Protina

An mga protina (Ingles: protein) iyo darakulang mga molekula na hinimo gikan sa saradit na mga yunit nin inaapod na mga asidong amino. An mga protina may mahiwas na kagibohan sa gabos na organismo, kaiba an katalisong metabolikong reaksyon, replikasyon nin DNA, pagresponde sa "stimuli", pagtao nin istraktura sa mga selula asin mga organismo, asin sa transportasyon kan mga molekula gikan sa sarong lokasyon pasiring sa ibang lokasyon.

An pagkakaiba kan mga manlainlain na protina iyo primero uli sa sekwensya kan mga asidong amino, na iyo pigdidiktahan kan nukleyotidong sekwensya kan mga "genes", asin harus nagreresulta sa pagtiklop kan protina sa mga ispesipikong 3D na istraktura na iyo dagos nagdedetermina kan aktibidad kaini.

Uusipon

Nadiskubre ni Jons Jacob Berzelius, sarong Swekong kimiko, kaidtong 1838 an mga protina. Dae labing pigtawan nin risa an kagibuhan kan mga protina sa mga organismong may buhay hasta sa taong 1926. Sa taong ini, pinahiling ni James B. Sumner an ensimang urease na sarong protina.^[1]

An insulin an enot na protina na pinagsunod-sunod ni Frederick Sanger, na iyo nanggana nin Gawad na Nobel Prize para sa kagibuhang ini kaidtong 1958. An hemoglobin asin myoglobin an enot na mga istraktura nin mga protina na nasimbag ninda Max Perutz asin Sir John Cowdery Kendrew, sa arug kaidtong pagkakarhay, kaidtong 1958.^[2]^[3] Enot na nasimbag an tolong-dimensyonal na istraktura kan parehong mga protina sa paagi nin pag-adal nin dipraksyon kan x-ray. Asin uli kaini, iyo parehong nanggana si Perutz asin Kendrew kan Gawad na Nobel Prize sa Kimika kaidtong 1962 para sa saindang ambag sa lado nin siyensya.

Mga kagamitan

Ginagamit ang mga protina sa paglakop, pagpakarhay, asin pagpapatibay kan mga tulang. Nagtatabang ini na maggibo nin mga tisyu asin mga sihay. Mahihiling ini sa mga hayop, tinanom, tinanom na sangaw, bakterya, asin sa lawas kan mga tawo. Halimbawa, may laog na kadakol na protina an mga masel (muscle). Nagkakakan an mga nagmamantinir kan lawas nin mga kakanon na pano nin protina bilang sarong madaling paagi sa pagmantinir o makakua nin halangkaw na lebel nin masel na mas ligtas kaysa mag-esteroydes (steroids).

May importanteng parte an mga protina sa mga kakanon arug kan gatas, sugok, karne, sira, mga patani, asin nuwes. Nagkakakan an mga hayop nin protina tangarig makakua nin enerhiya asin mga asidong amino. Ginagamit an mga asidong aminong ini tangarig makagibo nin bagong mga protina na gagamiton bilang mga ensima (enzymes), mga hormona (hormones), o mga antikuwerpo (antibodies). Sarong halimbawa nin halabang-kondenso na protina iyo an "enaptin", na pigbibilog nin kadakulon na molekula nin karbon, idrohino, asin oksiheno.

Mga produkto na mayaman sa protina

Sugok
Karne na burger
Karne nin manok
Gatas
Kasag
Sira
Monggo
Keso

Hilingon man

Carbohydrate
Lipid
Ensima
DNA (Deoxyribonucleic acid)
RNA (Ribonucleic acid)
Alerhiya sa kakanon

Mga panluwas na takod

Mga database asin proyekto

NCBI Entrez Protein database
NCBI Protein Structure database
Human Protein Reference Database
Human Proteinpedia
Folding@Home (Stanford University)
Protein Databank in Europe (hilingon man sa PDBeQuips^{[permanent dead link]}, halipot na mga artikulo asin tutoryal sa mga interesadong istraktura nin PDB)
Research Collaboratory for Structural Bioinformatics (hilingon man sa Molecule of the Month Archived 2020-07-24 at the Wayback Machine., nagpepresenta nin mga halipot na akawnt sa pagselekta sa mga protina gikan sa PDB)
Proteopedia – Life in 3D: naiikot, napapadakulang 3D na modelo kaiba an mga anotasyong wiki para sa gabos na aram na istraktura nin protinang molekula.
UniProt the Universal Protein Resource

Mga tutoryal asin edukasyonal na mga websityo

"An Introduction to Proteins" gikan sa HOPES (Huntington's Disease Outreach Project for Education at Stanford)
Proteins: Biogenesis to Degradation – The Virtual Library of Biochemistry and Cell Biology

Toltolan

↑ Sumner, JB. (1926). "The isolation and crystallization of the enzyme urease. Preliminary paper". Journal of Biological Chemistry 69: 435–41. Archived from the original on 2007-09-29. https://web.archive.org/web/20070929120727/https://www.jbc.org/cgi/reprint/69/2/435.pdf?ijkey=028d5e540dab50accbf86e01be08db51ef49008f. Retrieved on 2020-12-08.
↑ Muirhead H, Perutz M. (1963). "Structure of hemoglobin. A three-dimensional fourier synthesis of reduced human hemoglobin at 5.5 Å resolution". Nature 199 (4894): 633–38. doi:10.1038/199633a0. PMID 14074546.
↑ Kendrew J, Bodo G, Dintzis H, Parrish R, Wyckoff H, Phillips D. (1958). "A three-dimensional model of the myoglobin molecule obtained by x-ray analysis". Nature 181 (4610): 662–66. doi:10.1038/181662a0. PMID 13517261.

Sarong saringsing na artikulo sa Siyensya ini. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagparambong kaining pahina.

[1] Sumner, JB. (1926). "The isolation and crystallization of the enzyme urease. Preliminary paper". Journal of Biological Chemistry 69: 435–41. Archived from the original on 2007-09-29. https://web.archive.org/web/20070929120727/https://www.jbc.org/cgi/reprint/69/2/435.pdf?ijkey=028d5e540dab50accbf86e01be08db51ef49008f. Retrieved on 2020-12-08.

[2] Muirhead H, Perutz M. (1963). "Structure of hemoglobin. A three-dimensional fourier synthesis of reduced human hemoglobin at 5.5 Å resolution". Nature 199 (4894): 633–38. doi:10.1038/199633a0. PMID 14074546.

[3] Kendrew J, Bodo G, Dintzis H, Parrish R, Wyckoff H, Phillips D. (1958). "A three-dimensional model of the myoglobin molecule obtained by x-ray analysis". Nature 181 (4610): 662–66. doi:10.1038/181662a0. PMID 13517261.

[1]

[2]

[3]