Mont d’an endalc’had

Toloza

Eus Wikipedia


Toloza
En nec'h, ar Bazacle ha ar pont Sant-Pêr, plasenn ar C'hapitol e-kreiz a-gleiz, ar Pont-Nevez gant iliz Notre-Dame de la Dalbade en dalenn ziwezhañ e-kreiz a-zehou, Kapitol Toloza en traoñ a-gleiz, eiladenn ar fuzeenn Ariane 5 en he ment natur er Cité de l'Espace en traoñ e-kreiz, ha bolz Mediaoueg José-Cabanis en traoñ a-zehou.
En nec'h, ar Bazacle ha ar pont Sant-Pêr, plasenn ar C'hapitol e-kreiz a-gleiz, ar Pont-Nevez gant iliz Notre-Dame de la Dalbade en dalenn ziwezhañ e-kreiz a-zehou, Kapitol Toloza en traoñ a-gleiz, eiladenn ar fuzeenn Ariane 5 en he ment natur er Cité de l'Espace en traoñ e-kreiz, ha bolz Mediaoueg José-Cabanis en traoñ a-zehou.
Ardamezioù
Anv okitanek Tolosa
Anv gallek (ofisiel) Toulouse
Bro Banniel Okitania Okitania
Melestradurezh
Stad Frañs Frañs
Rannvro Banniel rannvro Okitania Okitania
Departamant Banniel Garona-Uhel Garona-Uhel (prefeti)
Arondisamant Arondisamant Toloza (pennlec'h)
Kanton Pennlec'h pemzek kanton
Kod kumun 31555
Kod post 31000, 31100, 31200, 31300, 31400, 31500
Maer
Amzer gefridi
Jean-Luc Moudenc (La France audacieuse)
2020 - 2026
Etrekumuniezh Toloza Meurgêr
Lec'hienn web toulouse.fr
Poblañsouriezh
Poblañs 511 684 ann. (2022)[1]
Stankter 4 325 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù
lec'hiañ
43°36′16″N 1°26′38″E
Uhelderioù bihanañ 115 m — brasañ 263 m
Gorread 118,30 km²
Capitolium Toloza, an ti-kêr, gant bannieloù Okitania, Bro-C'hall, hag Europa

Toloza[2] (Tolosa [tuˈluzo]) en okitaneg,Toulouse e galleg), zo ur gêr vras eus Okitania, hiziv e Bro-C'hall, p'az eo pennlec'h departamant gall an Haute-Garonne hag ar rannvro Okitania. Kêr-benn istorel Lengadok eo ivez. Treuzet eo gant ar Garona.

Gant ar 498 003 a dud a oa o chom enni e d'an 1 a viz Genver 2020 e oa pevare kumun tudetañ Bro-C'hall. Met 1 019 460 a dud a ranker kontañ gant ar c'humunioù stok (e 2018), ha 1 360 829 gant an trowardroioù (e 2017).

Brudet eo Toloza abalamour d'an ijinerezh aerlestrel hag egorel a gaver enni dre Airbus. 100 000 studier a zo, hag eo ar rugbi ar sport arouezelañ gant he c'hlub hollvrudet Stad Toloza.

  • Tolosa (Cicero; Ptolemaios)
  • Tolossa (Strabon)
  • Tolosates (anv roet d'an dud a gêr se gant Julius Kezar)
  • Tholosa (Itin. Burdig.)
  • Tolosa, pe Tholosa (Gregor a Dours)

« La ville rose » (ar gêr roz) a vez graet anezhi, abalamour da liv an tier e kreiz-kêr, diwar ar brikez pri-poazh.

« Cité des violettes » (kêr ar melion) a vez graet anezhi ivez, ha gwechall e veze gounezet melion enni, ha roet e veze ur velionenn da briz da-geñver ar C'hoarioù.

Ar « Cité Mondine » (Ciutat Mondina en okitaneg) a zo bet graet anezhi ivez abalamour d'ar gonted a veze anvet Remont.

Toloza zo bet kêr-benn Rouantelezh ar Vizigoted er Vvet kantved ha hini kontelezh Toloza dindan konted Toloza, diazezet e 852 gant Remont 1.

Ar vosenn a reas he reuz e Toloza meur a wezh:

  • e miz Ebrel 1348 e erruas ar c'hleñved e Toloza, etre 1348 ha 1350 e lazhas etre 15% ha 30% eus an annezidi[3],[4];
  • e 1506 e varvas 3 000 a dud[5];
  • e miz Here 1557;
  • adalek miz Eost 1628 betek 1633 (10 000 den marvet diwar an 30 000 annezad[6]) hag adalek miz Gouere 1652 betek 1653[7],[8];
  • e 2014 e raer furchadegoù edan ar skolaj kozh Montalembert, kavet ez eus bezioù hollek eno a c'hellfe bout bezioù lod ag an dud bet marvet er prantad 1348-1350[9].

XXvet kantved

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
  • Repuidi spagnol a zeuas da Toloza; eno e voe graet sez ar PSOE hag an UGT en harlu e Carrièra del Taur (Straed an Tarv).
  • Miliadoù a Doloziz a vanifestas a-enep da Renad Vichy d'ar 14 a viz Gouhere 1942.
  • Oberiant e voe ar Rezistañs e Toloza. E 1940 e teuas Pierre Dac da repuiñ en 42 Baloard d'Estrasborg a-raok gellet achap e miz Du 1941 evit mont betek Breizh-Veur. Harzet e voe ar c'horonal Pierre Cahuzac eno, kaset e voe da gamp-bac'h Buchenwald lec'h ma varvas[10],[11].
  • Emgannoù a voe etre ar Rezistañs hag an Alamaned pa voe ar re-mañ o kuitaat Toloza d'an 18 ha d'an 19 a viz Eost 1944.

Istor nevesañ

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Betek 2016 e oa Toloza penn-lec'h rannvro Midi-Pyrénées.

Monumantoù ha traoù heverk

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Treuzet eo Toloza gant ar Garona.

Sturienn kêr eo « Per Tolosa totjorn mai » (« Evit Toloza, muioc'h atav »).

Touristerezh

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Roet eo bet al label Kêrioù ha Broioù Arz hag Istor dezhi.

Emdroadur ar boblañs abaoe 1793

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

437 100 a dud a oa o chom e Toloza e 2005.


Melestradurezh

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
  • Jean Calas (1698–1762), kenwerzhour protestant, bet lakaet d'ar marv abalamour d'e relijion; skoazellet e voe e diegezh gant Voltaire hag adsavet e vrud.
  • Pèire Godolin, bet ganet eno e 1580, skrivagner okitanek.
  • Pierre de Fermat, matematikour eus an XVIIvet kantved.

Gevellet eo Toloza gant ar c'hêrioù-mañ (urzhiet dre vloaz)[12] :

Skoulmet he deus emglevioù kenober gant[13] :

Levrlennadur

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
  • Fevrier Paul-Albert & Barral I Altet Xavier ː Topographie chrétienne des cités de la Gaule, des origines au milieu du VIIIè siècle. VII. Province ecclésiastique de Narbonne (Narbonnensis Prima). De Boccard. 1989

Liammoù diavaez

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Dave ha notennoù

[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Commons
Commons
Muioc'h a restroù diwar-benn

a vo kavet e Wikimedia Commons.