Антыгуа і Барбуда

Антыгуа і Барбуда
англ.: Antigua and Barbuda

Сцяг Антыгуа і Барбуды Герб Антыгуа і Барбуды
Дэвіз: «Each Endeavouring, All Achieving (Стараннем кожнага здзяйсняецца агульнае)»
Гімн: «Fair Antigua, We Salute Thee»
Дата незалежнасці	1 лістапада 1981 (ад Вялікабрытаніі)
Афіцыйная мова	англійская
Сталіца	Сент-Джонс
Найбуйнейшыя гарады	Сент-Джонс
Форма кіравання	Канстытуцыйная манархія
Кароль Генерал-губернатар Прэм’ер-міністр	Карл III Родні Уільямс Гастон Броўн
Плошча • Усяго • % воднай паверхні	195-я ў свеце 442 км² малаваж.
Насельніцтва • Ацэнка (2017) • Шчыльнасць	94 731 чал. 220 чал./км²
ВУП   • Разам (2017)   • На душу насельніцтва	$2,372 млрд  (172-ы) $25 998
ІРЧП (2014)	0,783 ({{{Месца па ІРЧП}}}-ы)
Валюта	Усходне-карыбскі долар
Інтэрнэт-дамен	.ag
Код ISO (Alpha-2)	AG
Код ISO (Alpha-3)	ATG
Код МАК	ANT
Тэлефонны код	+1-268
Часавыя паясы	-4

Антыгуа́ і Барбу́да (англ.: Antigua and Barbuda) — дзяржава на астравах Антыгуа, Барбуда і Рэдонда, якія належаць да рэгіёну Вест-Індыя і ўваходзяць у архіпелаг Малыя Антыльскія астравы ў Карыбскім моры. Тэрыторыя — 441,6 кв. км.

Насельніцтва — 101 тыс. чалавек (2016), 91 % — афрыканскага паходжання. Сталіца — Сент-Джонс (каля 30 тыс. жыхароў), знаходзіцца на востраве Антыгуа, на якім жыве 98 % насельніцтва краіны. Дзяржаўная мова — англійская. Большасць насельніцтва вызнае пратэстанцтва.

Нацыянальнае свята — 1 лістапада (1981 год) — Дзень незалежнасці. Грашовая адзінка — усходнекарыбскі долар. Уваходзіць у склад Арганізацыі Усходніх Карыбскіх дзяржаў, Садружнасць нацый, краін АКЦ (арганізацыя краін Афрыкі, Карыбскага басейна і Ціхага акіяна).

Этымалогія

Назва дзяржавы — гэта сума назваў двух буйнейшых астравоў, імёны якіх з іспанскай перакладаюцца як «старажытны» (Антыгуа) і «барадаты» (Барбуда). Імя галоўнаму востраву даў у 1493 годзе сам Калумб, ушанаваўшы севільскую ікону Маці Божай Санта Марыя ла Антыгуа. Таксама у краіны ёсць паэтычная назва «Зямля 365 пляжаў», гавораць, не беспадстаўна.

Геаграфія

Асноўны артыкул: Геаграфія Антыгуа і Барбуды

Карта краіны

Англійская бухта, Антыгуа

Дзяржава знаходзіцца ў паўночнай частцы Наветраных Малых Антыльскіх астравоў, высоўваючыся на ўсход ад асноўнай восі архіпелага, на 17-м градусе паўночнай шыраты. На ўсход прасціраецца Атлантычны акіян, на захад — Карыбскае мора. Найбліжэйшыя суседзі — Сент-Кітс і Невіс ды Мантсерат на захадзе.

Большы з двух галоўных астравоў — Антыгуа, на яго прыпадае 62 % плошчы краіны. Амаль што ўдвая меншая Барбуда ляжыць за 48 км на поўнач. За 56 км на захад ад Антыгуа можна знайсці трэці па велічыні востраў — драбнюткую незаселеную Рэдонду. Берагі астравоў моцна зрэзаныя, з пляжамі, лагунамі і прыроднымі гаванямі, абрамленыя рыфамі і водмелямі.

Сучасны рэльеф астравоў абавязаны сваім паходжаннем вапняковым пародам і вулканічнай актыўнасці, прычым уплыў першых значна большы. Самы высокі пункт краіны — гара Абама на Антыгуа (раней Boggy Peak, перайменаваны у 2009 у гонар першага цёмнаскурага прэзідэнта ЗША) — рэшткі вулканічнага кратара, што ўздымаецца на 402 метры. Вышэйшы пункт Барбуды дасягае ўсяго 42 м. Большая ж частка астравоў уяўляе сабой нізіну, якая не чапляе паўночна-ўсходнія пасаты, і яны праходзяць паўз, не пакідаючы тут дастатковай для фарміравання рачной сеткі колькасці ападкаў (у сярэднім — 990 мм).

Дажджлівы сезон (верасень-лістапад) непасрэдна звязаны з сезонам ураганаў. Антыгуа і Барбуда ляжаць акурат на шляху знакамітых карыбскіх ураганаў, што наведваюць астравы ў сярэднім раз на год. 7 верасня 2017 года ўраган «Ірма» знішчыў 90 % пабудоў на востраве Барбуда.. Сярэднегадавая тэмпература +27, сярэднемесячныя адхіляюцца ад гэтай лічбы вельмі нязначна.

Асабліва распаўсюджаныя на астравах пясчаныя глебы здольныя падтрымаць існаванне хіба што хмызняковай расліннасці. Толькі на узбагачанх вулканічным попелам глебах цэнтральнай раўніны Антыгуа растуць пасаджаныя лясы-плантацыі акацый, махагоняў і чырвоных і белых кедраў, якія займаюць 11 % тэрыторыі вострава. Дзякуючы лесапасадкам, палепшылася сітуацыя з воднымі рэсурсамі і глебамі.

Гісторыя

Асноўны артыкул: Гісторыя Антыгуа і Барбуды

Самае старое знойдзенае паселішча археолагі датуюць 3100 да н.э. Гэта былі першыя жыхары Антыльскіх астравоў сібанеі. Яны насялялі астравы доўгі час, пакуль не былі выцесненыя аравакамі, што прыйшлі ланцужком астравоў з ніжняй Арынока. Паўднёваамерыканскія індзейцы прынеслі з сабою земляробчыя веды і вырошчвалі кукурузу, салодкую бульбу, гуаву, тытунь а таксама знакаміты антыгуанскі чорны ананас. Яны былі выдатнымі маракамі і іх лёгкія чоўны перадольвалі сотні кіламетраў Карыбскага мора і Атлантыкі. Каля 1100 н.э. большасць аравакаў пакінула астравы. Тыя, хто застаўся, былі зваяваны карыбамі, ператвораны ў рабоў і нават з’едзены. Магчыма, плямёнаў, што насялялі астравы напярэдадні каланізацыі, было і болей, аднак еўрапейцы таго часу не вельмі цікавіліся этнаграфіяй.

Рабы саджаюць цукровы трыснёг, в. Антыгуа. У.Кларк, 1823.

І Антыгуа і Барбуда былі адкрыты Х. Калумбам у 1493 годзе падчас трэцяга падарожжа. Іспанскія пасяленні праіснавалі тут нядоўга, не затрымаліся на астравах і французы. У 1632 Антыгуа, а праз 34 гады — Барбуда, былі каланізаваны Вялікабрытаніяй. Найбуйнейшымі землеўладальнікамі былі Кодрынгтаны (у свой гонар яны назвалі галоўны горад Барбуды), якія валодалі Барбудаю, а на Антыгуа мелі цукровныя плантацыі, для якіх з 1685 года пачалі завозіцца афрыканскія рабы. Рабства праіснавала на астравах да 1834 г. Еўрапейскія і афрыканскія хваробы (самым вялікім забойцам, верагодна, была воспа), недаяданне і рабства ў канчатковым выніку забілі большую частку карэннага насельніцтва Карыбскага мора, таму большасць жыхароў краіны сёння цемнаскурая.

У 1958 Антыгуа і Барбуда ўвайшлі ў Вест-Індскую федэрацыю, з 1962 — асобнае валоданне Вялікабрытаніі, з 1967 — «асацыяваная з Вялікабрытаніяй дзяржава». У 1977 г. Антыгуа і Барбуда падпісалі з ЗША дамову, згодна з якой ЗША захоўваюць вайсковыя базы на тэрыторыі краіны. 1 лістапада 1981 абвешчаная незалежнасць.

Дзяржаўны лад

Гастан Браун 2015

Канстытуцыйная манархія. У адпаведнасці з канстытуцыяй 1981 кіраўніком дзяржавы з’яўляецца брытанская каралева, прадстаўленая генерал-губернатарам (з 2014 — Родні Уільямс).

Заканадаўчая ўлада належыць двухпалатнаму парламенту (тэрмін паўнамоцтваў — 5 гадоў), які складаецца з Сената (17 прызначаных генерал-губернатарам членаў: 11 — па рэкамендацыі прэм’ер-міністра, 4 — лідара апазіцыі, 1 — ад Савета Барбуды і 1 — ад самога губернатара) і Палаты прадстаўнікоў (17 дэпутатаў: 16 ад Антыгуа і 1 ад Барбуды).

Выканаўчая ўлада належыць кабінету міністраў на чале з прэм’ер-міністрам (з 2014 — Г. Браун).

Асноўныя палітычныя партыі.

• Кіруючая Аб’яднаная прагрэсіўная партыя (утвораная ў 1992, лідар — Б. Спенсер)
• Лейбарысцкая партыя Антыгуа (заснаваная ў пачатку 1940-х гадоў, была кіруючай у 1980—2004 гадах, і зноў ва ўладзе з 2014).

Насельніцтва

Асноўны артыкул: Насельніцтва Антыгуа і Барбуды

Карнавал на Антыгуа

На 2018 год ўсё насельніцтва краіны (каля 100 тыс.чал.) пражывае на востраве Антыгуа. Да ўрагана Ірма (верасень 2017) насельніцтва Барбуды складала 1638 чалавек, усе яны напярэдадні катастрофы былі эвакуяваны на Антыгуа.

Пачынаючы з 1990-х насельніцтва Антыгуа паступова расце, у 2017 натуральны прырост склаў каля 1 %, міграцыйны — каля 0,2 %. Эканамічныя поспехі маленечкай дзяржавы дазволелі пераадолець негатыўныя тэндэнцыі 1980-х, калі склаўся пагрозлівы для існавання нацыі ўзровень эміграцыі. З таго часу шмат антыгуанцаў жыве па-за межамі краіны, пераважна ў Вялікабрытаніі, ЗША, Канадзе. Ў 2010-я асноўны прыток імігрантаў прыходзіўся на Дамініканскую рэспубліку, Ямайку, Гаяну, Нігерыю

Большасць антыгуанцаў маюць заходнеафрыканскае, брытанскае, мадэйрыянскае паходжанне. Гэта абумоўлівае перавагу цёмнага спектру ў адценнях скуры: 91 % насельніцтва краіны — негры і мулаты, 4,4 % — метысы і самба, 1,7 % — белыя, астатнія маюць пераважна азіяцкае паходжанне (усходнія індыйцы ды іншыя). На Антыгуа жывуць каля 4,5 тыс. грамадзян ЗША, гэта буйнейшая дыяспара на англамоўных усходніх Карыбах. Дзяржаўнай мовай з’яўляецца англійская, гутарковай — яе крэольская форма (з дамешкам афрыканскіх словаў і сінтаксісу), якой цураюцца вышэйшыя класы грамадства. Антыгуанскі акцэнт адрозніваецца ад барбуданскага.

77 % насельніцтва — хрысціяне, пераважна пратэстанцкіх дэнамінацыяў (адвентысты і інш.), каталікоў толькі 8 %. Іншыя веры: растафарыянства, іслам, бахаізм.

Гараджане складаюць усяго чвэрць насельніцтва краіны, амаль усе яны (21 000) жывуць у сталіцы — горадзе Сент-Джонсе. Адзіны горад на Барбудзе — Кодрынгтан — разбураны і па сёння нежылы.

Эканоміка

Асноўны артыкул: Эканоміка Антыгуа і Барбуды

Эканоміка арыентаваная на развіццё турызму, які забяспечвае больш за 70 % валютных паступленняў і занятасць 60 % працаздольнага насельніцтва. Антыгуа і Барбуда славяцца раскошнымі курортамі, трэцяя частка турыстаў прыходзіцца на ЗША. На пачатку 2000-х папулярнасць астравоў даволі рэзка ўпала, што прывяло да фінансавых цяжкасцяў. Увогуле ж у сферы паслуг занята больш за 80 % эканамічна актыўнага насельніцтва і ствараецца 77 % ВУП. Памер ВУП — 2,4 млрд дол. ЗША (2017). У 2015—2017 ВУП астравоў рос з хуткасцю 2,8-5 %.

У сельскай гаспадарцы (2,3 % ВУП) пераважае вырошчванне гародніны і садавіны для ўнутранага спажывання, паколькі для экспартных бавоўны, цукровага трыснягу і цытрусавых вытворчасць абмежавана нізкім гадавым узроўнем дажджавых ападкаў і глебавай эрозіяй. Рыбалоўства развіта слаба, у прыватнасці ў сувязі з збядненнем рыбных рэсурсаў і недахопам суднаў.

Прамысловасць (20,2 % ВУП) прадстаўленая ў асноўным тэкстыльнай і мэблевай галінамі, а таксама прадпрыемствамі па зборцы асобных відаў электраапаратуры, вытворчасці цукру-сырцу, харчовых прадуктаў, рому, будматэрыялаў. Маецца нафтаперапрацоўчы завод.

У апошні час хутка развіваецца банкаўска-фінансавы сектар. Зарэгістравана больш 70 афшорных банкаў з удзелам замежнага капіталу (буйнейшыя — каралеўскі банк Канады (RBC) і Scotiabank) некалькі траставых і каля 5 тыс. камерцыйных кампаній. Інвестуючы ў эканоміку краіны (фонд нацыянальнага развіцця, дзяржаўныя аблігацыі), або набываючы нерухомую маёмасць, вы даволі лёгка можаце атрымаць грамадзянства Антыгуа і Барбуды. У апошнія гады ў мэтах процідзеяння адмыванню грошай у краіне прынятыя папраўкі да закона аб міжнародных карпарацыях. З 2002 ускладніўся рэжым выдачы антыгуанскіх пашпартоў замежным грамадзянам.

Пад сцягам Антыгуа і Барбуды плавае значная колькасць (каля 1300) суднаў, якія належаць замежным кампаніям У 2003 у краіне быў прыняты закон, які вызваліў уладальнікаў зарэгістраваных там суднаў ад выплаты прамых падаткаў на працягу 50 гадоў.

Знешні доўг — 86,8 % ВУП (2017). Узровень беспрацоўя — каля 11 % працаздольнага насельніцтва (2014).

Асноўныя артыкулы экспарту — бавоўна, цытрусавыя, ром, бытавая электратэхніка. Таварная наменклатура імпарту ўключае ў сябе харчаванне, машыны і транспартнае абсталяванне, прадукцыю прамысловага прызначэння, хімікаты і нафта. Галоўныя гандлёвыя партнёры — ЗША, Вялікабрытанія, Канада, усходнекарыбскія краіны, Японія, КНР, Германія.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Антыгуа і Барбуда
• Афіцыйны сайт урада Антыгуа і Барбуда
• Апісанне астравоў Антыгуа і Барбуда. Фатаграфіі. Архівавана 19 жніўня 2011.
• Антыгуа Архівавана 19 сакавіка 2009.
• Каралеўская паліцыя Антыгуа і Барбуды Архівавана 2 чэрвеня 2021.