Цэнтральнаўкраінскі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Уладзіміра Віннічэнкі

Цэнтральнаўкраінскі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Уладзіміра Віннічэнкі
Центральноукраїнський державний педагогічний університет імені Володимира Винниченка
Арыгінальная назва	Центральноукраїнський державний педагогічний університет імені Володимира Винниченка
Міжнародная назва	Volodymyr Vynnychenko Central Ukrainian State Pedagogical University
Заснаваны	1921
Рэктар	Oleh Semenyuk[d]
Краіна	Украіна
Размяшчэнне	Крапыўныцкы
Юрыдычны адрас	вул. Шаўчэнкі 1, Крапыўныцкы, Украіна
Сайт	cuspu.edu.ua
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Цэнтральнаўкраінскі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Уладзіміра Віннічэнкі — украінская дзяржаўная вышэйшая навучальная ўстанова са статусам нацыянальнага ўніверсітэта, якая знаходзіцца ў Крапіўніцкім. У рэйтынгу за 2013 год усіх універсітэтаў Украіны згодна з рэйтынгавай сеткай універсітэтаў (Webometrics) ад 7 лютага 2013 года ўніверсітэт заняў 12-е месца сярод многіх найлепшых ВНУ краіны, а таксама па выніках рэйтынгу «Топ-200 Украіны» ў 2012/2013 навучальным годзе. Універсітэт заняў 5 месца — сярод 17 ВНУ педагагічнага профілю.

Структура да 1 верасня 2021 года

• Мастацкі факультэт
• Факультэт педагогікі і псіхалогіі
• Факультэт замежных моў
• Факультэт гісторыі і правы
• Факультэт філалогіі і журналістыкі
• Прыродазнаўча-геаграфічны факультэт
• Фізіка-матэматычны факультэт
• Факультэт фізічнага выхавання

Структура пасля 1 верасня 2021 года

• Факультэт педагогікі, псіхалогіі і мастацтваў
• Факультэт гісторыі, бізнес-адукацыі і права
• Філалагічны факультэт
• Факультэт матэматыкі, прыродазнаўства і тэхналогій
• Факультэт фізічнага выхавання

Гістарычныя звесткі

Педагагічная адукацыя ў Кіраваградскай вобласці мае доўгую гісторыю. Ужо ў 1881 годзе пры грамадскай жаночай гімназіі горада Елісаветграда быў адкрыты VIII дадатковы педагагічны клас. Яе выпускнікі сталі настаўнікамі пачатковых класаў або займаліся «бясплатнай практыкай». У пачатку ХХ стагоддзя народныя настаўнікі таксама рыхтаваліся ў педагагічных курсах і духоўнай семінарыі.

У неспакойныя гады ўкраінскай нацыянальнай рэвалюцыі ўзнікла вострая неабходнасць падрыхтаваць кваліфікаваных настаўнікаў для новай украінскай школы. Улетку і ўвосень 1918 года актывісты Елісаветградскага гарадскога земства і таварыства «Прасвіта» пачалі патрабаваць ад урада гетмана Паўла Скарападскага рашэння аб адкрыцці педагагічнага ўніверсітэта ў горадзе Елісаветградзе. Але рэальныя спробы рэалізацыі гэтых планаў былі зроблены толькі падчас кіравання наступнага ўкраінскага ўрада дзякуючы значнай падтрымцы кіраўніка Дырэкторыі Уладзіміра Віннічэнкі, ураджэнца Елісаветграда. 26 студзеня 1919 года Дырэкторыя Украінскай Народнай Рэспублікі прыняла рашэнне аб стварэнні ў Елізаветградзе настаўніцкай установы. Але ў выніку разгрому Дырэкторыі гэтыя планы не былі рэалізаваны, нават вестка аб рашэнні аб настаўніцкім інстытуце згубілася дзесьці на крывавых дарогах вайны і не дайшла да Елісаветграда.

1920-я гады

Першым рэальным крокам у стварэнні вышэйшай педагагічнай установы на Елісаветградчыне стала адкрыццё 1 чэрвеня 1921 года педагагічных курсаў, якія рыхтавалі настаўнікаў для пачатковых школ. У рэгіёне разгарнулася барацьба з непісьменнасцю, у школах не хапала настаўнікаў, таму выпускнікі педагагічных курсаў не толькі працавалі ў пачатковай школе, але і часта станавіліся настаўнікамі ўсіх прадметаў у старшых класах, вялі значную грамадска-асветніцкую працу сярод насельніцтва. У 1925 годзе педагагічныя курсы былі рэарганізаваны ў Зіноўеўскі педагагічны тэхнікум, які працягваў рыхтаваць настаўнікаў для пачатковай школы. Не хапала сродкаў, абсталявання, офісаў. У 1927 годзе педагагічны каледж атрымаў памяшканне былой грамадскай жаночай гімназіі, якая стала домам для многіх пакаленняў выпускнікоў універсітэта.

У рэгіёне пастаянна не хапала настаўнікаў сямігодкі. Рэарганізацыя сістэмы адукацыі, якая пачалася ў 1929 годзе, прывяла да фарміравання першых факультэтаў у складзе педагагічнага тэхнікума, што паклала пачатак яго ператварэнню ў інстытут сацыяльнай адукацыі з трохгадовым тэрмінам навучання.

1930-я гады

1 кастрычніка 1930 года Савет Народных Камісараў СССР прыняў афіцыйную пастанову аб адкрыцці Інстытута народнай асветы, які складаўся з чатырох факультэтаў: тэхнічна-матэматычнага, аграбіялагічнага, гісторыка-эканамічнага і лінгвалітаратурнага. Было створана пяць кафедраў: матэматыкі, біялогіі, гісторыі, педагогікі, украінскай мовы і літаратуры. У інстытуце працавала 26 выкладчыкаў. Вучылася больш за 300 студэнтаў.

У 1933 годзе Інстытут сацыяльнай адукацыі быў рэарганізаваны ў педагагічны інстытут з фізіка-матэматычным і хіміка-біялагічным факультэтамі з тэрмінам навучання чатыры гады. Колькасць выкладчыкаў узрастае да 32, ёсць 7 кафедраў. У 1935 годзе на базе Кіраваградскага педагагічнага інстытута быў створаны настаўніцкі інстытут з двухгадовым тэрмінам навучання. У той жа час студэнты другога і чацвёртага курсаў, якія працавалі па праграме педагагічнага інстытута, працягвалі навучанне. У той час ужо было 9 кафедраў з 54 выкладчыкамі. У ліпені 1937 года Кіраваградскі інстытут адначасова скончыў педагагічны і настаўніцкі інстытуты^{[удакладніць]}, а таксама накіраваў студэнтаў 3 курса на працу датэрмінова. 508 настаўнікаў матэматыкі, хіміі і біялогіі, прыродазнаўства і геаграфіі былі накіраваны ў школы рэгіёна, якім патрэбны кваліфікаваныя настаўнікі.

У верасні 1937 года ў настаўніцкім інстытуце быў арганізаваны трэці факультэт — мовы і літаратуры з двума кафедрамі: рускай і ўкраінскай. У той час ва ўніверсітэце навучалася 530 студэнтаў. Адукацыйны працэс забяспечвалася 10 кафедрамі: фізікі, матэматыкі, прыродазнаўства, хіміі, педагогікі, асноў марксізму-ленінізму, геаграфіі, ваеннага спорту, рускай мовы і літаратуры, украінскай мовы і літаратуры. Створана 9 вучэбных кабінетаў і 5 лабараторый. Інстытут рос, павялічвалася колькасць студэнтаў і выкладчыкаў, паляпшалася матэрыяльна-тэхнічная база.

1 верасня 1939 года разам з настаўніцкім інстытутам быў адноўлены педагагічны інстытут з трыма факультэтамі: фізіка-матэматычным, геаграфічным, моўным і літаратурным з кафедрамі рускай і ўкраінскай. У даваенныя гады Кіраваградскі інстытут ператварыўся ў вялікі вучэбна-педагагічны комплекс, які складаўся з стацыянарных і завочных педагагічных і настаўніцкіх інстытутаў і вячэрняга настаўніцкага інстытута. У ім было 12 навуковых кафедраў і 62 прафесары. Інстытут меў адзін вучэбны корпус, 5 лабараторый, 9 класаў, бібліятэку з фондам 80 000 тамоў, батанічны сад з аранжарэяй і тры майстэрні. Акрамя таго, у інстытуце працаваў факультэт^{[удакладніць]}. З 1929 па 1941 год Кіраваградскі педагагічны і настаўніцкі інстытуты падрыхтавалі для школы 2025 высокакваліфікаваных настаўнікаў.

1940-1950-я гады

Другая сусветная вайна перапыніла мірнае жыццё людзей, змяніла лёс выкладчыкаў і студэнтаў інстытута. Са зброяй у руках яны абаранялі Украіну. Аляксей Мікітавіч Кацюба, намеснік дырэктара інстытута, Астапенка Сяргей Мікалаевіч, сакратар партбюро, Васіль Аляксеевіч Дыкі, сакратар камітэта ЛКСМУ, Мікалай Майсеевіч Карнавух, памочнік дырэктара інстытута, Пётр Фёдаравіч Сіноўскі, настаўнікі Фядот Канановіч, выпускнік універсітэта лейтэнант Антон Антонавіч Богун. Былыя студэнты Пётр Іванавіч Лахман, Алена Захараўна Бур’янава і іншыя маладыя патрыёты змагаліся з ворагам у падпольных дыверсійных арганізацыях.

У студзені 1944 года савецкія войскі ўвайшлі ў Кіраваград. Адразу пачалося аднаўленне педагагічнага інстытута, які панёс значныя страты: былі разбіты і разрабаваны класы і лабараторыі, скрадзены і спалены кнігі з Вышаўскай бібліятэкі, знішчаны абодва студэнцкія інтэрнаты. Агульная сума страт склала больш за 6 мільёнаў рублёў. Памяшканне інстытута (раней жаночая гімназія) займала бальніца.

Дырэктарам інстытута быў прызначаны Сідар Карпавіч Каралюк, які ўзначальваў універсітэт з 1936 года. Заняткі пачаліся 25 сакавіка 1944 года, 382 вучні зноў селі за парты. Не хапала кваліфікаваных настаўнікаў, і рэпрэсіі нанеслі вялікую шкоду. І ўсё ж упершыню ў гісторыі інстытута сфарміравалася невялікае ядро выкладчыкаў-навукоўцаў. Тут працавалі: доктар матэматычных навук — Ліўшыц, чатыры дацэнты і кандыдаты навук, два дацэнты, дапушчаныя да абароны кандыдацкіх дысертацый. У 1948/1949 навучальным годзе ва ўніверсітэце было ўжо 77 выкладчыкаў, у тым ліку 1 прафесар, 5 дацэнтаў, 31 старшы выкладчык і 40 выкладчыкаў і асістэнтаў. У 1950-я гады было выдадзена 9 тамоў навуковых запісаў інстытута, якія сведчылі аб павелічэнні навуковага патэнцыялу ўніверсітэта. У 1955 годзе быў скончаны апошні выпуск настаўнікаў на двухгадовы тэрмін, і ўніверсітэт перайшоў на навучанне з вышэйшай адукацыяй па вучэбных праграмах педагагічнага інстытута.

Паступова ўніверсітэт расце, павялічваецца колькасць факультэтаў і кафедраў, паляпшаецца якасць адукацыі і выхавання. У 1956 годзе на базе педагагічнага вучылішча фізічнага выхавання быў адкрыты факультэт фізічнага выхавання інстытута. У 1959 годзе пачаў працу педагагічны факультэт, які рыхтаваў настаўнікаў пачатковых класаў з вышэйшай адукацыяй. У 1962 годзе быў адкрыты факультэт англійскай мовы, а ў 1967 годзе — музыкі і педагогікі. У верасні 1978 годзе гістарычны факультэт аднавіў сваю працу.

1960-1980-я гады

Універсітэт рос, будаваліся новыя навучальныя корпусы і інтэрнаты. Адкрыліся лабараторыі. Вялікі ўклад у развіццё педагагічнага інстытута ўнёс яго рэктар Фёдар Гнатавіч Аўчарэнка, які пачаў працаваць у 1967 годзе. Яго жыццёвым крэда было служыць людзям і абранай справе. У пачатку 1970-х гадоў Кіраваградскі дзяржаўны педагагічны інстытут скончыла каля 4 тысяч студэнтаў. У 1978 годзе рэктарам педагагічнага інстытута стаў Алег Яўгенавіч Паляруш, які займаў гэтую пасаду чвэрць стагоддзя. Імклівы рост невялікага правінцыйнага ўніверсітэта і ператварэнне яго ў сапраўдны навукова-педагагічны цэнтр рэгіёна пацвердзіўся ў 1982 годзе, калі супрацоўнікі інстытута сталі пераможцамі сацыялістычнага спаборніцтва сярод вышэйшых педагагічных устаноў СССР.

1990-я гады

У сярэдзіне 1990-х педагагічны інстытут дасягнуў новых межаў. Ствараецца вучэбна-навуковы вытворчы комплекс «Бесперапынная адукацыя», у які ўваходзяць найлепшыя сярэднія навучальныя ўстановы вобласці, пачало працаваць абласное аддзяленне Малой акадэміі навук, адкрываецца магістратура.

4 красавіка 1997 года пастановай Кабінета Міністраў Украіны Кіраваградскаму дзяржаўнаму педагагічнаму інстытуту быў нададзены статус дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэта. Гэта падзея паклала пачатак новаму этапу ў гісторыі вышэйшай педагагічнай адукацыі Кіраваградскай вобласці.

2000-я гады

З мая 2003 года па красавік 2005 года пасаду рэктара займаў доктар педагагічных навук, прафесар Валерый Віктаравіч Радуль. У лістападзе 2005 года рэктарам універсітэта быў абраны доктар філалагічных навук, прафесар Рыгор Дзмітрыевіч Клочак.

2 снежня 2010 года рэктарам абраны заслужаны дзеяч навукі, культуры, прафесар Завіна Віталь Іванавіч, які трагічна загінуў у лютым 2011 года. У цяперашні час універсітэт узначальвае доктар філалагічных навук, прафесар Алег Анатольевіч Семянюк.

Сучаснасць

Згодна з распараджэннем Міністэрства адукацыі і навукі Украіны ад 27 сакавіка 2017 года № 467, Кіраваградскі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Уладзіміра Віннічэнкі быў перайменаваны ў Цэнтральны ўкраінскі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Уладзіміра Віннічэнкі.

На сучасным этапе мэтай адукацыйнай дзейнасці ўніверсітэта з’яўляецца падрыхтоўка новага пакалення спецыялістаў з узроўнем адукацыі, годным найлепшых вышэйшых навучальных устаноў свету. Яны здольныя працаваць у кантэксце інтэграцыі Украіны ў сусветную супольнасць і канкурыраваць на сусветным рынку працы. За апошнія гады ўніверсітэт атрымаў шырокае прызнанне і аўтарытэт сярод абітурыентаў, педагагічнай і навуковай грамадскасці.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Цэнтральнаўкраінскі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Уладзіміра Віннічэнкі
• Афіцыйны сайт установы