Mêşe
Mêşe ya zi bırr, ekosistemê nebatano ke dare, vaşi, sungi u ganiê bini tede weşiya xo ramenê, ucao. Mêşey dınya sero vıla biy, taê cayan de biy arê u taê cayan de zi şênıkê.
Mêşey %75ê biyosferê vaşanê dınya anê pê u %80ê biyomasê dınya teşkil kenê. Fıkıriyeno ke 21.9 cigatonê carboni bırrê varıti her serre vırazenê.
Mêşey vêşêri zımey u miyanê dınya sero vıla biy. Mêşey ke miyanê qıtay Afrika, Amerika (vanê Amazoni) u adey verocê rocvetışê Asya sero vıla biy, inan rê vanê mêşeo tropikal. Mêşey ke zımey dınya sero vıla biy, zey Rusya, Alaska, inan rê zi mêşeo polar vanê.
Velgê mêşey tropikali hiraê, velgê mêşey zımey zi tenikê.
Mêşey
[bıvurne | çımeyi bıvurne]Mêşey ekvatorali
[bıvurne | çımeyi bıvurne]Mêşey ke vartış tede zaf beno, varıt zaf vareno u yew serre de 1750-2000 mm miyan de vareno, inan rê vaciyeno. Ekvator ra heta qutıban verıniya 23° zımey 27° veroci miyan dı mêşey varıtiê tropikali estê u nê bırran dı hewa tım germ beno hûti ra piya darê nê mêşan tım benê pil, velgê inan benê hera u gırd, wıni karakterize benê. Yew serre miyan de nê velgê enê daran rıcniyenê, heto bin ra zi tım velgê newey veciyenê. Coka zi enê bırri tım khewe asenê. Ewro dınya sero Brezilya, Afrika Miyanêne u adey verocê rocvetışê qıtay Asya dı İndonezya, Malêzya, Papua dı mêşey varıti estê. Fauna u floray nê mêşan zaf zengınê, her tewr ra ganiy tedı weşiya xo ramenê.
Mêşey Mangrovi
[bıvurne | çımeyi bıvurne]Formasyonê mêşeo ke kınarê deryay de ca gêno. Derya ke erdi sero aver şıno, herre gêno bınê awe u 10 - 20 m miyan de serê daran manenê. Derya ke dıma xo ancenê, nê dari reyna veciyenê miyan. Nê mêşan heni name kenê.
Mêşey musoni
[bıvurne | çımeyi bıvurne]Mêşeo ke be tesirê iklimê musoni velgê daranê cı tım aşılê, oyo. Mêşey musoni karakteristikê iklımê Musoni motenê, amnan ke beno, velgê aşıli veciyenê, zımıstan de zi velgi finiyenê. Dara tipike Teaka. Teak amnan de sezonê varıtıni de şeno bêawe bımano.
Mêşey tayga
[bıvurne | çımeyi bıvurne]Tayga formasyonê vaşio ke bınê qutıbê zımey de aseno. Dınya sero şeşti cınsê cı esto, hewtse henzar zi bıncınsê cı esto. İklımê kontinentali de aseno. 0,15 m ra heta 30 m şeno derg bo. Varıt zafêri amnan de, en kemi zi zımıstan de beno.
Linkê teberi
[bıvurne | çımeyi bıvurne] |
{{{nuşte}}} |
- Forests in danger
- Intact Forests with maps and reports
- Global Forest Resources Assessment 2005 by the Food and Agriculture Organization
- CoolForests.org – Conservation Cools the Planet
- Forest area is land under natural or planted stands of trees of at least 5 meters in situ, whether productive or not, and excludes tree stands in agricultural production systems
- Forest area (sq. km) data from the World Bank's World Development Indicators, made available by Google
- Luck Baker, Andrew (18 November 2008). "The first forests – Discovery 2008". BBC Online. https://www.bbc.co.uk/worldservice/specials/948_discovery_2008/page12.shtml.