Θήβη (δορυφόρος)
| Θήβη | |
|---|---|
 Φωτογραφία της Θήβης που έλαβε στις 4 Ιανουαρίου 2000 το διαστημόπλοιο Galileo. | |
| Ανακάλυψη | |
| Ανακαλύφθηκε από | Στέφεν Π. Σάινοττ (Βόγιατζερ 1) |
| Ημερομηνία Ανακάλυψης | 5 Μαρτίου 1979 |
| Χαρακτηριστικά τροχιάς | |
| Ημιάξονας τροχιάς | 221.889 Km |
| Εκκεντρότητα | 0,0175 ± 0,0004 |
| Περίοδος περιφοράς | 0,674536 ± 0,000001 ημέρες |
| Κλίση | 1,076 ± 0,003° (προς τον Ισημερινό του Δία) |
| Είναι δορυφόρος του | Δία |
| Φυσικά χαρακτηριστικά | |
| Διαστάσεις | 116 × 98 × 84 Km |
| Μέση Ακτίνα | 49,3 ± 2 Km |
| Όγκος | ~500.000 Km³ |
| Μάζα | 4,3 × 1017 kg |
| Μέση πυκνότητα | 0,86 g/cm3 |
| Ισημερινή βαρύτητα επιφάνειας | 0,013 m/s² |
| Ταχύτητα διαφυγής | 0,02-0,03 km/s |
| Περίοδος περιστροφής | Σύγχρονη |
| Κλίση άξονα | μηδέν |
| Λευκαύγεια | 0,047 ± 0,003 |
| Επιφανειακή θερμοκρασία | ≈ 124 K |
| Φαινόμενο μέγεθος | - |
Η Θήβη (αγγλικά: Thebe) ή Δίας XIV είναι ο τέταρτος κατά σειρά αποστάσεως φυσικός δορυφόρος του πλανήτη Δία. Ανακαλύφθηκε από τον Stephen P. Synnott σε εικόνες που απέστειλε το διαστημόπλοιο Βόγιατζερ 1 [1] από την περιοχή του Δία στις 5 Μαρτίου 1979 και αρχικώς είχε το προσωρινό «όνομα» S/1979 J2. Αργότερα, η Θήβη εντοπίσθηκε σε εικόνες της 27ης Φεβρουαρίου 1979. Το 1983 ονομάσθηκε επίσημα με το όνομα της νύμφης Θήβης [2], της κόρης του ποτάμιου θεού Ασωπού στην ελληνική μυθολογία, αφού ήταν μία από τις πολλές ερωμένες του Δία.
Τροχιά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Θήβη είναι ο «εξώτατος των εσωτερικών» δορυφόρων του Δία: Περιφέρεται γύρω του σε μέση απόσταση 221.889 χιλιόμετρα (ή 3,11 ακτίνες του Δία) μία φορά κάθε 16 ώρες, 11 λεπτά και 20 δευτερόλεπτα. Η εκκεντρότητα της τροχιάς είναι 0,0175 και επομένως η απόσταση του δορυφόρου από το κέντρο του Δία κυμαίνεται από 218.000 ως 226.000 χλμ. Η κλίση της τροχιάς είναι 1,08° ως προς το ισημερινό επίπεδο του Δία. Αυτές οι τιμές είναι πολύ υψηλές για εσωτερικό δορυφόρο και μπορούν να εξηγηθούν από την επίδραση κατά το παρελθόν της Ιούς. Η μέση ταχύτητα της Θήβης πάνω στην τροχιά της ανέρχεται σε 23,92 χλμ/δευτερόλεπτο (86.120 χιλιόμετρα την ώρα). Η τροχιά της Θήβης βρίσκεται κοντά στο εξωτερικό άκρο ενός από τους πολύ λεπτούς και δυσδιάκριτους δακτυλίους του Δία, που αποτελείται από κόκκους σκόνης που εκτινάχθηκαν από τον δορυφόρο.
Φυσικά χαρακτηριστικά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Θήβη έχει ακανόνιστο σχήμα, που μπορεί να προσεγγισθεί από ένα ελλειψοειδές με διαστάσεις (άξονες) 116x98x84 χλμ. Μία «μέση διάμετρος» μπορεί να εξαχθεί ως 98,6 ± 2,0 χλμ. και ο όγκος είναι περίπου μισό εκατομμύριο κυβικά χιλιόμετρα. Η μάζα της Θήβης είναι άγνωστη, αλλά μπορεί να υποτεθεί ότι η μέση της πυκνότητα είναι παρόμοια με εκείνη της Αμάλθειας, μόλις 0,86 γραμμάρια ανά cm³, οπότε μπορεί να εκτιμηθεί η μάζα ως 430 τρισεκατομμύρια τόνοι.
Καθώς συμβαίνει με όλους τους εσωτερικούς δορυφόρους του Δία, αλλά και με τη Σελήνη της Γης, η Θήβη εμφανίζει το φαινόμενο της σύγχρονης περιστροφής, δηλαδή το ένα της ημισφαίριο «βλέπει» συνεχώς προς τον πλανήτη, ενώ το άλλο είναι στραμμένο μονίμως μακριά του. Αυτό οφείλεται στις παλιρροϊκές δυνάμεις που ασκεί ο πλανήτης στον δορυφόρο επί δισεκατομμύρια χρόνια. Τα σημεία της επιφάνειας της Θήβης που είναι εγγύτερα στον Δία και τα αντίθετά τους προς την άλλη πλευρά, βρίσκονται κοντά στο όριο του Ρος, όπου η βαρύτητα της Θήβης σχεδόν εξουδετερώνεται τελείως από τις φυγόκεντρες δυνάμεις. Εκεί το βάρος των υλικών σωμάτων φαίνεται σχεδόν να μηδενίζεται και η μέση ταχύτητα διαφυγής είναι πολύ μικρότερη από τη μέση τιμή των 40 m/sec (144 χιλιόμετρα την ώρα). Ως αποτέλεσμα, οι κόκκοι σκόνης από εκεί μπορούν να διαφύγουν εξαιτίας προσκρούσεων ακόμα και των μικρότερων μετεωροειδών και έτσι σχημάτισαν τον ομώνυμο δακτύλιο γύρω από τον Δία ("Thebe Gossamer Ring"). Αλλά και η μέση βαρύτητα της Θήβης είναι τόσο μικρή, ώστε ένας άνθρωπος βάρους 70 κιλών στη Γη, θα είχε εκεί μόλις το βάρος ενός κινητού τηλεφώνου στη Γη (μάζα 140 γραμμάρια).
Η επιφάνεια της Θήβης είναι σκουρόχρωμη και ελαφρώς κοκκινωπή. Υπάρχει σημαντική διαφορά ανάμεσα στο ηγούμενο (δηλ. αυτό που περνά πρώτο από ένα συγκεκριμένο σημείο της τροχιάς) και το επόμενο ημισφαίριο: το πρώτο είναι 30% λαμπρότερο από το δεύτερο. Η διαφορά αυτή προκαλείται ίσως από την υψηλότερη ταχύτητα και άρα συχνότητα προσκρούσεων με μετεωροειδείς στο «εμπρόσθιο» ημισφαίριο, οι οποίες ανασκάπτουν ένα φωτεινότερο υπόστρωμα (πάγος) από το υπέδαφος της Θήβης. Η όλη επιφάνεια φέρει πολλούς κρατήρες, εκ των οποίων οι 3-4 είναι διαστάσεων συγκρίσιμων με εκείνες της Θήβης: Ο μεγαλύτερος (περίπου 40 χλμ.) ονομάζεται Ζήθος, καταλαμβάνει την αόρατη από τον Δία πλευρά, και είναι ο μόνος που έχει δικό του όνομα. Στο χείλος αυτού του κρατήρα υπάρχουν πολλές ανοιχτόχρωμες κηλίδες.
Εξερεύνηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Θήβη μπορεί να ανακαλύφθηκε από το Βόγιατζερ 1, αλλά όλες οι εικόνες που δείχνουν χαρακτηριστικά της επιφάνειάς της λήφθηκαν από τη διαστημική συσκευή Γαλιλαίος. Αυτό απεικόνισε όλη σχεδόν την επιφάνεια της Θήβης και οριοθέτησε τη σύστασή της.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Synnott, S. P. (14 November 1980). "1979J2: The Discovery of a Previously Unknown Jovian Satellite". Science 210 (4471): 786–788. Bibcode:1980Sci...210..786S. doi:10.1126/science.210.4471.786. PMID 17739548
- ↑ Marsden, Brian G. (30 Σεπτεμβρίου 1983). "Δορυφόροι του Δία και του Κρόνου". IAU Circular 3872. Ανάκτηση 2012-03-28.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Θήβη από την Εξερεύνηση του Ηλιακού Συστήματος της NASA (Αγγλικά)
- Οι δορυφόροι του Δία από τον Σκοτ Σέπαρντ (Αγγλικά)
