Evaluating the fundamental components of traditional Turkish music, particularly the concepts of ... more Evaluating the fundamental components of traditional Turkish music, particularly the concepts of "usul" (rhythmic composition) and "makam" (musical mode), as well as their significance in the composition and performance of works, has been a focus not only in musical practice but also in academic music studies. Nevertheless, certain issues pertaining to the functional analysis of rhythms, especially the larger rhythmic cycles, such as what they inherently represent in musical reality, how they are utilized, comprehended, and what roles they play in the composition and performance processes, have not been thoroughly discussed in academic literature. This study delves into the concept of "usul" beyond its role as a rhythmic composition, exploring how it exists as an independent musical idea within the context of tradition, and addressing its importance, function, and definition. The usul "Zencir"s rhythmic pattern, with its temporal complexity and the homogeneous elements within its compound structure, i.e., its ability to combine various constituent usules into an integrated usul, is selected as a focal point for investigation due to its potential to provide valuable insights in this regard. The compositions in the "Zencir" usul by three different composers from various periods (Itrî, Hacı Sadullah Ağa, Tanbûrî Ali Efendi) are examined within the context of this study.
Studies on the usuls used in traditional Turkish music are often shaped in contexts such as propo... more Studies on the usuls used in traditional Turkish music are often shaped in contexts such as propositions about the components of these usuls and observations on how their beats or embellishments are structured. However, considering that especially the large-scale "usuls" are musical ideas with inherent integrity, more detailed information can be obtained through structural and functional research on these musical ideas. The development of theories that can be analyzed through methods based on comparison or proportion concerning "usuls" and its components, such as the niseb-i şerife theory created to explain some qualities of makams, is possible to provide more systematic findings. To prepare the ground for the subject mentioned in this article, questions were sought about whether strong beats-weak beats, and strong beat times-weak beat times are used with a certain balance in small and large "usuls" in the traditional Turkish music repertoire, and what kind of relationships exist in high, medium, or low balanced designs. The sample of the research was determined by the classification of usuls used in traditional Turkish music into large "usuls" and small "usuls". After the assumptions and parameters determined in the article were applied and evaluated on major and minor "usuls", the process was repeated on all "usuls", and new information based on ratio and comparison about the "usuls" used in traditional Turkish music was reached. As a result, a new method that can be used in this field has been proposed.
Research on the style of a composed music piece, although inclined to be contemplated on an abstr... more Research on the style of a composed music piece, although inclined to be contemplated on an abstract and descriptive basis, can yield insights into the style through the unique qualities of a composition's form and components. Elements such as form, makam, usul and meter, which have naturally evolved within the tradition, possess inherent qualities that are interpretable and can be partially modified as they have been passed down to the present day. While composers' stylistic features in these elements may be easily discernible, providing a definitive answer to whether these characteristics are their own innovations or inherited traits from tradition remains quite challenging. Other compositional behaviors outside of these elements may play more decisive roles in shaping the style. To address this issue and test the assumption, this article examines two Suzidil ağır semai compositions, believed to share "similar" styles, by different composers in the same genre, makam, usul, and form. After applying a text-centered structural analysis to each work individually, functional analyses are conducted comparatively based on structural data to explain how the perceived stylistic similarity in these two pieces arises from various musical factors. The article investigates the existence of a stylistic unity perceived through musical experiences through academic methods and elements. Additionally, it concludes that some stylistic features may be inherently embedded in makam systems.
Sinemanın icadından önce "büyülü fener" olarak adlandırılan optik bir makine aracılığıyla illüzyo... more Sinemanın icadından önce "büyülü fener" olarak adlandırılan optik bir makine aracılığıyla illüzyonlar üretilmesine imkân veren bir teknoloji geliştirilmişti. Zamanla bu teknolojinin sayesinde hayaletlerin, iskeletlerin, ölülerin… hareketli illüzyonlarının sergilendiği, fantazmagorya adıyla bilinen korku gösterileri Avrupa'da popülerlik kazandı. Bu gösterilerin yaygınlaşmasının ardından sosyoloji, felsefe, psikoloji, edebiyat ve müzik gibi birçok alanda fantazmagorya kavramı metaforlaşmış, zihinsel işleyiş mekanizmalarını, nesnelerin sosyal görünümlerini, mimetik ezgileri betimler şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Makalede fantazmagorya kavramının metaforik anlatım kapasitesi kullanılarak, bestecilikte rastlanılan bazı zihinsel ve toplumsal dinamikler geleneksel Türk müziğine ait örnekler üzerinde açıklanmıştır. Yöntem olarak, müzik inceleme, kavram analizi, ekolojik sistemler kuramı, kimyasal denge, autopoiesis ve Le Chatelier prensipleri kullanılarak Platonik diyalektikle, bu çalışmada inşâ edilen haliyle fantazmagorya kavramının ne ve nasıl olduğu, neler olmadığı açıklanmıştır. Kavrama yüklenen yeni anlamları örneklendirebilmek için eser olarak Tanburi Cemil Bey'in Şedaraban Sazsemaisi'nin, bazı diğer besteciler üzerinde; Şevki Bey, Hacı Ârif Bey ve Hüseyin Fahreddin Dede'nin kendi bestecilikleri özelinde tespit edilen çeşitli fantazmagorik durumlar açıklanmıştır. Bestecilikte fantazmagorya kavramının mimetik fantazmagoryalar ve "müzikal şey" fantazmagoryaları olmak üzere iki çeşidi tanımlanmıştır. Müzikal şey fantazmagoryaları ise doğrudan fantazya ürünü olan, uzun süre maruz kalmak sonucu gelişen, ekosistem etkileriyle gelişen alt türlere ayrılmak üzere sınıflandırılmıştır.
Background in music theory: Tanbur (or tambur), long-necked, fretted, plucked lute performed in t... more Background in music theory: Tanbur (or tambur), long-necked, fretted, plucked lute performed in traditional Turkish art music (TTAM) can be said to have a place similar to piano in western classical music. Therefore, throughout the history of this musical culture, there has been a strong relationship between the tanbur fretting and the tuning system of TTAM. However there is a certain divergence of theory and practice in TTAM (Bozkurt et al. 2009; Gedik and Bozkurt 2009): While the theory dictates fixed pitch interval values and fixed number of pitches, both the number of pitches and pitch intervals have a certain flexibility in practice depending on the performers and tanbur makers. Very few studies in the literature (e.g. Yekta 1986; Açın 1994, 2002; Yavuzoğlu 2008) present tanbur fretting which are simply the direct applications of theoretical frequency ratios. In addition, a well-known problem, fret compensation, the change in the length and tension of the string when pressed by a finger, is simply neglected. Background in computing: An automatic method for the tuning analysis of TTAM recordings was presented by Bozkurt (2008) and successfully applied in a number of studies (e.g. Bozkurt et al. 2009; Gedik and Bozkurt 2010). Tuning analysis consists of following algorithms: pitch frequency analysis, pitch histogram computation and automatic tonic detection. Although there is no computational study on the tanbur fretting, the study of Bozkurt (2012) presents a system for tuning the instruments of TTAM and presents tests on kanun, a plucked box zither. Aims: Mainly we discuss and demonstrate empirically the fretting problems of tanbur. Secondarily, we develop an automatic analysis method that can estimate fret locations of a tanbur given a recording. Main Contribution: In order to demonstrate the fretting problem we have compared fret measurements of the most influential figures, musicologist Rauf Yekta Bey, tanbur maker Cafer Açın and master performer Necdet Yaşar as presented in literature with those of a tanbur performed in our research for the first time in the literature. It has been shown in this paper that the fret measurements of the tanbur performed considerably diverges from the ones presented in the literature. Secondly, given a recording of tanbur our method automatically estimates the fret positions necessary for the performance of that recording for the first time in the literature. The string length and the 5 reference fret locations (1 st major second, 1 st and 2 nd octave, 1 st and 2 nd perfect fifth) of the tanbur to be performed (which can be easily measured and tuned manually by the tanbur player) are also used as the input to the system. The mean error of the method is found as 0.2 cm, which is half of the thickness of frets, based on tests on 14 recordings. Implications: We think that the discussion and the empirical results about tanbur fretting and the automatic estimation of fret locations of master tanbur players for the performance of specific pieces can clearly supply useful information for the production, performance and education of the instrument.
Sinemanın icadından önce "büyülü fener" olarak adlandırılan optik bir makine aracılığıyla illüzyo... more Sinemanın icadından önce "büyülü fener" olarak adlandırılan optik bir makine aracılığıyla illüzyonlar üretilmesine imkân veren bir teknoloji geliştirilmişti. Zamanla bu teknolojinin sayesinde hayaletlerin, iskeletlerin, ölülerin… hareketli illüzyonlarının sergilendiği, fantazmagorya adıyla bilinen korku gösterileri Avrupa'da popülerlik kazandı. Bu gösterilerin yaygınlaşmasının ardından sosyoloji, felsefe, psikoloji, edebiyat ve müzik gibi birçok alanda fantazmagorya kavramı metaforlaşmış, zihinsel işleyiş mekanizmalarını, nesnelerin sosyal görünümlerini, mimetik ezgileri betimler şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Makalede fantazmagorya kavramının metaforik anlatım kapasitesi kullanılarak, bestecilikte rastlanılan bazı zihinsel ve toplumsal dinamikler geleneksel Türk müziğine ait örnekler üzerinde açıklanmıştır. Yöntem olarak, müzik inceleme, kavram analizi, ekolojik sistemler kuramı, kimyasal denge, autopoiesis ve Le Chatelier prensipleri kullanılarak Platonik diyalektikle, bu çalışmada inşâ edilen haliyle fantazmagorya kavramının ne ve nasıl olduğu, neler olmadığı açıklanmıştır. Kavrama yüklenen yeni anlamları örneklendirebilmek için eser olarak Tanburi Cemil Bey'in Şedaraban Sazsemaisi'nin, bazı diğer besteciler üzerinde; Şevki Bey, Hacı Ârif Bey ve Hüseyin Fahreddin Dede'nin kendi bestecilikleri özelinde tespit edilen çeşitli fantazmagorik durumlar açıklanmıştır. Bestecilikte fantazmagorya kavramının mimetik fantazmagoryalar ve "müzikal şey" fantazmagoryaları olmak üzere iki çeşidi tanımlanmıştır. Müzikal şey fantazmagoryaları ise doğrudan fantazya ürünü olan, uzun süre maruz kalmak sonucu gelişen, ekosistem etkileriyle gelişen alt türlere ayrılmak üzere sınıflandırılmıştır.
Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020
Geleneksel Türk müziğinin tarih boyunca karşılaştığımız önemli şahsiyetlerinden olan Hammâmîzâde ... more Geleneksel Türk müziğinin tarih boyunca karşılaştığımız önemli şahsiyetlerinden olan Hammâmîzâde İsmail Dede Efendi, bir zirve olarak kabul görmüş, zamanına ve ötesine hitap eden eserler üretmiş, geleneği yaşatan ve geleceğe aktaran öğrenciler yetiştirmiştir. Birçok araştırmacının klasik dönem olarak benimsediği sürecin son perdesinin önde gelen Dellalzade İsmail, Mutafzade Ahmed Efendi, Eyyubi Mehmet Bey ve Zekai Dede gibi isimleri İsmâil Dede'nin eğitiminden geçmiş bestecilerdir. Eğitimci kimliği de besteciliği ve sanatkârlığı kadar önemli olan Dede, yetiştirdiği öğrencileriyle birlikte çalışmamızda İsmâil Dede Ekolü olarak tanımladığımız müzik ekolünü oluşturmuştur. Bu ekolün Türk müzik tarihine etkisi oldukça fazladır. Öyle ki, günümüzde hoca-öğrenci silsilesi bilinen herhangi bir icrâcı-bestecinin meşk zinciri araştırıldığında silsilenin İsmâil Dede'ye varması kuvvetle muhtemeldir. Bu sebeple günümüz geleneksel Türk müziğinde bestecilik eğitimlerine katkıda bulunabilecek veriler, yöntemler ve uygulamalar keşfetmek amacıyla İsmâil Dede ekolü, ilâhî besteciliği kapsamında araştırılmıştır. Çalışmada prosopografi yöntemiyle ekolün meşk uygulamaları, bestecilik eğitimleri gibi unsurlar detaylandırılarak ortaya konulmuştur. İlâhî türü üzerinden ekol mensubu bestecilerin besteleme davranışları ve ilâhî türünün biçimsel özellikleri, müzik cümlelerinin yapı birimlerine ayrılarak değerlendirilmesi, usul-ezgi-vezin katmanlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi yöntemleriyle açığa çıkarılmıştır. Biçimsel yöntemle incelediğimiz eserlerden ve edisyon kritik uygulamalarından edinilen veriler, eserlerin yeni nüshalarının oluşturulmasını gerektirmiş, özellikle ilâhî repertuvarımızdaki usûl v problemlerini ortaya koymuş, bu konuda çözümler üretilmesine imkân sağlamıştır. Tezin tamamlanmasında ve eğitimimde emeği geçen, başta danışmanım Doç. Dr. Sıtkı Bahadır TUTU olmak üzere tüm hocalarıma; hâsıl-ı kelâm Âdemi mânâ-yı âlîye, söze ve zamâna sığması muhâl-ender-muhâl olan teşekkürlerimi saygıyla sunar, gözden kaçan kusurlar için af dilerim.
Ege Üniversitesi Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Dergisi, 2018
Geleneksel Türk müziğinde meşk sisteminin zayıflamasıyla, bu müzik kültürünün repertuvar, besteci... more Geleneksel Türk müziğinde meşk sisteminin zayıflamasıyla, bu müzik kültürünün repertuvar, bestecilik, icrâcılık ve eğitimcilik gibi alanlarında bir takım boşluklar oluşmuştur. Bu durumda geleneksel repertuvarın korunması maksadıyla eserler notaya alınarak yazıya aktarılmıştır. Eserlerin unutulmaması amacına odaklanan söz konusu nota yazılarında müzikal detaylara ait bazı bilgilerin ihmâl edilmesi, meşk sonrası dönemin müzisyenlerinin bu bilgilerden ve bu bilgilerin pratiklerinden mahrum kalmasına sebebiyet vermiştir. Bu makalede, günümüze ulaşan nota yazıları üzerinden yapılacak incelemelerinin bahsi geçen sorunların olumsuz etkilerinin indirgenmesinde fayda sağlayabileceği önermesi ile yola çıkılmıştır. Makalede, Sûzinâk makamındaki ve Yunus Hz.'ne ait "Aşkın ile âşıklar" ve "Taştı rahmet deryâsı" güfteleriyle okunan bir ilâhînin beş farklı yazılı nüshası karşılaştırılmıştır. Nüshalar arasında dikkat çeken farklılıkların daha çok usûl çerçevesinde gerçekleşmiş olması; sözlü olarak yaratılan, daha sonra sözlü kültür ortamında belli bir süre aktarılarak değişimini sürdüren eserin yazıya geçirilmesi sürecinde aksaklıklar yaşandığına işaret etmektedir. Makalede; eserin güfte ve beste özellikleri usûl-vezin-ezgi ilişkileri çerçevesinde değerlendirilmiş, özellikle ritm kesitleri ve sözlerin beş nüshada sergilediği ilişkiler saptanarak altıncı bir nüsha oluşturulmuştur. İnceleme sonucunda; eserin mevcut nüshalardan farklı bir usûl ile yazılması durumu tartışılarak bu konuda bir öneri getirilmiştir. Geleneksel Türk sanat müziğinde nota yazımında usûllerin mertebeleriyle ilgili bazı sorunların da altı çizilmiştir.
Geleneksel Türk müziğinin tarih boyunca karşılaştığımız önemli şahsiyetlerinden olan İsmâil Dede ... more Geleneksel Türk müziğinin tarih boyunca karşılaştığımız önemli şahsiyetlerinden olan İsmâil Dede Efendi, kalıcı ve başarılı eserler üretmesine ve birçok önemli öğrenci yetiştirmesine bağlı olarak bir "zirve" kabul edilmiştir. Birçok araştırmacı ve musikişinasın klasik dönem olarak benimsediği sürecin son perdesinin Dellalzâde, Mutafzâde, Mehmet Bey ve Zekâî Dede gibi önde gelen isimleri İsmâil Dede'nin eğitiminden geçmiş bestecilerdir. Sanatçılığı kadar hocalık niteliği de yüksek bir besteci olan İsmâil Dede, yetiştirdiği öğrencileriyle birlikte burada İsmâil Dede Ekolü olarak tanımladığımız müzik ekolünü oluşturmuştur. Burada; meşk uygulamasının detayları ekol mensuplarının biyografilerindeki anekdotlardan öğrenilirken, aynı zamanda meşk birlikteliğinin, ortak kültür dairesinde oluşan ortak sanat yönelimlerinin sağladığı zemînin, hocalar ve öğrenciler arasında kurulan ilişkinin yüksek ahlak seviyesine teşvik eden duygusal katmanların keşfedildiği boyutları incelenmiştir. Bu sayede meşk uygulamasının teknik özelliklerinin ötesindeki kişisel ilişkiler ve ileri seviye derslerdeki çalışmalar tespit edilmiştir. İleri seviye derslerde, eser ezberlemenin haricinde bestecilik hakkında yüksek seviye derslere geçilmiş, dersler müzik icrâlarının yapıldığı sosyal etkinliklere evrilerek genişlemiştir. Hoca-öğrenci arasındaki eğitim ve duygu yoğunluğuna bağlı olarak gelişen çok katmanlı manevi ilişkiler de burada incelenmiştir. Bu ilişkiler hem meslekî hem duygusal açılardan hayat boyu sürmüştür. Çalışmanın günümüz müzik eğitiminde verimliliği artırmaya imkân sağlayabileceği düşünülmektedir.
Sâdullah Ağa, whose biography we don’t know in detail, is accepted as an important composer among... more Sâdullah Ağa, whose biography we don’t know in detail, is accepted as an important composer amongst the traditional Turkish music composers. His artworks’ capacity of providing efficient equations in this study’s content and the need of increasing the narrow literature about him was decisive in choosing him as the composer whose artworks to be analyzed. In this paper, the composer’s Zencîr bestes are analyzed in terms of form. Whether the changing factor makam effects the musical form is evaluated by stabilizing the artworks’ usul and lyrics’ vezin (meter). Selection between the editions of the bestes or creation of a collective edition was necessary with the purpose of analyzing the artworks accurately. Lyric structures, musical sentences and structural units that give form to these sentences, structural designs and vezin positionings were investigated. Various data were obtained about the composers’ style and some effects of makams on the compositional structures were revealed. It was understood that the more the makam became complicated the more the musical structures became plain. Also it was spotted that the compound usul Zencîr’ units combined via positioning the musical micro sentences on the combining points.
Türk müzik târihinin önemli şahsiyetlerinden biri olan Hâşim Bey, Hamâmîzâde İsmâil Dede Efendi'n... more Türk müzik târihinin önemli şahsiyetlerinden biri olan Hâşim Bey, Hamâmîzâde İsmâil Dede Efendi'nin meşk silsilesinin bir halkası olmasıyla, hocalığıyla, bestekârlığıyla, saray hizmetleriyle ve yazdığı mecmuayla meşhur olmuş bir sanatkârdır. Mevlevîlik ve Bektâşîlik yollarına müntesîb olduğunu bildiğimiz bestekârın müellifi olduğu mecmuaya dâhil ettiği edvârında aktardığı müzik ve insan vücudu hakkındaki ezoterik bilgiler de kendisinin tasavvuf zevk-i mânevîsine bağlı olduğu fikrini pekiştirmektedir. Buna rağmen bugün geleneksel TSM repertuvarımızda bestekârın müzik yapıtları arasında tek bir Şehnâz eser hâriç ilâhî bulunmamaktadır. Sanatkârın eserleri âyîn, beste, ağır semâî, yürük semâî, köçekçe ve şarkı olarak karşımıza çıkmaktadır. Çeşitli kaynaklarda çokça Bektâşî nefesi bestelediği fakat bu tasavvuf yolunun gizliliği dolayısıyla bestekâr isminin saklanması sebebiyle eserlerin meçhulleştiği, ayrıca bestelediği iki Mevlevî âyîn-i şerîfin de mevlevîhânelerde icrâdan men edildiği ve bunlardan Şehnâz makâmında bestelenmiş olanın zamanla unutulduğu kaydedilmiştir. Sûzinâk makâmında bestelenmiş olan diğer âyînin eski kaynaklar kendi zamanlarında bilindiğini kaydetmişse de, günümüzde Mevlevî âyînleri alanında yapılan çalışmalarda bu âyînin de bestesine rastlanmamıştır. Bu çalışmada müzikal biçim üzerinde yoğunlaşan bir incelemeyle, sanatkârın günümüze ulaşan tek ilâhîsi ve günümüze ulaşamamış olan Şehnâz Mevlevî âyîni araştırılmış ve aralarındaki ilgi tespit edilmiştir.
Evaluating the fundamental components of traditional Turkish music, particularly the concepts of ... more Evaluating the fundamental components of traditional Turkish music, particularly the concepts of "usul" (rhythmic composition) and "makam" (musical mode), as well as their significance in the composition and performance of works, has been a focus not only in musical practice but also in academic music studies. Nevertheless, certain issues pertaining to the functional analysis of rhythms, especially the larger rhythmic cycles, such as what they inherently represent in musical reality, how they are utilized, comprehended, and what roles they play in the composition and performance processes, have not been thoroughly discussed in academic literature. This study delves into the concept of "usul" beyond its role as a rhythmic composition, exploring how it exists as an independent musical idea within the context of tradition, and addressing its importance, function, and definition. The usul "Zencir"s rhythmic pattern, with its temporal complexity and the homogeneous elements within its compound structure, i.e., its ability to combine various constituent usules into an integrated usul, is selected as a focal point for investigation due to its potential to provide valuable insights in this regard. The compositions in the "Zencir" usul by three different composers from various periods (Itrî, Hacı Sadullah Ağa, Tanbûrî Ali Efendi) are examined within the context of this study.
Studies on the usuls used in traditional Turkish music are often shaped in contexts such as propo... more Studies on the usuls used in traditional Turkish music are often shaped in contexts such as propositions about the components of these usuls and observations on how their beats or embellishments are structured. However, considering that especially the large-scale "usuls" are musical ideas with inherent integrity, more detailed information can be obtained through structural and functional research on these musical ideas. The development of theories that can be analyzed through methods based on comparison or proportion concerning "usuls" and its components, such as the niseb-i şerife theory created to explain some qualities of makams, is possible to provide more systematic findings. To prepare the ground for the subject mentioned in this article, questions were sought about whether strong beats-weak beats, and strong beat times-weak beat times are used with a certain balance in small and large "usuls" in the traditional Turkish music repertoire, and what kind of relationships exist in high, medium, or low balanced designs. The sample of the research was determined by the classification of usuls used in traditional Turkish music into large "usuls" and small "usuls". After the assumptions and parameters determined in the article were applied and evaluated on major and minor "usuls", the process was repeated on all "usuls", and new information based on ratio and comparison about the "usuls" used in traditional Turkish music was reached. As a result, a new method that can be used in this field has been proposed.
Research on the style of a composed music piece, although inclined to be contemplated on an abstr... more Research on the style of a composed music piece, although inclined to be contemplated on an abstract and descriptive basis, can yield insights into the style through the unique qualities of a composition's form and components. Elements such as form, makam, usul and meter, which have naturally evolved within the tradition, possess inherent qualities that are interpretable and can be partially modified as they have been passed down to the present day. While composers' stylistic features in these elements may be easily discernible, providing a definitive answer to whether these characteristics are their own innovations or inherited traits from tradition remains quite challenging. Other compositional behaviors outside of these elements may play more decisive roles in shaping the style. To address this issue and test the assumption, this article examines two Suzidil ağır semai compositions, believed to share "similar" styles, by different composers in the same genre, makam, usul, and form. After applying a text-centered structural analysis to each work individually, functional analyses are conducted comparatively based on structural data to explain how the perceived stylistic similarity in these two pieces arises from various musical factors. The article investigates the existence of a stylistic unity perceived through musical experiences through academic methods and elements. Additionally, it concludes that some stylistic features may be inherently embedded in makam systems.
Sinemanın icadından önce "büyülü fener" olarak adlandırılan optik bir makine aracılığıyla illüzyo... more Sinemanın icadından önce "büyülü fener" olarak adlandırılan optik bir makine aracılığıyla illüzyonlar üretilmesine imkân veren bir teknoloji geliştirilmişti. Zamanla bu teknolojinin sayesinde hayaletlerin, iskeletlerin, ölülerin… hareketli illüzyonlarının sergilendiği, fantazmagorya adıyla bilinen korku gösterileri Avrupa'da popülerlik kazandı. Bu gösterilerin yaygınlaşmasının ardından sosyoloji, felsefe, psikoloji, edebiyat ve müzik gibi birçok alanda fantazmagorya kavramı metaforlaşmış, zihinsel işleyiş mekanizmalarını, nesnelerin sosyal görünümlerini, mimetik ezgileri betimler şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Makalede fantazmagorya kavramının metaforik anlatım kapasitesi kullanılarak, bestecilikte rastlanılan bazı zihinsel ve toplumsal dinamikler geleneksel Türk müziğine ait örnekler üzerinde açıklanmıştır. Yöntem olarak, müzik inceleme, kavram analizi, ekolojik sistemler kuramı, kimyasal denge, autopoiesis ve Le Chatelier prensipleri kullanılarak Platonik diyalektikle, bu çalışmada inşâ edilen haliyle fantazmagorya kavramının ne ve nasıl olduğu, neler olmadığı açıklanmıştır. Kavrama yüklenen yeni anlamları örneklendirebilmek için eser olarak Tanburi Cemil Bey'in Şedaraban Sazsemaisi'nin, bazı diğer besteciler üzerinde; Şevki Bey, Hacı Ârif Bey ve Hüseyin Fahreddin Dede'nin kendi bestecilikleri özelinde tespit edilen çeşitli fantazmagorik durumlar açıklanmıştır. Bestecilikte fantazmagorya kavramının mimetik fantazmagoryalar ve "müzikal şey" fantazmagoryaları olmak üzere iki çeşidi tanımlanmıştır. Müzikal şey fantazmagoryaları ise doğrudan fantazya ürünü olan, uzun süre maruz kalmak sonucu gelişen, ekosistem etkileriyle gelişen alt türlere ayrılmak üzere sınıflandırılmıştır.
Background in music theory: Tanbur (or tambur), long-necked, fretted, plucked lute performed in t... more Background in music theory: Tanbur (or tambur), long-necked, fretted, plucked lute performed in traditional Turkish art music (TTAM) can be said to have a place similar to piano in western classical music. Therefore, throughout the history of this musical culture, there has been a strong relationship between the tanbur fretting and the tuning system of TTAM. However there is a certain divergence of theory and practice in TTAM (Bozkurt et al. 2009; Gedik and Bozkurt 2009): While the theory dictates fixed pitch interval values and fixed number of pitches, both the number of pitches and pitch intervals have a certain flexibility in practice depending on the performers and tanbur makers. Very few studies in the literature (e.g. Yekta 1986; Açın 1994, 2002; Yavuzoğlu 2008) present tanbur fretting which are simply the direct applications of theoretical frequency ratios. In addition, a well-known problem, fret compensation, the change in the length and tension of the string when pressed by a finger, is simply neglected. Background in computing: An automatic method for the tuning analysis of TTAM recordings was presented by Bozkurt (2008) and successfully applied in a number of studies (e.g. Bozkurt et al. 2009; Gedik and Bozkurt 2010). Tuning analysis consists of following algorithms: pitch frequency analysis, pitch histogram computation and automatic tonic detection. Although there is no computational study on the tanbur fretting, the study of Bozkurt (2012) presents a system for tuning the instruments of TTAM and presents tests on kanun, a plucked box zither. Aims: Mainly we discuss and demonstrate empirically the fretting problems of tanbur. Secondarily, we develop an automatic analysis method that can estimate fret locations of a tanbur given a recording. Main Contribution: In order to demonstrate the fretting problem we have compared fret measurements of the most influential figures, musicologist Rauf Yekta Bey, tanbur maker Cafer Açın and master performer Necdet Yaşar as presented in literature with those of a tanbur performed in our research for the first time in the literature. It has been shown in this paper that the fret measurements of the tanbur performed considerably diverges from the ones presented in the literature. Secondly, given a recording of tanbur our method automatically estimates the fret positions necessary for the performance of that recording for the first time in the literature. The string length and the 5 reference fret locations (1 st major second, 1 st and 2 nd octave, 1 st and 2 nd perfect fifth) of the tanbur to be performed (which can be easily measured and tuned manually by the tanbur player) are also used as the input to the system. The mean error of the method is found as 0.2 cm, which is half of the thickness of frets, based on tests on 14 recordings. Implications: We think that the discussion and the empirical results about tanbur fretting and the automatic estimation of fret locations of master tanbur players for the performance of specific pieces can clearly supply useful information for the production, performance and education of the instrument.
Sinemanın icadından önce "büyülü fener" olarak adlandırılan optik bir makine aracılığıyla illüzyo... more Sinemanın icadından önce "büyülü fener" olarak adlandırılan optik bir makine aracılığıyla illüzyonlar üretilmesine imkân veren bir teknoloji geliştirilmişti. Zamanla bu teknolojinin sayesinde hayaletlerin, iskeletlerin, ölülerin… hareketli illüzyonlarının sergilendiği, fantazmagorya adıyla bilinen korku gösterileri Avrupa'da popülerlik kazandı. Bu gösterilerin yaygınlaşmasının ardından sosyoloji, felsefe, psikoloji, edebiyat ve müzik gibi birçok alanda fantazmagorya kavramı metaforlaşmış, zihinsel işleyiş mekanizmalarını, nesnelerin sosyal görünümlerini, mimetik ezgileri betimler şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Makalede fantazmagorya kavramının metaforik anlatım kapasitesi kullanılarak, bestecilikte rastlanılan bazı zihinsel ve toplumsal dinamikler geleneksel Türk müziğine ait örnekler üzerinde açıklanmıştır. Yöntem olarak, müzik inceleme, kavram analizi, ekolojik sistemler kuramı, kimyasal denge, autopoiesis ve Le Chatelier prensipleri kullanılarak Platonik diyalektikle, bu çalışmada inşâ edilen haliyle fantazmagorya kavramının ne ve nasıl olduğu, neler olmadığı açıklanmıştır. Kavrama yüklenen yeni anlamları örneklendirebilmek için eser olarak Tanburi Cemil Bey'in Şedaraban Sazsemaisi'nin, bazı diğer besteciler üzerinde; Şevki Bey, Hacı Ârif Bey ve Hüseyin Fahreddin Dede'nin kendi bestecilikleri özelinde tespit edilen çeşitli fantazmagorik durumlar açıklanmıştır. Bestecilikte fantazmagorya kavramının mimetik fantazmagoryalar ve "müzikal şey" fantazmagoryaları olmak üzere iki çeşidi tanımlanmıştır. Müzikal şey fantazmagoryaları ise doğrudan fantazya ürünü olan, uzun süre maruz kalmak sonucu gelişen, ekosistem etkileriyle gelişen alt türlere ayrılmak üzere sınıflandırılmıştır.
Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020
Geleneksel Türk müziğinin tarih boyunca karşılaştığımız önemli şahsiyetlerinden olan Hammâmîzâde ... more Geleneksel Türk müziğinin tarih boyunca karşılaştığımız önemli şahsiyetlerinden olan Hammâmîzâde İsmail Dede Efendi, bir zirve olarak kabul görmüş, zamanına ve ötesine hitap eden eserler üretmiş, geleneği yaşatan ve geleceğe aktaran öğrenciler yetiştirmiştir. Birçok araştırmacının klasik dönem olarak benimsediği sürecin son perdesinin önde gelen Dellalzade İsmail, Mutafzade Ahmed Efendi, Eyyubi Mehmet Bey ve Zekai Dede gibi isimleri İsmâil Dede'nin eğitiminden geçmiş bestecilerdir. Eğitimci kimliği de besteciliği ve sanatkârlığı kadar önemli olan Dede, yetiştirdiği öğrencileriyle birlikte çalışmamızda İsmâil Dede Ekolü olarak tanımladığımız müzik ekolünü oluşturmuştur. Bu ekolün Türk müzik tarihine etkisi oldukça fazladır. Öyle ki, günümüzde hoca-öğrenci silsilesi bilinen herhangi bir icrâcı-bestecinin meşk zinciri araştırıldığında silsilenin İsmâil Dede'ye varması kuvvetle muhtemeldir. Bu sebeple günümüz geleneksel Türk müziğinde bestecilik eğitimlerine katkıda bulunabilecek veriler, yöntemler ve uygulamalar keşfetmek amacıyla İsmâil Dede ekolü, ilâhî besteciliği kapsamında araştırılmıştır. Çalışmada prosopografi yöntemiyle ekolün meşk uygulamaları, bestecilik eğitimleri gibi unsurlar detaylandırılarak ortaya konulmuştur. İlâhî türü üzerinden ekol mensubu bestecilerin besteleme davranışları ve ilâhî türünün biçimsel özellikleri, müzik cümlelerinin yapı birimlerine ayrılarak değerlendirilmesi, usul-ezgi-vezin katmanlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi yöntemleriyle açığa çıkarılmıştır. Biçimsel yöntemle incelediğimiz eserlerden ve edisyon kritik uygulamalarından edinilen veriler, eserlerin yeni nüshalarının oluşturulmasını gerektirmiş, özellikle ilâhî repertuvarımızdaki usûl v problemlerini ortaya koymuş, bu konuda çözümler üretilmesine imkân sağlamıştır. Tezin tamamlanmasında ve eğitimimde emeği geçen, başta danışmanım Doç. Dr. Sıtkı Bahadır TUTU olmak üzere tüm hocalarıma; hâsıl-ı kelâm Âdemi mânâ-yı âlîye, söze ve zamâna sığması muhâl-ender-muhâl olan teşekkürlerimi saygıyla sunar, gözden kaçan kusurlar için af dilerim.
Ege Üniversitesi Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Dergisi, 2018
Geleneksel Türk müziğinde meşk sisteminin zayıflamasıyla, bu müzik kültürünün repertuvar, besteci... more Geleneksel Türk müziğinde meşk sisteminin zayıflamasıyla, bu müzik kültürünün repertuvar, bestecilik, icrâcılık ve eğitimcilik gibi alanlarında bir takım boşluklar oluşmuştur. Bu durumda geleneksel repertuvarın korunması maksadıyla eserler notaya alınarak yazıya aktarılmıştır. Eserlerin unutulmaması amacına odaklanan söz konusu nota yazılarında müzikal detaylara ait bazı bilgilerin ihmâl edilmesi, meşk sonrası dönemin müzisyenlerinin bu bilgilerden ve bu bilgilerin pratiklerinden mahrum kalmasına sebebiyet vermiştir. Bu makalede, günümüze ulaşan nota yazıları üzerinden yapılacak incelemelerinin bahsi geçen sorunların olumsuz etkilerinin indirgenmesinde fayda sağlayabileceği önermesi ile yola çıkılmıştır. Makalede, Sûzinâk makamındaki ve Yunus Hz.'ne ait "Aşkın ile âşıklar" ve "Taştı rahmet deryâsı" güfteleriyle okunan bir ilâhînin beş farklı yazılı nüshası karşılaştırılmıştır. Nüshalar arasında dikkat çeken farklılıkların daha çok usûl çerçevesinde gerçekleşmiş olması; sözlü olarak yaratılan, daha sonra sözlü kültür ortamında belli bir süre aktarılarak değişimini sürdüren eserin yazıya geçirilmesi sürecinde aksaklıklar yaşandığına işaret etmektedir. Makalede; eserin güfte ve beste özellikleri usûl-vezin-ezgi ilişkileri çerçevesinde değerlendirilmiş, özellikle ritm kesitleri ve sözlerin beş nüshada sergilediği ilişkiler saptanarak altıncı bir nüsha oluşturulmuştur. İnceleme sonucunda; eserin mevcut nüshalardan farklı bir usûl ile yazılması durumu tartışılarak bu konuda bir öneri getirilmiştir. Geleneksel Türk sanat müziğinde nota yazımında usûllerin mertebeleriyle ilgili bazı sorunların da altı çizilmiştir.
Geleneksel Türk müziğinin tarih boyunca karşılaştığımız önemli şahsiyetlerinden olan İsmâil Dede ... more Geleneksel Türk müziğinin tarih boyunca karşılaştığımız önemli şahsiyetlerinden olan İsmâil Dede Efendi, kalıcı ve başarılı eserler üretmesine ve birçok önemli öğrenci yetiştirmesine bağlı olarak bir "zirve" kabul edilmiştir. Birçok araştırmacı ve musikişinasın klasik dönem olarak benimsediği sürecin son perdesinin Dellalzâde, Mutafzâde, Mehmet Bey ve Zekâî Dede gibi önde gelen isimleri İsmâil Dede'nin eğitiminden geçmiş bestecilerdir. Sanatçılığı kadar hocalık niteliği de yüksek bir besteci olan İsmâil Dede, yetiştirdiği öğrencileriyle birlikte burada İsmâil Dede Ekolü olarak tanımladığımız müzik ekolünü oluşturmuştur. Burada; meşk uygulamasının detayları ekol mensuplarının biyografilerindeki anekdotlardan öğrenilirken, aynı zamanda meşk birlikteliğinin, ortak kültür dairesinde oluşan ortak sanat yönelimlerinin sağladığı zemînin, hocalar ve öğrenciler arasında kurulan ilişkinin yüksek ahlak seviyesine teşvik eden duygusal katmanların keşfedildiği boyutları incelenmiştir. Bu sayede meşk uygulamasının teknik özelliklerinin ötesindeki kişisel ilişkiler ve ileri seviye derslerdeki çalışmalar tespit edilmiştir. İleri seviye derslerde, eser ezberlemenin haricinde bestecilik hakkında yüksek seviye derslere geçilmiş, dersler müzik icrâlarının yapıldığı sosyal etkinliklere evrilerek genişlemiştir. Hoca-öğrenci arasındaki eğitim ve duygu yoğunluğuna bağlı olarak gelişen çok katmanlı manevi ilişkiler de burada incelenmiştir. Bu ilişkiler hem meslekî hem duygusal açılardan hayat boyu sürmüştür. Çalışmanın günümüz müzik eğitiminde verimliliği artırmaya imkân sağlayabileceği düşünülmektedir.
Sâdullah Ağa, whose biography we don’t know in detail, is accepted as an important composer among... more Sâdullah Ağa, whose biography we don’t know in detail, is accepted as an important composer amongst the traditional Turkish music composers. His artworks’ capacity of providing efficient equations in this study’s content and the need of increasing the narrow literature about him was decisive in choosing him as the composer whose artworks to be analyzed. In this paper, the composer’s Zencîr bestes are analyzed in terms of form. Whether the changing factor makam effects the musical form is evaluated by stabilizing the artworks’ usul and lyrics’ vezin (meter). Selection between the editions of the bestes or creation of a collective edition was necessary with the purpose of analyzing the artworks accurately. Lyric structures, musical sentences and structural units that give form to these sentences, structural designs and vezin positionings were investigated. Various data were obtained about the composers’ style and some effects of makams on the compositional structures were revealed. It was understood that the more the makam became complicated the more the musical structures became plain. Also it was spotted that the compound usul Zencîr’ units combined via positioning the musical micro sentences on the combining points.
Türk müzik târihinin önemli şahsiyetlerinden biri olan Hâşim Bey, Hamâmîzâde İsmâil Dede Efendi'n... more Türk müzik târihinin önemli şahsiyetlerinden biri olan Hâşim Bey, Hamâmîzâde İsmâil Dede Efendi'nin meşk silsilesinin bir halkası olmasıyla, hocalığıyla, bestekârlığıyla, saray hizmetleriyle ve yazdığı mecmuayla meşhur olmuş bir sanatkârdır. Mevlevîlik ve Bektâşîlik yollarına müntesîb olduğunu bildiğimiz bestekârın müellifi olduğu mecmuaya dâhil ettiği edvârında aktardığı müzik ve insan vücudu hakkındaki ezoterik bilgiler de kendisinin tasavvuf zevk-i mânevîsine bağlı olduğu fikrini pekiştirmektedir. Buna rağmen bugün geleneksel TSM repertuvarımızda bestekârın müzik yapıtları arasında tek bir Şehnâz eser hâriç ilâhî bulunmamaktadır. Sanatkârın eserleri âyîn, beste, ağır semâî, yürük semâî, köçekçe ve şarkı olarak karşımıza çıkmaktadır. Çeşitli kaynaklarda çokça Bektâşî nefesi bestelediği fakat bu tasavvuf yolunun gizliliği dolayısıyla bestekâr isminin saklanması sebebiyle eserlerin meçhulleştiği, ayrıca bestelediği iki Mevlevî âyîn-i şerîfin de mevlevîhânelerde icrâdan men edildiği ve bunlardan Şehnâz makâmında bestelenmiş olanın zamanla unutulduğu kaydedilmiştir. Sûzinâk makâmında bestelenmiş olan diğer âyînin eski kaynaklar kendi zamanlarında bilindiğini kaydetmişse de, günümüzde Mevlevî âyînleri alanında yapılan çalışmalarda bu âyînin de bestesine rastlanmamıştır. Bu çalışmada müzikal biçim üzerinde yoğunlaşan bir incelemeyle, sanatkârın günümüze ulaşan tek ilâhîsi ve günümüze ulaşamamış olan Şehnâz Mevlevî âyîni araştırılmış ve aralarındaki ilgi tespit edilmiştir.
Uploads
Papers by Cem Çırak