Kodikologiya

Mstislav İncilinin vərəqi. 1117, Dövlət Tarix Muzeyi

Möhtərəm Bedanın homilies . XI əsr

Kodikologiya (lat. codex, codicis, "kitab" + yun. λόγος - “söz, elm”) — köməkçi tarix elmi olub, predmetini əlyazma kitabların öyrənilməsi təşkil edir. "Kodeks" sözü (lat. codex, arxaik. kaudex ) ilkin olaraq bir tir, taxta blok və ya lövhə deməkdir, çünki antik dövrdə ilk qeydlər mumlu lövhələr üzərində yazılmışdır.

Kodikologiya sahəsində müasir mütəxəssis tək əlyazma kitabının və ya onların tarixən qurulmuş komplekslərinin mənşəyini öyrənir, kitab əlyazmalarının hazırlanma şəraitini, onların daxili və xarici formasını, yazı texnikasını, habelə onun xarakterik xüsusiyyətlərini öyrənir.

Kodikologiyanın əsas prinsipləri hələ 1739-cu ildə fransız filoloqu rahib Monfokon tərəfindən "Kitabxanalar kitabxanası" (əsasən yunan əlyazmalarının materialları əsasında) əsərində tərtib edilsə də, o, yalnız iki əsr sonra xüsusi bir tarixi intizam kimi meydana çıxdı. “Kodikologiya” termini 1949-cu ildə Fransız Bizans alimi Alfons Den tərəfindən təklif edilmişdir. Onun yaşlı müasiri Şarl Samaran kodikoqrafiya" terminindən istifadə etməyə üstünlük verdi. Məşhur belçikalı tədqiqatçı Fransua Maze kodikologiyanı “kitab arxeologiyası” (Archelogia dei libri) adlandırmışdır.