Byte

Byte
Neurtzen du	information (en)
Unitate estandarretan	1 B eta 8 bit
Ikurra	B, Б eta B

Byte bat (B ikurraz adierazten dena) ordenagailuetan datuak gordetzeko erabili ohi den unitatea da, gordetzen duen datu motarekiko independentea. Normalean 8 bitek osatutako multzoa izaten da, kasu hauetan zortzikote ere deitzen da^[1].

Byte bat ordenagailu batek lan egin dezakeen informazio neurri txikiena da. Batez ere biltegiratze sistema batek duen gaitasuna adierazteko erabiltzen da. 2 bytek osatutako multzoari hitz deritzo (ingelesez, word), eta 4 bytek osatutakoari hitz bikoitz (ingelesez, double word).

Byte baten tamaina hardwarearen menpe egon da historikoki, eta azken hamarkadak arte ez da behin betiko estandarrik egon. 1 eta 48 bit arteko tamainak erabili izan dira byte bat definitzeko^[2]. 6 eta 9 biteko byteak ugari erabiltzen ziren 60. hamarkadan. Gaur egungo de facto estandarra 8 biteko tamainako bytea da, 0 eta 255 arteko balioak adieraziz.

Jatorria eta etimologia

Termino hau ingelesa da, binary term adierazpenetik dator eta informatika eta telekomunikazioetan erabili ohi da. Ordenagailu zahar batzuek 6, 7 edo 9 biteko bytekin lan egiten zuten. Honenbestez, izen hau hautatu zen 8 biteko byte batek (2⁸ = 256 balio posible) informazio kopuru nahikoa gordetzen zuela erabaki zelako.

Byte hitza Werner Buchholzek erabili zuen lehen aldiz 1956. urtean^[2], IBM Stretch konputagailu diseinu fasean. Konputagailu honek helbideratze luzera aldakorra zuen, aginduan beran bytearen tamainarekin. Ingelesezko bite hitzaren nahitaezko berridazketa da, bit hitzarekin ez nahasteko^[3].

1960aren hasieran, AT&Tk telefonia digitala sartu zuen distantzia luzeko enborreko lineetan. Horiek 8 biteko μ-law kodetzea erabili zuten. Inbertsio handi horrek 8 biteko datu-transmisioaren kostuak murrizteko konpromisoa hartu zuen.

Byte ugariko unitateak

Byten multiploak
SI			IEC 60027-2
Izena (Ikurra)	SI Estandarra	Erabilpena informatikan	Izena (Ikurra)	Balioa
kilobyte (KB)	10³	2¹⁰	kibibyte (KiB)	2¹⁰
megabyte (MB)	10⁶	2²⁰	mebibyte (MiB)	2²⁰
gigabyte (GB)	10⁹	2³⁰	gibibyte (GiB)	2³⁰
terabyte (TB)	10¹²	2⁴⁰	tebibyte (TiB)	2⁴⁰
petabyte (PB)	10¹⁵	2⁵⁰	pebibyte (PiB)	2⁵⁰
exabyte (EB)	10¹⁸	2⁶⁰	exbibyte (EiB)	2⁶⁰
zettabyte (ZB)	10²¹	2⁷⁰	zebibyte (ZiB)	2⁷⁰
yottabyte (YB)	10²⁴	2⁸⁰	yobibyte (YiB)	2⁸⁰

Sistema bat baino gehiago dago bytean oinarritutako unitate multiploak definitzeko. Sistema batzuk 10en berreketetan oinarritzen dira, Nazioarteko Unitate Sistemari (SI) jarraituz. Sistema horrek, adibidez, 'kilo 'aurrizkia 1000 (10³) bezala definitzen du; beste sistema batzuk 2ren berreketetan oinarritzen dira. Sistema hauen nomenklaturak nahasmena du. 10en berreketetan oinarritutako sistemak, SI aurrizki estandarrak (kilo, mega, giga,...) eta dagozkien sinboloak (k, M, G...) erabiltzen dituzte. Hala ere, 2ren berreketetan oinarritutako sistemek aurrizki bitarrak (kibi, mebi, gibi,...) eta dagozkien sinboloak (Ki, Mi, Gi...) erabil ditzakete edo K, M eta G aurrizkiak erabil ditzakete, anbiguotasuna sortuz M edo G aurrizkiak erabiltzen direnean.

Definizioen arteko gatazkak

Memoriak arkitektura bitarra du, eta memoria unitateak definitzea 2ren berreketetan oinarritzea praktikoagoa da. Multiplo bitarretarako 'kilo' aurrezenbakia erabiltzea komenigarritzat jo zen, 1.024 (2¹⁰) gutxi gorabehera 1.000 baita^[4]. Definizio hori oso erabilia izan zen informatika pertsonalaren lehen hamarkadetan, adibidez 368,640 byteko Tandon biltegiratzeko gailu bat "360 KB" gisa iragartzen zen, 1024-byte konbentzioa segituz. Baina ez zen konbentzio unibertsal bat, 1000-byteko konbentzioa ere erabiltzen zen, adibidez, 109,375 byteko Shugart SA-400 diskete bat '110 Kbyte' gisa iragarriz^[5]. Bien arteko konbinazioak erabiliz ere iragartzen ziren diskete ezberdinak, benetako biltegiratze ahalmena ez zehaztuz.

Interpretazio hamartarren eta bitarren arteko diferentzia, ehunekotan

Unitate hauek estandarizatu gabe egoteak anbiguotasun handia sor lezake gailuen benetako biltegiratze ahalmenarekiko, eta iragarki engainagarriak ekarri ahal ditu. Unitate hamartar eta bitarren arteko ezberdintasuna handitzen doa kapazidadea handitzen doan bitartean.

1995ean, Kimika Puruaren eta Aplikatuaren Nazioarteko Batasuneko Nomenklatura eta Sinboloen Sail arteko Batzordea (IUPAC) anbiguotasun hori konpontzen saiatu zen aurrizki bitarren multzo bat proposatuz^[6], 1024-ren berreturak erabiliz. Hauek 'kibi'(2¹⁰ byte ), 'mebi'(2²⁰ byte) eta 'gibi' (2³⁰)byte aurrizkiak barneratzen ditu.

1998ko abenduan, IUPACek proposatutako aurrezenbakiak erabiliz (kibi, mebi, gibi eta abar) aukeratu NBEk erabilera eta definizio horiek 1024ko berreketak zalantzarik gabe denotatuko zituen^[7]. Hala, kibibyte bat (1 KiB) 10241 byte = 1024 byte da, mebibyte bat (1 MiB) 10242 byte = 1.048.576 byte, eta abar. Bitartean, interpretazio dezimalek 1000-ren berreketak denotatuko zituen.

Adibide praktikoak

Unitatea	Baliokide hurbila
bit	Balio Boolear bat, (0) edo (1) adieraziz.
byte	utf-8 karaktere bat
kilobyte	"Jabberwocky" poemen textu osoa
kilobyte	Favicon bat
megabyte	Harry Potter eta Suaren Kopa-.ren textu osoa^[8]
gigabyte	Bideo ordu erdi^[9]
gigabyte	The Lamb Lies Down on Broadway diskako CD-kalitatezko audio ez konprimatua.
terabyte	2007-an salgai zegoen disko gogor handiena^[10]
terabyte	1080p 4:3 'Avatar, azken aire maisua' animaziozko telesail osoa
petabyte	MP3 formatuan dauden 2000 urte audio^[11]
exabyte	2004-ko hilabete bateko internet trafikoa^[12]
zettabyte	2016-ko internet trafiko osoa^[13]

Erabilera komunak

Programazioko lengoaia askok byte datu-motak definitzen dituzte.

C eta C++ programazio-lengoaiek honela definitzen dute bytea: "datuak biltegiratzeko unitate helbideragarria, behar bezain handia, inguruko oinarrizko karaktere-multzoko edozein kide mantentzeko" (C arauaren 3.6 klausula)^[14].

Javaren jatorrizko datuen byte mota zortzi bit gisa definitzen da. Sinatutako datu-mota bat da, –128 eta 127 balio tartekoa.

.NET programazio-lengoaiek, hala nola C#, bytea sinatu gabeko mota gisa definitzen dute, eta sbytea (signed byte), berriz, sinatutako datu-mota gisa, 0 - 255 eta -128 - 127 balioekin, hurrenez hurren.

Adierazpena

Byte bat modu ezberdinetan adieraz daiteke:

Sistema bitarra: 0000 0000 - 1111 1111, adibidez: 01011010
Sistema zortzitarra: 000 - 377, adibidez: 132
Sistema hamartarra:
- Zenbaki naturalak: 0 - 255, adibidez: 27
- Zenbaki osoak: -128 - 127
Sistema hamaseitarra: 00 - FF, adibidez: C3
ASCII bidez kodetutako karakterea: adibidez, N

Erreferentziak

↑ (Ingelesez) Bemer, R. W.. (1959-09). «A proposal for a generalized card code for 256 characters» Communications of the ACM 2 (9): 19–23. doi:10.1145/368424.368435. ISSN 0001-0782. (Noiz kontsultatua: 2023-11-16).
↑ ^a ^b (Ingelesez) Buchholz, Werner. (1956). The Link System. IBM, 7 or..
↑ (Ingelesez) Blaauw, Frederick Phillips; Buchholz, Werner. (1962). Planning a Computer System - Project Stretch. McGRAW-HILL BOOK COMPANY, INC., 40 or..
↑ (Ingelesez) «Prefixes for binary multiples» www.iec.ch (Noiz kontsultatua: 2023-11-16).
↑ (Ingelesez) Shugart SA 400 minifloppy Disk Drive. .
↑ (Ingelesez) IUCr 1995 Report - IUPAC Interdivisional Committee on Nomenclature and Symbols (IDCNS). IUPAC.
↑ (Ingelesez) IEEE Standard for Prefixes for Binary Multiples. IEEE (Noiz kontsultatua: 2023-11-16).
↑ (Ingelesez) Dexter, Allison. How Many Words are in Harry Potter?. .
↑ (Ingelesez) «Kilobytes Megabytes Gigabytes Terabytes» web.stanford.edu (Noiz kontsultatua: 2023-11-16).
↑ (Ingelesez) Perenson, Melissa J.. (2007). Hitachi's massive 1TB hard drive. IDG Communications, Inc..
↑ (Ingelesez) McKenna, Brian. (2018). What does a petabyte look like?. computerweekly.com.
↑ (Ingelesez) Gross, Grant. (2007). Internet Could Max Out in 2 Years, Study Says. PC World.
↑ (Ingelesez) Barnett, Thomas. (2016). The Zettabyte Era Officially Begins (How Much is That?. Cisco Blogs.
↑ (Ingelesez) ISO/IEC 9899 Estandarra. , 4 or..

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Zientzia.net atariko artikulua: "Informatikariek bazterrak nahastu zituztenekoa: kilobyteak eta kibibyteak"

Datuak: Q8799
Multimedia: Bit and byte / Q8799

[1] (Ingelesez) Bemer, R. W.. (1959-09). «A proposal for a generalized card code for 256 characters» Communications of the ACM 2 (9): 19–23. doi:10.1145/368424.368435. ISSN 0001-0782. (Noiz kontsultatua: 2023-11-16).

[:0-2] (Ingelesez) Buchholz, Werner. (1956). The Link System. IBM, 7 or..

[3] (Ingelesez) Blaauw, Frederick Phillips; Buchholz, Werner. (1962). Planning a Computer System - Project Stretch. McGRAW-HILL BOOK COMPANY, INC., 40 or..

[4] (Ingelesez) «Prefixes for binary multiples» www.iec.ch (Noiz kontsultatua: 2023-11-16).

[5] (Ingelesez) Shugart SA 400 minifloppy Disk Drive. .

[6] (Ingelesez) IUCr 1995 Report - IUPAC Interdivisional Committee on Nomenclature and Symbols (IDCNS). IUPAC.

[7] (Ingelesez) IEEE Standard for Prefixes for Binary Multiples. IEEE (Noiz kontsultatua: 2023-11-16).

[8] (Ingelesez) Dexter, Allison. How Many Words are in Harry Potter?. .

[9] (Ingelesez) «Kilobytes Megabytes Gigabytes Terabytes» web.stanford.edu (Noiz kontsultatua: 2023-11-16).

[10] (Ingelesez) Perenson, Melissa J.. (2007). Hitachi's massive 1TB hard drive. IDG Communications, Inc..

[11] (Ingelesez) McKenna, Brian. (2018). What does a petabyte look like?. computerweekly.com.

[12] (Ingelesez) Gross, Grant. (2007). Internet Could Max Out in 2 Years, Study Says. PC World.

[13] (Ingelesez) Barnett, Thomas. (2016). The Zettabyte Era Officially Begins (How Much is That?. Cisco Blogs.

[14] (Ingelesez) ISO/IEC 9899 Estandarra. , 4 or..

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]