Յոնեական կղզիներ (Էփթանիսա)

Յոնեական կղզիներ (Էփթանիսա), Յունաստան․ (յունարէն) Ιόνια Νησιά (Επτάνησα). Յոնեական Ծովուն 7 գլխաւոր կղզիներու խմբաւորում․ Επτάνησα, επτά = եօթը) եօթնակղզիներու խումբը ընդհանուրին կ՛ընդգրկէ 30 կղզի-կղզիակներ, մեծ մասը` բնակելի: Եօթը գլխաւոր եւ մեծ կղզիներն են՝ Քեֆալոնիա Κεφαλονιά, Քերքիրա Κέρκυρα, Զաքինթոս Ζάκυνθος, Լեֆքատա Λευκάδα, Քիթիրա Κύθηρα, Իթաքի Ιθάκη եւ Փաքսի Παξοί։

Յոնեական կղզեխումբը կ՛ընդգրկէ նաեւ բաւական փոքր կղզիներ․ Անտիքիթիրա, Անտիփաքսի, Արքուդի, Էրիքուսա, Քալամոս, Քալողիրոս, Քարլոնիսի, Քասթոս, Լապրինոս, Մաթրաքի, Մաքրի, Մեղանիսի, Մոտի, Օթոնի, Օքսիա, Փեթալա, Փոնտիքոս, Փրովաթի, Սքորփիոս, Սոֆիա, Սրոֆատես, Սորոս եւ ուրիշ։ Յոնեական կղզեխումբին կը պատկանի նաեւ Սասոն (Ալպանիա) կղզին․ մինչեւ 1914 Յունաստանին պատկանած է։

Յոնեական․ չշփոթել Փոքր Ասիոյ արեւմտեան ափերուն եւ Էգէական Ծովուն արեւելեան ափերուն տարածուող Յոնիա* Ιωνία, շրջանին հետ։

Յոնիա․ արեւմտեան Փոքր Ասիոյ մէջ, հին Յունաստանի քաղաք-պետութիւններուն կողմէ հիմնուած գաղթօճախներու շրջան։

Աշխարհագրական տուեալներ

Յոնիական կղզիները կը գտնուին արեւմտեան Յունաստանի ցամաքամասի ափերուն մօտ․ Իփիրոս, Կեդրոնական Յունաստան եւ Պելոպոնես շրջաններուն արեւմտեան ափերուն երկայնքին։ Քիթիրա եւ Անդիքիթիրա կղզիները կը գտնուին Պելոպոնեսին հարաւ արեւմուտքը՝ անոր եւ Կրետէ կղզիին միջեւ, կազմելով Յոնիական եւ Էգէական Ծովերուն սահմանագիծը։

Շրջանը ենթակայ է երկրաշարժի յաճախակի զօրաւոր ցնցումներու։

Յոնիական կղզիները Քիքլատես կղզեխումբին հակապատկերն են․ կանանչապատ, ծածկուած՝ սոճիներու անտառներով եւ նաեւ ձիթենիի պուրակներով։

Յոնիական կղզիներուն ընհանուր պատկեր

	Կղզի	Տարածութիւն (ք․քլ․)	Բնակչութիւն (2011)	Մայրաքաղաք
1	Քեֆալոնիա Κεφαλονιά	781․482	35.801	Արղոսթոլի Αργοστόλι
2	Քերքիրա Κέρκυρα	592․082	100.853	Քերքիրա (քաղաք)
3	Զաքինթոս Ζάκυνθος	404.611	40.758	Զաքինթոս (քաղաք)
4	Լեֆքատա Λευκάδα	302.511	22.076	Լեֆքատա (քաղաք)
5	Քիթիրա Κύθηρα	279.593	3.973	Քիթիրա (քաղաք)
6	Իթաքի Ιθάκη	96.262	3.231	Վաթի Βαθύ
7	Փաքսի Παξοί	25.322	2.280	Ղէոս Γάιος
8	Քալամոս Լեֆքատա Κάλαμος Λευκάδας	24.964	496	Քալամոս Κάλαμος
9	Մեղանիսի Μεγανήσι	22.356	1.040	Քաթոմերի Κατωμέρι
10	Անդիքիթիրա Αντικύθηρα	20.430	68	Փոթամոս Ποταμός
11	Օթոնի Οθωνοί	10.078	392	Ամոս Άμμος
12	Քասթոս Լեֆքատա Καστός Λευκάδας	5.901	80	Քաղթոս գիւղ Καστός
13	Փեթալաս Էհինատոն Πεταλάς Εχινάδων	5.497	0
14	Էրիքուսա Ερεικούσσα	4.449	496	Էրիքուսա (գիւղ)
15	Աթոքոս Իթաքիս Άτοκος Ιθάκης	4.375	0
16	Արքուտի Իթաքիս Αρκούδι Ιθάκης	4.275	0
17	Օքսիա Էհինատոն Οξεία Εχινάδων	4.223	0
18	Անդիփաքսի Αντίπαξοι	4.099	20	Անտիփաքսի (գիւղ)
19	Մաթրաքի Μαθράκι	3.532	329	Մաթրաքի (գիւղ)
20	Սթամֆանի Սրոֆատոն Σταμφάνη Στροφάδων	2.531	1
21	Տրաքոներա Էհինատոն Δρακονέρα Εχινάδων	2.442	0
22	Փրովաթի Էհինատոն Προβάτι Εχινάδων	1.210	0
23	Վրոմոնաս Էհինատոն Βρομώνας Εχινάδων	1.047	0
24	Մաքրի Էհինատոն Μάκρη Εχινάδων	0.983	0
25	Սքորփիոս Լեֆքատաս Σκορπιός Λευκάδας	0.878	1
26	Քիթրոս Մեղանիսիու Κύθρος Μεγανησίου	0.814	0
27	Փոնտիքոս Էհինատոն Ποντικός Εχινάδων	0.736	0
28	Քարլոնիսի Էհինատոն Καρλονήσι Εχινάδων	0.719	0
29	Սփարթի Լեֆքատաս Σπάρτη Λευκάδας	0.538	0

Ընդհանուր տեղեկութիւններ

Յոնիական կղզեխումբը կամ էփթանիսա (բառացի թարգմ․՝ Եօթնակղզիները) վարչականօրէն կը պատկանին Յոնիական Կղզիներուն Շրջանային Միաւորումին, բացի Քիթիրա եւ Անդիքիթիրա կղզիներէն, որոնք մաս կը կազմեն Ատտիկէի Շրջանային Միաւորումին։

Յոնիական Կղզիներուն Շրջանային Միաւորումը կ՛ընդգրկէ Զաքինթօ, Քերքիրա, Քեֆալոնիա եւ Լեֆքատա նահանգները։

Կղզեխումբին եօթը գլխաւոր կղզիները

Յոնիական կղզեխումբին եօթը գլխաւոր կղզիները կարճ տեղեկութիւններով (կը ներկայացուին ըստ աշխարհագրական դիրքին, հիւսիսէն՝ հարաւ)․-

Քերքիրա

Քերքիրա Κέρκυρα կամ՝ Քորֆու Corfou, մայրաքաղաքը՝ Քերքիրա․ Յոնիական կղզիներուն աշխարհաքաղաքացի կղզին։ Յունաստանի հիւսիսային եւ արեւմտեան մասի ամենամեծ կղզիներէն։ Օտարները զայն Քորֆու կ՛անուանեն։

Կղզին, Յոնիական Ծովուն զօրավոր երկրաշարժներէն (մանաւանդ 1953) շատ չի տուժեր․ մեծ աւերներ չունենար։ Այդպէս կը պահպանէ կղզիին հմայքը պատճառող Վենետիկեան Հանրապետութեան ընթացքին եղած ճարտարապետութեան շինութիւնները, որոնք կը հարստանան ֆրանսական եւ անգլիական ազդեցութիւններով։ Տե՛ս բուն արձանագրութիւն՝ Քերքիրա

Փաքսի

Փաքսի Παξοί (յուն․՝ յոգնակի իմաստով)․ մայրաքաղաքը՝ Ղէոս Γάιος։ Փաքսի կղզեխումբը կը գտնուի Քերքիրա կղզիէն 7 մղոն դէպի հարաւ, իսկ Յունաստանի հիւսիս արեւմտեան ափերէն՝ 8 մղոն։ Տե՛ս բուն արձանագրութիւն՝ Փաքսի

Լեֆքատա

Լեֆքատա Λευκάδα․ մայրաքաղաքը՝ Լեֆքատա․ Վենետիկցիները զայն կոչած են նաեւ՝ Այիա Մաւրա Santa Maura։ Կը կոչուի նաեւ բանաստեղծներու կղզի․ տուած է հանրածանօթ բանաստեղծներ: Կղզիին արեւելեան ափերուն դիմաց կը գտնուի Սքորփիոս պզտիկ կղզին․ համաշխարհային ուշադրութեան առարկայ դարձած էր յոյն միջազգային համբաւի արժանացած գործարար եւ կղզիակին սեփականատէր Արիստոթելիս Օնասսիսին կողմէն։

Լեֆքատային ծովափները շարունակ կը պարգեւատրուին իրենց ջինջ եւ բաց կապուտակ ջուրերուն համար։ Տե՛ս բուն արձանագրութիւն՝ Լեֆքատա

Քեֆալոնիա

Քեֆալոնիա Κεφαλονιά ․ մայրաքաղաքը՝ Արղոսթոլի Αργοστόλι։ Յոնիական կղզիներուն ամենամեծը։ Կղզին հանրածանօթ կը դառնայ երբ 2001 թուականին, Քեֆալոնիա կղզիին մէջ կ՛արդատրուի «Հրամանատար Քորելլիին մանտոլինը» Captain Corelli's Mandolin ժապաւէնը։ Այժմ ամառները կղզին կ՛այցելեն արուեստի բնագաւարէն համբաւի արժանացած արուեստագէտներ, օրինակ՝ Մատօնա, Սթիվըն Սփիլպերկ, Թոմ Քրուզ եւ շատ ուրիշներ։ Տե՛ս բուն արձանագրութիւն՝ Քեֆալոնիա

Իթաքի

Իթաքի Ιθάκη․ մայրաքաղաքը՝ Վաթի Βαθύ։ Տարածքով Յոնեական կղզիներուն երկրորդ ամենափոքր կղզին է Փաքսիներէն ետք։ Կը գտնուի Լեֆքատա կղզիին հարաւը եւ Քեֆալոնիային հիւսիս արեւելեան կողմը։ Հնադարէն ծանօթ է․ Հոմերոսի Ոդիսականին մէջ Օտիսէասին Իթաքին է։ Տե՛ս բուն արձանագրութիւն՝ Իթաքի

Զաքինթոս

Զաքինթոս Ζάκυνθος․ մայրաքաղաքը՝ Զաքինթոս։ Յոնիական Ծովուն կեդրոնական կղզիներէն։ Վենետիկցիներուն նախընտրած կղզին։ Ծանօթ նաեւ իբրեւ՝ Φιόρο του Λεβάντε («Ֆիորօ թու Լեվանթէ» թարգմ․՝ Արեւելքին ծաղիկը) կամ Ծանթէ։ Անոր ծովափները Յոնիական կղզիներուն լաւագոյներէն են։ Մայրաքաղաք Զաքինթոս, արեւմտեան Եւրոպային մեծագոյն բնական նաւահանգիստն է․ կը գտնուի հսկայ ժայռի մը ստորոտին, ուր Տիոնիսիոս Սոլօմոս (յոյն հռչակաւոր բանաստեղծ) գրեց «Երգն Ազատութեան» Յունաստանի ազգային ոգերգը։ Զբօսաշրջիկութիւնը շատ զարգացած է եւ ամէն տարի հազարաւոր զբօսաշրջիկներ կ՛ընդունի։ Տե՛ս բուն արձանագրութիւն՝ Զաքինթոս

Քիթիրա

Քիթիրա Κύθηρα, մայրաքաղաքը՝ Քիթիրա։ Կղզին ծանօթ է նաեւ հին անունով (տրուած Վենետիկցիներուն կողմէ)՝ Ցիրիղօ Τσιρίγο-Cerigo։ Ըստ դիցաբանութեան, Երկնային Աֆրոտիթիին եւ Սէրին կղզին է։ Կը գտնուի հարաւային Յունաստան, Պեղեպոնեզին արեւելեան ոտքին հարաւը, Էլաֆոնիսոսին եւ Քաւօ Մալէա հրուանդանին դիմացը (դէպի հարաւ)։ Տե՛ս բուն արձանագրութիւն՝ Քիթիրա

Պատմական անդրադարձ

Ք․Ա․ 1200 թուականներէն արդէն իսկ յոյները բնակութիւն հաստատած են Յոնիական կղզիներուն վրայ։ Ք․Ա․ 734 թուականին Էրեթրիա (Էվիա կղզիին արեւմտեան ափեր) քաղաք-պետութեան հիմնած Յոնիական Ծովուն վաղահաս գաղթօճախները կը գրաւուին Կորնթոսցի գաղթականներէն։

Հնադարեան շրջանին, կղզիները յունական քաղաքական կեանքին մէջ բացառիկ դեր չեն խաղար, քանի մեկուսացած են։ Բացառութիւն է Քերքիրային վէճը մայր քաղաք Կորնթոսի հետ։

Հին յունական դիցաբանութեան Հոմեռոսին Ոդիսական Օտիսիա դիւցազներգութեան մէջ Օտիսէային կղզին Իթաքին է։ Քեֆալոնիա եւ Իթաքի կղզիներուն մէջ հնագիտական պեղումները բաւական տուեալներ յայտնաբերած են։

Հռոմէական եւ Բիւզանդական գերիշխանութեան շրջաններ

Ք․Ա․ 4-րդ դարէն, Յոնիական կղզիներուն մեծ մասը ենթակայ է Մակետոնիոյ իշխանութեան։ Ք․ա 146 թուականէն, անոնք մէկ առ մէկ կ՛իյնան Հռոմէական կայսրութեան ձեռքը։ 400 խաղաղ տարիներէ ետք, կղզիները մաս կը կազմեն Արեւելեան Հռոմէական Կայսրութեան՝ Բիւզանդական իշխանութեան։

8-րդ դարէն ետք կղզիները յաջորդաբար թիրախ կ՛ըլլան արաբներու (Սարազեններ կամ՝ Սարաքինի), Նորմանտներու եւ Իտալացիներու արշաւանքներուն։ 1185 թուականին, Յոնիական Ծովուն Քեֆալոնիա եւ Զաքինթոս կեդրոնական կղզիները «Քեֆալոնիայի եւ Զաքինթոսի Պալատական Կոմսութեան»County Palatine of Cephalonia and Zakynthos մաս կը կազմեն, իսկ 1357-ին կը միանան Լեֆքատա եւ Իթաքի կղզիներուն եւ կը կազմեն «Լեֆքատային Դքսութիւն»ը Ֆրանսացի եւ Իտալացի դուքսերու իշխանութեան տակ։ Իսկ Քերքիրա կղզին (1214-1257) մաս կը կազմէ Իփիրոսի Իշխանութեան եւ ետքը՝ «Նափոլիի Թագաւորութեան»։

Վենետիկի Հանրապետութեան ժամանակաշրջան

Խաչակիրներու Դ․ արշաւանքէն ետք, 1238-1797 Յոնիական Ծովուն կղզիները յաջորդաբար կը միացուին Վենետիկի Հանրապետութեան․ Քիթիրա 1238, Քերքիրա 1386, Զաքինթոս 1485, Քեֆալոնիա 1500, Իթաքի 1503 եւ Լեֆքատա 1718։

Վենետիկի Հանրապետութեան իշխանութեան ընթացքին, առեւտուրը կը զարգանայ ։ Յոնիական կղզիները կարեւոր նաւահանգիստներ են Վենետիկի եւ Լեվանդինի Levant (միջին Արեւելքի ափամերձ՝ Միջերկրական Ծովուն արեւելեան եւ հարաւ արեւելեան շրջաններ) միջեւ։

Նորագոյն շրջան

1797-ին, երբ Նափոլէոն Պոնափարթը Վենետիկը կը գրաւէ, Յոնիական կղզիները Քամփօ Ֆորմիօ դաշինքով traité de Campo-Formio ֆրանսական գերիշխանութեան տակ կը գտնուին։

21-3-1800 մինչեւ 8-6-1807 Յոնիական կղզիները «Եօթը կղզիներու Հանրապետութիւն» անուանումով կը գտնուին Ռուսիոյ եւ Օսմանեան լուծին տակ։

1807-1809 կղզիները կրկին կը գտնուին ֆրանսական տիրապետութեան տակ։

1809 թուականին, ֆրանսական նաւատորմիղին պարտութեամբ, Անգլիացիները յաջորդաբար կը գրաւեն Յոնիական Ծովուն գլխաւոր կղզիները։

1815-1864 կղզիները Անգլիոյ հովանաւորութեան տակ կը գտնուին՝ «Յոնիական կղզիներու միացեալ Պետութիւն» անունին տակ։ Սակայն, կղզիներուն բնակիչները տեւաբար կը ճնշեն պահանջելով անոնց միացումը Յունաստանին։

Յունաստանի հետ միացում

Յունաստանի Անկախութենէն տասնամեակներ ետք է որ Յոնիական կղզիները մայր Յունաստանին կը միանան 21 Մայիս 1864-ին՝ 17-29 Մարտ 1864 թուականին Անգլիոյ, Ֆրանսայի, Ռուսիոյ եւ Յունաստանի միջեւ ստորագրուած դաշինքով։

20-րդ դար

1914 թուականին, Յունաստան տեղի կու տայ Իտալիոյ եւ Աւստրո-հունգարիոյ ճնշումներուն եւ Յոնիական կղզիներուն հիւսիսային Սասոն կղզին կը պարպէ։ Յունաստանի Պետական Օրէնքով (ΦΕΚ 151/Α’ 7-6-1914) Սասոն Ալպանիային կը յանձնուի. շարունակութիւն Ֆլորանսի կամ Ֆիրենզէի Համաձայնագրին։

Փոքր Ասիոյ աղետէն ետք եւ Լոզանի Դաշինքի իբրեւ հետեւանք բնակչութեանց փոխանակումով, բազմաթիւ յոյն գաղթականներ կը հաստատուին Յոնիական Ծովուն գլխաւոր կղզիներուն մէջ։

Քերքիրա կղզիին որբանոցին մէջ կը պատսպարուին 1․627 հայ որբեր։ Տե՛ս Քերքիրայի հայերը

Բ․ Համաշխարհային Պատերազմ

1941 թուականին, երբ Գերմանիան Յունաստանը կը գրաւէ, Յոնիական կղզիներուն հսկողութիւնը կը յանձնէ զինակից՝ Իտալացիներուն (կը բացառէ Քիթիրա կղզին)․ Իտալացիները արդէն գրաւած են Քեֆալոնիա կղզին։ 1943 թուականին գերմանացիները կը պարտադրեն իրենց բիրտ ներկայութիւնը։ Սակայն 1944 թուականին կղզիները կը գտնուին յոյն ազատամարտիկներուն հսկողութեան տակ։

1953 թուականի երկրաշարժը

1953 թուականին Օգոստոս ամսուան մէջ Քեֆալոնիա եւ Զաքինթոս կղզիներուն միջեւ կ՛արձանագրուին 113 զօրաւոր երկրաշարժներ, որոնցմէ ամենազօրաւորը եւ քանդիչն է 12 Օգոստոս 1953 թուականին 6,8 Ռիխթըրի ուժգնութեամբ երկրաշարժը։ Քեֆալոնիա եւ Զաքինթոս կղզիներուն մեծ մասը գետնի հաւասար կ՛ըլլայ։ Քեֆալոնիա կղզին ծովուն մակերեսէն 60 սմ․ կը բարձրանայ։ 455 հոգի կը մահանան, 2․412՝ վիրաւոր եւ 21 անյայտ։ Քեֆալոնիայի Արղոսթոլի մայրաքաղաքին մէջ միայն երկու բնակարաններ ոտքի կը մնան․․․։

Յունաստանի ՀՄԸՄ-ի սկաուտներուն փրկախումբը

Սարսափելի երկրաշարժին լուրը առած առաջին իսկ ժամերէն, Քոքինիոյ ՀՄԸՄ Սկաուտական խմբապետի՝ Եղբ. Պերճ Գրիգորեան, նախաձեռնութեամբ, արագօրէն կը կազմուի Հայ Սկաուտներու փրկախումբը։ Անոնք երկրաշարժին երկրորդ օրն իսկ Քեֆալոնիա կը հասնին։ Փլատակներուն տակէն կը յաջողին փրկել տեղւոյն հիւանդանոցի վիրաբուժական գործիքները, ինչպէս նաեւ հիւանդանոցի գանձը:

Նոյն ժամանակ, եղբ. Պերճ Գրիգորեան, իր կեանքը վտանգելով, փլատակներու տակէն կ՚ազատէ ծերունի զոյգ մը եւ փոքրիկ մը: Իր այս արիութեան համար եղբ․ Պերճը կ՚արժանանայ Յունաստանի Զինեալ ուժերու «Պատուոյ» շքանաշանին:

Ժամանակակից շրջան

Յոնիական կղզիներուն գլխաւոր ճարտարարուեստը զբօսաշրջիկութիւնն է։ Անոր զուգահեռ, կղզիներուն բնակիչները գլխաւորաբար կը զբաղին նաեւ երկրագործութեամբ, գիւղատնտեսութեամբ եւ ձկնորսութեամբ։

Կղզիներուն պատմութիւնն եւ բնական գեղեցկութիւնը բեմարտադրիչներ կը ներգրաւէ։

1956, 1969 եւ 1978 թուականներուն Քերքիրա կղզիին մէջ կը նկարահանուի Տուրելիին «Քորֆուին Քերքիրա եռաբան» ժապաւէններու շարքը։ Երեք ժապաւէններ, որոնք կը ներկայացնեն Տուրելի ընտանիքին կեանքը Քերքիրա կղզիին վրայ 1935-1939 թուականներուն․-

· «Ընտանիքս եւ ուրիշ կենդանիներ» 1956

· «Թռչուններ, Գազաններ եւ Ազգականներ» 1969

· «Աստուածներուն Պարտէզը» 1978

2001 թուականին, Քեֆալոնիա կղզիին մէջ կ՛արդատրուի «Հրամանատար Քորելլիին մանտոլինը» Captain Corelli's Mandolin ժապաւէնը։

Բնակչութիւն

Տարի	Բնակչութիւն
2018	204 562 մարդ

Մշակոյթ

Յոնիական Ծովուն կղզիները, դարերու ընթացքին գտնուելով տարբեր երկիրներու գերիշխանութեան տակ, կը զարգացնեն իւրայատուկ մշակոյթ մը, որ ներկայիս կը բացատրուի իբրեւ Էփթանեզեան Դպրոց Επτανησιακή Σχολή (ճարտարապետութիւն, գեղարուեստ, երաժշտութիւն, եւայլն)․ կ՛արտայայտէ յունական գեղարուեստի առաջին հոսանքը արեւմտեան եւրոպայի ազդեցութեամբ 17-րդ դարէն մինչու 19-րդ դար։

Սակայն նոր սերունդը չ՛ապրիր կամ չի գիտեր Էփթանեզեան սովորութիւնները, որոնք այժմ սահմանափակուած են թանգարանային եւ ժողովրդագրական մակարդակի։

Խոհանոց

Վենետիկիեան ազդեցութեամբ հանրածանօթ կերակուրներու շարք մը մինչեւ այսօր կը յատկանշէ Յոնիական կղզիներուն խոհանոցը․ օրինակ՝ փաստիցատա եւ սոֆրիթօ՝ Քերքիրա, փիսարա՝ Քեֆալոնիա, պուրտեթօ՝ Օթօնի, սոֆիղատօ՝ Լեֆքատա, ֆրիթուրա՝ Զաքինթոս, Վենետիկեան փաստիցիօ՝ Քիթիրա եւ շատ ուրիշ։

Բնապահպանում

Յունաստանը իր ծովեզրերուն երկայնքին, հաստատած ու սահմանած է քանի մը ծովային բնապահպանման շրջաններ։ Յունական տարածաշրջաններ այս ցանցին կը մասնակցին, անոնցմէ մեծամասնութիւնը Յոնիական Ծովուն գլխաւոր կղզիներուն մէջ են։

Զաքինթոս, Քերքիրա, Փաքսի, Լեֆքատա եւ Քեֆալոնիա։

^[1] ^[2] ^[3] ^[4] ^[5]^[6] ^[7] ^[8] ^[9] ^[10] ^[11] ^[12] ^[13]^[14] ^[15] ^[16] ^[17]^[18]^[19]^[20]^[21]^[22]^[23]^[24]^[25] ^[26] ^[27] ^[28] ^[29] ^[30] ^[31] ^[32]^[33]^[34]^[35]^[36]^[37]^[38]^[39]^[40]

Տե՛ս նաեւ

Ծանօթագրութիւններ

Արտաքին յղումներ

Իլիրիա(յունարէն)
Սասոն(յունարէն)
Սասոն(յունարէն)
«Հրամանատար Քորելլիին մանտոլինը» ժապաւէնը(անգլերէն)
«Ընտանիքս եւ ուրիշ կենդանիներ» հեռատեսիլի ժապաւէններու շարքը(անգլերէն)
«Քորֆուին Քերքիրա եռաբանը» ֆիլմը(փորթ.)
Սարաքինի (արաբներ)(ֆր.)
Զաքինթոսի Ծովային Ճեմապարտէզը(յունարէն)

[1] Յունաստանի 2011ի մարդահամար HELLENIC STATISTICAL AUTHORITY - 2011 POPULATION AND HOUSING CENSUS (յունարէն)

[2] Լատինական իշխանութիւնը, 1204-1261(ֆր.)

[3] Յոնիական Կղզիներու Շրջանային Միաւոր

[4] «Յոնիական Ծովը կը ներշնչէ(յունարէն)»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2020-08-14-ին։ արտագրուած է՝ 2020-07-31

[5] Տեղեկութիւններ Յոնիական կղզեխումբին մասին(յունարէն)

[6] Յոնիական կղզեխումբին միոացումը Յունաստանին, Քաթիմերինի Η Καθημερινή օրաթերթ, Γεωργιου Ν. Μοσχοπουλου, 21-1-2012(յունարէն)

[7] rfutvnews – Յունաստանի տարածքին Շրջաններու վարչակարգի փոփոխութիւններ․ Յոնիական կղզիներ(յունարէն)

[8] [ https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/history/ag_history/browse.html?start=48 Հին յունարէն լեզուին ծագումին պատմութիւնը, Α.-Φ. Χριστίδη(յունարէն)]

[9] Յունական Քաղաքակրթութիւն, Օտիսիա․ հին գրութիւնը(յունարէն)

[10] Յոնիական կղզիները Պղինձէ դարէն մինջեւ Երկաթի շրջան(յունարէն)

[11] Յոնիական կղզիները Բիւզանդական կայսրութեան շրջանին(յունարէն)

[12] Եօթնակղզիներուն պատմութիւնը․ Վենետիկ Հանրապետութեան շրջանէն մինչեւ Յունաստանի հետ միացումը․ աղբիւր՝ Փիրէայի Համալսարան, Μπατιστάτος Ευάγγελος(յունարէն)

[13] Յոնիական կղզիները Բրիտանական գերիշխանութեան տակ(յունարէն)

[14] Նափոլէոն եւ յոյները(յունարէն)

[15] նանթի համալսարան․ Յոնիական կղզիները 1823-1923 (ֆր.)

[16] Նոր Յունաստանի պատմութիւն(յունարէն)

[17] Ի՞նչպէս Ալպանիոյ յանձնուեցաւ Սասօն ռազմական կարեւորութեամբ կղզին - 5-5-1914 Յունաստանի Պետութեան օրէնքի լրիւ հրատարակումը(յունարէն)

[18] «Յունական կղզի յանձնեցինք Ալպանիային», 4-3-2013, Μάκη Βραχιολίδης (յունարէն)

[19] Լեֆքատա կղզիին գաղթականներուն թաղամասերը, Γιώργος Καζάνας, 21-8-2014 (յունարէն)

[20] Յունաստանի Հանրապետութիւն, Յոնիական Կղզիներու Շրջանային Միաւորում – վերջին տեղեկատուութիւն՝ Յուլիս 2019, Շրջ․ կառավարիչ՝ տիկին Ρόδη Κράτσα Τσαγκαροπούλου(յունարէն)

[21] The United States National Centers for Environmental Information (NCEI) «Յատկանշական երկրաշարժը»(յունարէն)

[22] Յակոբ (Պերճ) Գրիգորեանի յիշատակին, Հ.Մ.Ը.Մ.Ի ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ՎԱՐՉՈՒԹԻՒՆ, 3-2-2020, Ազատ Օր թիւ 4896 (Եղբ. Պերճ Գրիգորեան Քեֆալոնիայի մէջ 1953ին, ահաւոր երկրաշարժէն ետք, փլատակներուն մէջ կը հսկէ Հ.Մ.Ը.Մ.ի սկաուտներու փրկութեան գործին։)

[23] ΟΑΣΠ. Հակաերկրաշարժման Ծրագրի Կազմակերպութիւն, Յունաստանի կառոյցներու եւ փոխադրութեան նախարարութիւն․ Արղոսթոլի՝ Քէֆալոնիա, 1953 (յունարէն)

[24] Το Βήμα օրաթերթ․ Զաքինթօ կղզիին դժոխք վայրէջը․ 24-11-2008, ΝΙΚΟΣ Ι ΜΕΓΑΔΟΥΚΑΣ(յունարէն)

[25] wikiwand- 1953 Յոնիական Ծովուն երկրաշարժները(անգլերէն)

[26] Իոաննինայի Քաղաքային Պատկերասրահ․ Յունական նկարչութեան նորագոյն պատմութիւն․ 5-2-2005(յունարէն)

[27] ΕΡΤ – Յունաստանի Պետական հեռասփռման կայան - Յունաստան եւ Արեւմուտքը՝ Էփթանեզեան նկարչութեան Դպրոցը․ ժապաւէն(յունարէն)

[28] Քեմպրիճ համալսարանի հրատարակութիւններ - Յոնիական կղզիները․ Ակնարկ անոնց Պատմութեան եւ Մշակոյթին, Patrick Sammon (26-6-2014)(անգլերէն)

[29] «Զաքինթոյի Ծովային Ճեմապարտէզը(անգլերէն)»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2020-08-06-ին։ արտագրուած է՝ 2020-07-31

[30] Զաքինթոյի Ծովային Ճեմապարտէզը․ Ծովային կրիային պահպանումը (անգլերէն)

[31] Զաքինթոյի Ծովային Ճեմապարտէզը․ Ծովային կրիային պահպանումը(անգլերէն)

[32] – Յունաստանի Պետական հեռասփռման կայան․ Զաքինթոյի Ծովային Կրիաներու Ճեմապարտէզը․(յունարէն)^{[permanent dead link]}

[33] ΕΡΤ – Յունաստանի Պետական հեռասփռման կայան․ Քարեթա-Քարեթա, կրիաներ եւ մարդիկ(յունարէն)

[34] Բնապահպանում․ Յոնիական կղզիներ․ Զաքինթոսի արեւմտեան եւ հիւսիսային շրջաններ – 17/6/2019(յունարէն)

[35] ΕΡΤ – Յունաստանի Պետական հեռասփռման կայան․ Քարեթա-Քարեթա, կրիաներ եւ մարդիկ (յունարէն)

[36] «NATURA 2000 - STANDARD DATA FORM Բնապահպանում GR2210001(անգլերէն)»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2020-08-21-ին։ արտագրուած է՝ 2020-07-31

[37] Յունական պետութեան օրէնսդրութիւն՝ Բնապահպանում․ ΝΟΜΟΣ 3937/2011 – ΦΕΚ 60/Α/31-3-2011, վերջին փոփոխութիւններ՝ ΦΕΚ 108/Α/9-6-2020(յունարէն)

[38] «NATURA 2000 - STANDARD DATA FORM․ Բնապահպանում GR2210002(անգլերէն)»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2020-07-24-ին։ արտագրուած է՝ 2020-07-31

[39] Յոնիական կղզիներուն խոհանոցին զանազան բաղադրութիւններ - Յունաստանի Եօթնակղզեան Միութիւն(յունարէն)

[40] NATURA 2017 արձանագրութեամբ Յուանաստանի Բնապահպանման Ծրագրին մէջ ներառնուած շրջաններ(յունարէն)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]