Піжма
| Піжма | |||||||||||||||||||
 Піжма звычайная (Tanacetum vulgare) | |||||||||||||||||||
| Навуковая класіфікацыя | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
прамежныя рангі
| |||||||||||||||||||
| Міжнародная навуковая назва | |||||||||||||||||||
|
Tanacetum L., 1753 | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Піжма[3] (Tanacetum) — род кветкавых раслін сямейства Астравыя (Asteraceae).
Назва
[правіць | правіць зыходнік]Назва расліны звязана з састарэлым піжма («мускус»): з аглядам на характэрны моцны пах. У сваім старажытным значэнні піжма паходзіць праз польскае і чэшскае пасярэдніцтва ад старажытнанямецкага слова bisamo, якое, у сваю чаргу, паходзіць ад лац.: bisamus ад іўр.: besem («духмянасць»).
Батанічнае апісанне
[правіць | правіць зыходнік]
Шматгадовыя травяністыя карэнішчавыя расліны.
Сцёблы прамастойныя або ўзыходныя. Сцябло ў расліны тоўстае, з невялікай колькасцю лісця і кветкай на верхавіне. Вышыня расліны часам дасягае аднаго метра.
Лісце перыстарассечанае ці чаргаванае з кропкавымі паглыбленнямі, апушанае. Кветкі жоўтыя, трубчастыя, у кошыках, сабраных у шчыткападобныя суквецці, радзей адзіночныя. Цікавым у кветцы з’яўляецца тое, што ў ёй адсутнічаюць пялёсткі, або яны непрыкметныя па памеры. Таксама кветка з’яўляецца даволі жорсткай і ўтрымлівае ў сабе вялікую колькасць дубільных рэчываў.
Плод — сямянка.
Арэал і экалогія
[правіць | правіць зыходнік]Распаўсюджана на ўсёй тэрыторыі Еўразіі, акрамя субарктычнага і арктычнага паясоў. У Забайкаллі і Манголіі піжмавыя стэпы. На тэрыторыі Беларусі 1 дзікарослы від: піжма звычайная, або дзікая рабінка (Tanacetum vulgare), старажытная лекавая расліна. Трапляецца на палях, у хмызняках, каля дарог і жылля. Інтрадукавана піжма паўночная (Tanacetum boreale).
Значэнне і выкарыстанне
[правіць | правіць зыходнік]Харчовыя, лекавыя, інсектыцыдныя расліны.
Траву піжмы выкарыстоўваюць у харчовай і лікёра-гарэлачнай прамысловасці (заменнік карыцы, мускатнага арэху).
Піжма шырока ўжываецца ў народнай медыцыне пры лячэнні жаўтухі, эпілепсіі, вадзянкі, дыярэі, малакроўя, сардэчнасасудзістых хвароб і парушэнні сардэчнай дзейнасці. Выкарыстоўваецца таксама як сродак для паляпшэння апетыту і абмену рэчываў, як мачагонны, патагонны і жоўцегонны сродак, антыгістамінны і проціліхаманкавы сродак, пры галаўным болю. Кветкі піжмы прыкладваюць да месца вывіху, пры напуханні скуры і гематомах.
Віды
[правіць | правіць зыходнік]- Tanacetum abrotanifolium
- Tanacetum abrotanoides
- Tanacetum achilleifolium
- Tanacetum alatavicum
- Tanacetum argenteum
- Tanacetum atkinsonii
- Tanacetum balsamita — Кануфер, ці Півоня, ці Пінавея, ці Піжма, ці Калуфар
- Tanacetum bipinnatum
- Tanacetum camphoratum
- Tanacetum cinerariifolium
- Tanacetum coccineum
- Tanacetum corymbosum — Рамоначнік шчытковы
- Tanacetum densum
- Tanacetum falconeri
- Tanacetum ferulaceum
- Tanacetum haradjanii
- Tanacetum kaschgarianum
- Tanacetum krylovianum
- Tanacetum macrophyllum
- Tanacetum microphyllum
- Tanacetum millefolium
- Tanacetum niveum
- Tanacetum odessanum
- Tanacetum parthenifolium
- Tanacetum parthenium
- Tanacetum pinnatum
- Tanacetum polycephalum
- Tanacetum poteriifolium
- Tanacetum praeteritium
- Tanacetum ptarmiciflorum
- Tanacetum pulchrum
- Tanacetum richterioides
- Tanacetum santolina
- Tanacetum scopulorum
- Tanacetum tanacetoides
- Tanacetum tatsienense
- Tanacetum vulgare — Піжма звычайная, ці Дзікая рабінка
Зноскі
- ↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
- ↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
- ↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 128. — 160 с. — 2 350 экз.
- ↑ GRIN Species Records of Tanacetum.. Архівавана з першакрыніцы 24 верасня 2015. Праверана 12 мая 2015.
- ↑ Tanacetum species records.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 12: Палікрат — Праметэй / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 12. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0198-2 (т. 12).
- Пижмо, горобина // Українська мала енциклопедія : 16 кн. : у 8 т. / проф. Є. Онацький. — Накладом Адміністратури УАПЦ в Аргентині. — Буенос-Айрес, 1963. — Т. 6, кн. XI : Літери Пере — По. — С. 1364. — 1000 екз.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- Пижма: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
Слоўнікі і энцыклапедыі | |
|---|---|
| Таксанамія |
