Paleo-Tetis

O Paleo-Tetis, Paleotetis ou océano Paleo-Tetis foi un océano localizado na marxe norte do paleocontinente Gondwana que empezou a abrirse durante o Cámbrico medio, creceu durante o Paleozoico e pechouse finalmente durante o Triásico tardío; existindo durante uns 400 millóns de anos.^[2]

O Paleo-Tetis foi o precursor do mar de Tetis (tamén chamado Neo-Tetis ou Neotetis) que estaba situado entre Gondwana e os terreos húnicos (fragmentos continentais que se desprenderon de Gondwana e movéronse cara ao norte). Abriuse conforme o océano Proto-Tetis subducía baio eses terreos e pechouse a medida que os terreos de Cimeria (que tamén se desprenderon de Gondwana en dirección norte) deixaron paso ao mar de Tetis.^[3] Un tanto confusamente, o Neo-Tetis defínese ás veces como o océano do sur dunha hipotética dorsal mesooceánica que separaba a Gran India de Asia, e nese caso o océano entre Cimeria e a dorsal hipotética chamouse Meso-Tetis.^[4]

Os denominados terreos húnicos divídense en Húnico europeo (hoxe a codia baixo partes de Europa ―chamada Armórica― e Iberia) e Húnico asiático (hoxe a codia de partes do sur de Asia). Unha gran falla transformante separaba os dous terreos.

O papel que desempeñou o Paleo-Tetis no ciclo supercontinental, e especialmente na rotura de Panxea, está aínda sen resolver. Algúns xeólogos argumentan que a apertura do Atlántico Norte desencadeouse pola subdución de Pantalasa baixo as marxes occidentais das Américas, mentres que outros argumentan que o peche do Paleo-Tetis e Tetis tivo como resultado a rotura. No primeiro escenario, unhas plumas do manto causarían a apertura do Atlántico e a rotura da Panxea e o peche do dominio do Tetis foi unha das consecuencias deste proceso; no outro escenario, as forzas lonxitudinais que pecharon o dominio do Tetis transmitiríanse latitudinalmente no que hoxe é a rexión mediterránea, o que tería como resultado a apertura inicial do Atlántico.^[5]

Historia

O océano Paleo-Tetis empezou a formarse cando a extensión tras-arco separou os terreos húnicos europeos de Gondwana no Ordovícico tardío, para empezar a moverse cara a Euramérica (tamén coñecido como continente do arenito vermello antigo) no norte. No proceso, a placa baixo o océano Reico entre Euramérica e os terreos húnicos europeos subducían e os rifts desta placa orixinaban a formación dun pequeno océano Renoherciniano que durou ata o Carbonífero tardío.^[6]^[7]

No Devoniano temperán abríronse as partes leste do Paleo-Tetis, cando os terreos húnicos asiáticos, incluíndo os mirocontinentes da China do Norte e China do Sur, movéronse cara ao norte.^[7]^[8]

Estes eventos causaron que o océano Proto-Tetis se acurtase ata o Carbonífero tardío, cando os bloques chineses colidiron con Siberia.^[7] Porén, no Carbonífero temperán, desenvolveuse unha zona de subdución ao sur dos terreos húnicos europeos consumindo a codia oceánica do Paleo-Tetis. ^[9] Gondwana empezou a moverse ao norte e no proceso pecharíase a parte occidental do Paleo-Tetis.^[7]^[10]

No Carbonífero tivo lugar unha colisión continental entre o continente do arenito vernmello antigo e o terreo húnico europeo, en América do Norte isto chamouse oroxenia allegheniana, en Europa oroxenia varisca. O océano Reico desaparecera completamente e o oeste do Paleo-Tetis estaba pechándose.

No Permiano tardío, a pequena e alongada placa de Cimeria (a codia das actuais Turquía, Irán, Tíbet e partes do sueste asiático) separouse de Gondwana (que entón era parte de Panxea). No sur do continente cimérico creouse un novo océano, o mar de Tetis. No Triásico tardío, todo o que quedaba do Paleo-Tetis era un estreito canal marítimo.

No Xurásico tardío, como parte da oroxenia alpina, a codia oceánica do Paleo-Tetis subducía baixo a placa cimérica, pechando o océano de oeste a leste. Un último resto do océano Paleo-Tetis podería ser unha sección de codia oceánica baixo o mar Negro (Anatolia, ao sur dese mar, é parte do continente cimérico orixinal que formou a fronteira sur do Paleo-Tetis.)

O océano Paleo-Tetis atopábase onde hoxe están o océano Índico e o sur de Asia. O ecuador discorría por este mar, polo que tiña un clima tropical. As costas e illas probablemente albergaban densos bosques carboníferos.

Notas

↑ Stampfli & Borel 2000 - Tethyan Plate Tectonic working group of the Institut of Mineralogy and Petrography, University of Lausanne
↑ Zhai et al. 2015, Abstract
↑ Muttoni et al. 2009, Fig. 2, p. 19
↑ Müller & Seton 2015, p. 5
↑ Keppie 2015a, Abstract; Keppie 2015b, Abstract
↑ Stampfli, von Raumer & Borel 2002, Middle Devonian Phase, p. 272
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 Stampfli, von Raumer & Borel 2002, Fig. 3, pp. 268–629
↑ Stampfli, von Raumer & Borel 2002, Superterreo húnico, p. 267
↑ Stampfli, von Raumer & Borel 2002, Marxe activo do terreo húnico europeo en Armórica (sensu lato), p. 273
↑ Stampfli, von Raumer & Borel 2002, Fig. 4e, p. 270

Véxase tamén

Bibliografía

Keppie, D. F. (2015a). "How the closure of paleo-Tethys and Tethys oceans controlled the early breakup of Pangaea". Geology 43 (4): 335–338. Bibcode:2015Geo....43..335K. doi:10.1130/G36268.1.
Keppie, F. (2015b). "How subduction broke up Pangaea with implications for the supercontinent cycle" (PDF). En Li, Z. X.; Evans, D. A. D.; Murphy, J. B. Supercontinent Cycles Through Earth History. Geological Society, London, Special Publications 424. pp. 265–288. doi:10.1144/SP424.8. Consultado o 1 de novembro de 2015.
Müller, R. D.; Seton, M. (2015). "Paleophysiography of Ocean Basins". En Harff, J.; Meschede, M.; Petersen, S.; et al. Encyclopedia of Marine Geosciences. Springer. pp. 1–15. ISBN 978-94-007-6237-4. doi:10.1007/978-94-007-6644-0_84-1. Consultado o 1 de novembro de 2015.
Muttoni, G.; Gaetani, M.; Kent, D. V.; Sciunnach, D.; Angiolini, L.; Berra, F.; Garzanti, E.; Mattei, M.; Zanchi, A. (2009). "Opening of the Neo-Tethys Ocean and the Pangea B to Pangea A transformation during the Permian" (PDF). GeoArabia 14 (4): 17–48. Bibcode:2009GeoAr..14...17M. doi:10.2113/geoarabia140417. Consultado o 1 de novembro de 2015.
Stampfli, G. M.; von Raumer, J. F.; Borel, G. D. (2002). "Paleozoic evolution of pre-Variscan terranes: From Gondwana to the Variscan collision" (PDF). En Catalán, M.; Hatcher, R. D., Jr.; Arenas, R.; et al. Variscan-Appalachian dynamics: The building of the late Paleozoic basement (PDF). Boulder, Colorado: Geological Society of America Special Paper 364. pp. 263–280. ISBN 9780813723648. doi:10.1130/0-8137-2364-7.263. Consultado o 1 de xaneiro de 2017.
Zhai, Q. G.; Jahn, B. M.; Wang, J.; Hu, P. Y.; Chung, S. L.; Lee, H. Y.; Tang, S. H.; Tang, Y. (2015). "Oldest Paleo-Tethyan ophiolitic mélange in the Tibetan Plateau". Geological Society of America Bulletin 128 (B31296-1): 355–373. doi:10.1130/B31296.1.

Ligazóns externas

Mapa do Carbonífero tardío - en PaleoMap Project; unha boa imaxe do océano Paleo-Tetis antes de que a placa de Cimeria se movese cara ao norte.
Paleo-Tetis e Proto-Tetis - en global history

[1] Stampfli & Borel 2000 - Tethyan Plate Tectonic working group of the Institut of Mineralogy and Petrography, University of Lausanne

[2] Zhai et al. 2015, Abstract

[3] Muttoni et al. 2009, Fig. 2, p. 19

[4] Müller & Seton 2015, p. 5

[5] Keppie 2015a, Abstract; Keppie 2015b, Abstract

[6] Stampfli, von Raumer & Borel 2002, Middle Devonian Phase, p. 272

[Stampfli-etal-2002-fig3-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 Stampfli, von Raumer & Borel 2002, Fig. 3, pp. 268–629

[8] Stampfli, von Raumer & Borel 2002, Superterreo húnico, p. 267

[9] Stampfli, von Raumer & Borel 2002, Marxe activo do terreo húnico europeo en Armórica (sensu lato), p. 273

[10] Stampfli, von Raumer & Borel 2002, Fig. 4e, p. 270

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]