Mais

Mais
	Maisan
	Mga ginunong bungang mais
Sayantipiko na klasipikasyon
Kahadean:	Plantae
Klado:	Angiosperms
Klado:	Monocots
Klado:	Commelinids
Orden:	Poales
Klado:	Graminid clade
Pamilya:	Poaceae
Klado:	PACMAD clade
Subpamilya:	Panicoideae
Supertribo:	Andropogonodae
Tribo:	Andropogoneae
Subtribo:	Tripsacinae
Genus:	Zea
Espesyes:	Z. mays
Ngaran binomyal
	Zea mays; L.

An mais (haleng Espanyol, maiz) sarong tipasian na tinanom na haloy nang pig'ataman kan mga tinubo sa Mesoamerika. An paklang kaini may mga bunga na pano sa pisog asin ginigibong gawgaw o armidol.

Uusipon

An pagtubod kan mga parasaligsig, inot na inataman an mais sa Mehiko, sa parteng sur-sulnopan mga 8,700 nang taon nakaagi hale sa sarong layas na doot inapod na teosinte. ^[1]. An mga tribung Olmec asin Mayan pigkultibar ini sa kahiwasan nin Mesoamerika asin ini linala'bonan asin ginigiling. Poon 2500 BC, an pananom naglakop na sa kahiwasan kan Amerika. Pag'abot kan mga eksplorador na europeo sa Amerika kan kaamayan nin ika-16 na siglo, an mais bilang pananom nadara na sa Europa. An mais naglakop nanggad sa kinaban nin huli sa abilidad kaini na magtubo sa iba-ibang klima. Manlaen-laen na produkto an napaluwas sa mais arog kan sweet corn na mayaman sa asukar bagay na pagkakan ni tawo, an iba naman angay na pambahog sa hayop, an iba minamasa asin hinihigris sa paggibo nin lana o pinapagurang sa paggibo nin arak na alkoholiko arog kan bourbon whiskey o kemikal na sinasalak sa pambahog.

An mais ngonyan sarong pananom lakop sa Amerika asin 332 milyon tonelada metriko an naproprodyusir sa Estados Unidos, an 40% kan patubo ginagamit sa paggibo nin corn ethanol. ^[2]. Ngonyan man 85% kan tinatanom sa Estados Unidos kan taon 2009 anas na mga sinasabing "genetically modified maize".^[3]

Iba-ibang paagi sa pagkakan o pakinabang kan mais

An natural na mais berdura sa mga kakanon na may sabaw, pwede man kakanon bilang sarong inasal, lina'bonan, ginute' o ginarip ngane isalak sa salad, sa maluto', sa ginatan o pangtaong namit sa mga iba-ibang giso. An ubak kan bunga, makunot, mahalnas asin malamuti na naggigiyaw-giyaw, nagsaserbing gayo sa paggibong handikraft o ornamental na mga gamit panharong.

Mga taksal kan mais pamberdura

Igwang mga mais na natural saradit sana, dai nadakula asin an taksal kaini an sinasalak na pamberdura sa tsapsoy asin iba pang mga luto. An kunod o mga tipasi kaini durukot sa palibot kan taksal asin rulumbod pang maray, asin tuyo nganeng ibiniberdura na lombod pa nanggad ini.

babaeng bu'kad burak, may sedang bungot
sedang bungot na naggurang na
Paklang, bunga asin sedang bungot
Lalakeng bu'kad burak
Bunga nin mais na hinog na
Iba-ibang klaseng mais
Mga eksotikong species nin mais
Zea mays 'Ottofile giallo Tortonese'
Zea mays "fraise"

Mga panluwas na takod

[1] Mga bitamina asin mineral sa mais. Kinua 16-04-15.
[2] Archived 2015-04-19 at the Wayback Machine. Mga marayrahay na pakinabang sa mais. Kinua 16-04-15.

Toltolan

Pinopoonan an artikulong ini. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagparambong kaining pahina.

[1] ttps://www.eurekalert.org/pub_releases/2009-03/nsf-wgb032309.php

[2] ttps://www.nytimes.com/2011/02/12/business/12corn.html?_r=0 Kinua 12-10-14

[3] ttps://www.gmo-compass.org/eng/agri_biotechnology/gmo_planting/341.genetically_modified_maize_global_area_under_cultivation.ht^{[permanent dead link]}

[1]

[2]

[3]