun.
Franci kaptis l'urbo en 1746, ma Austriani rikaptis ol tri yari pose. L'urbo restis okupita dal Austriani til 1795, kande Sudal Nederlando okupesis dal Franci. Bruxel divenis chef-urbo dil Franca departmento Dyle til 1815, kande ol unionesis al Unionita Rejio Nederlando. L'olima departmento Dyle divenis la provinco Sudal Brabant, kun Bruxel kom lua chef-urbo.
Dum la 19ma yarcento, la habitantaro kreskis de 80 000 til 625 000 en la urbo e lua vicina komoni. La marshoza regiono Senne/Zenne, este del urbo, divenis serioze nesalubra, e de 1867 til 1871 lora urbestro Jules Anspach imperis olua drenado. L'avenuo Louise inauguresis en 1847, la Borso inauguresis en 1873, e la Judiciala Palaco inauguresis en 1883.
Dum l'unesma mondomilito Bruxel okupesis dal Germana trupi, ma li ne domajis multe ol. En 1927 l'urbo gastigis la Konfero Solvay pri Fiziko e Kemio, ed en 1935 eventis internaciona expozo en l'urbo. Dum la duesma mondomilito, Bruxel itere okupesis dal Germani, e domajesis plu multe kam dum l'unesma mondomilito. Westala Federiti liberigis ol erste ye la 3ma di septembro 1944. L'aeroportuo di Bruxel, an l'urbo Zaventem, konstruktesis dal Germani en 1940.
.jpg)
Pos la milito, l'urbo modernigesis profunde. En 1952, kompleteskis la ferovoyala konekto Nordo-Sudo, e lua unesma lineo di subtera tramveturo (premetroo*) inauguresis en 1969. Ante, en 1958, l'urbo gastigis l'Expo 58, L'Internaciona ed Universal Expozo di Bruxel. En 1976 inauguresis lua unesma lineo di urbala ferovoyo. Fine, l'urbo divenis fakte "neformale la chef-urbo", unesme dil Europana Ekonomiala Komunitato e pose dil Europana Uniono, de la yari 1960a til nun.
En 1989, pos modifiko en la konstituco di Belgia aprobita en 1988, kreesis la regiono "Bruxel chef-urbo", konsistanta ek 19 komoni, inkluzite Bruxel propre (Bruxelles-Ville). Ol havas bilinguala stando ed esas un ek la tri federala regioni de Belgia, esante l'altra du Flandria e Walonia. Ol indikesis Chef-urbo Europana di la Kulturo en 2000. En 2014 ol gastigis la 40ma renkontro dil G7.
Ye la 22ma di marto 2016 eventis tri koordinata atenti - du en l'aeroportuo ed un en la staciono Maalbeek/Maelbeek dil urbala ferovoyo - qui produktis 35 morti (di qui 3 esis la suocidinta teroristi) e plu kam 300 plusa homi vundita. L'Islamana Stato asumis l'autoreso dil ataki.[4]
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
Bruxel jacas an la norda-centrala parto di Belgia, e distas 110 km de la litoro e 180km de la sudala extremo di la lando. Ol jacas an la centro di la planajo di Brabant, cirkume 45 km sude de Antwerpen (en Flandria) e 50 km norde de Charleroi (en Walonia). Lua mezavalora altitudo esas 57 metri. La centrala bulvari del urbo jacas 15 metri adsur la maro.
Du navigebla kanali trairas Bruxel: la kanalo Bruxel-Charleroi, e la Marala Kanalo Bruxel-Scheldt, qua ligas l'urbo a la fluvio Scheldt.
Segun la klimatala klasifikuro da Köppen, Bruxel havas oceanala klimato (Cfb). Segun statistiki kolektita dum 100 yari, pluvas mezavalore 200 dii per yaro en l'urbo, la 2ma maxim granda pluvo-quanto inter l'Europana chef-urbi, dop Dublin. La mezavalora pluvo-quanto yarala esas 850 mm, ed ofte eventas forta tempesti. Nivo esas rara, ed eventas admaxime dum 24 dii del yaro.
Transporto
[redaktar | redaktar fonto]
La metroo di Bruxel inauguresis ye la 20ma di septembro 1976. Nun ol konsistas ek quar linei kun entote 39,9 km e 59 stacioni, e 3 linei di premetroo*, kun entote 55,7 km e 69 stacioni. La sistemo di tramveturi di Bruxel havas entote 141,1 km e 20 itinerarii, di qui 3 itinerarii judikesas kom premetroo*. Existas anke 50 jornala itinerarii e 11 noktala itinerarii por l'autobusi.
L'urbo havas du aeroportui: l'aeroportuo di Bruxel distas 12 km norde del urbo, e recevis plu kam 24 milion pasajeri en 2017, esanta la 23ma maxim okupata aeroportuo de Europa. L'aeroportuo Bruxel Sude-Charleroi distas 46 km sude de Bruxel, e recevis 7 303 720 pasajeri en 2016, esanta la 2ma maxim granda de la lando.
Pri la ferovoyala transporto, tri stacioni (Bruxel Sudala, Bruxel Centrala e Bruxel Nordala) jacas inter la maxim okupita de Europa. Moderna treni di granda rapideso ligas Bruxel a London (tra l'Eurotunelo en 1 horo e 51 minuti), Amsterdam (treni Thalys ed Intercity), Paris, Köln e Frankfurt.
L'Europana chosei E40, E411 ed E19 ligas Bruxel ad altra regioni de la lando ed altra regioni di Europa.
Kelka turistal atraktivi
[redaktar | redaktar fonto]
La precipua turistal atraktivo di Bruxel esas la Grand Place, anke konocata kom Grote Markt, cirkondata da historiala edifici, exemple la Prefekteyo dil urbo e la rejala rezideyo (Maison du Roi). En 1998, UNESKO deklaris la placo "Mondala Patrimonio di la Homaro".[5]
L'Atomium esas edifico projetita dal injenioro André Waterkeyn e l'arkitekti André e Jean Polak,[6] e konstruktita por la Mondal Expozuro di 1958. Nun ol esas muzeo. Ol esas alta de 102 metri, e konstruktesis segun la formo di kristalo di fero, augmentata 165-miliard-ople. En lua maxim alta punto, la viziteri havas 360-grada panoramo pri Bruxel.[5]
Vicina al Atomium existas la parko Mini-Europe[5] qua gastigas miniaturi pri 350 edifici de cirkume 80 urbi di tota mondo. La parko kovras 24 000 m² ed inauguresis en 1989.
Jacanta ube la stradi "l’Étuve" e "Chêne" renkontras su, existas la famoza bronza-statuo Manneken Pis, qua reprezentas urinifanta puerulo ed inauguresis unesmafoye en 1388, pose destruktesis e rikonstruktesis en 1619.[5]. Nun ol protektesas kontre vandalismo per fera greto. En 1987 inauguresis Janneke Pis, feminala versiono di Manneken Pis, en la strado Impasse de la Fidélité.[5]
La Pordo Helle (France: Porte de Hal, Nederlandane: Hallepoort) esas Mezepokala pordo konstruktita en 1381, esanta la lasta restajo de la duesma murego konstruktita por defensar Bruxel. Nun ol esas muzeo, parto de la Rejala Muzei pri Arto e Historio.
La palaco (antee, kastelo) Laeken distas 5 km norde de Bruxel ed esas l'oficala rezideyo di la suvereni di Belgia. Ol konstruktesis de 1782 til 1784, ed uzesis da Napoléon la 1ma e, pos la nedependo di Belgia, ol gastigis la kronizo di Léopold la 1ma en 1831.
Muzei
[redaktar | redaktar fonto]
- La Rejala Muzei pri Bel Arti di Belgia (Nederlandane: Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België - KMSKB, France: Les Musées royaux des Beaux-Arts de Belgique konsistas ek 6 muzei pri bel-arti, kun plu kam 20.000 pikturi e graburi de la 15ma yarcento til nun.
- La Muzeo pri Muzikal Instrumenti inauguresis en 1877 e havas plu kam 8.000 muzikal instrumenti.
- La Muzeo Magritte okupas 3 etaji di Novklasika edifico de la 18ma yarcento, e gastigas 250 pikturi da René Magritte.[7]
- La Muzeo dil Automobilo gastigas plu kam 300 automobili ed anke kelka vehili tirata per animali, e vehili elektrala. Ol jacas interne la Parko dil Kinadekesma yaro (Parc du Cinquantenaire), la 2ma maxim importanta parko di Bruxel.
- La Muzeo dil Kinadekesma yaro gastigas objekti qui montras l'evoluciono di la historio dil Homaro, havanta plu kam 350 mil objekti, del Anciena Egiptia, Anciena Grekia, Persia, Chinia, edc.[8]
Bruxel havas komfortoza hoteli kun preci min chera kam la hoteli de Paris o London. Ol anke havas albergi kun basa preci, multa restorerii e butiki por la viziteri. Ank esas posibla lokacar apartamenti en la centrala quartero por bona preci per l'interretala servado airbnb.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ Geert van Istendael Arm Brussel, uitgeverij Atlas
- ↑ Brussels History - Publikigita da City-data.com. URL vidita ye 5ma di julio 2009.
- ↑ Nouvelles archives historiques, philosophiques, et littéraires Publikigita da C. Annoot- Braeckman. Loko di publikigo: Gent. Dato di publikigo: 1837. Pagino/pagini: 405. URL vidita ye 11ma di septembro 2010. Idiomo: Franca.
- ↑ Another bomb found in Brussels after attacks kill at least 34; Islamic State claims responsibility - Publikigita da The Los Angeles Times. URL vidita ye 22ma di marto 2016.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Bruxelas: o que fazer em um ou dois dias - Publikigita da Projeto 101 países. URL vidita ye 4ma di aprilo 2019. Idiomo: Portugalana.
- ↑ Oficala situo di Atomium
- ↑ Museo Magritte - Horario - Publikigita da Bruselas.net. URL vidita ye 4ma di aprilo 2019. Idiomo: Hispana.
- ↑ Museo del Cincuentenario - URL vidita ye 4ma di aprilo 2019. Idiomo: Hispana.