Gallo

Gallo
Verbreitig:	Bretagne, Frankreich Frankrych
Sprecher:	28'300
Linguistischi Klassifikation:	Indogermanisch Romanisch Galloromanisch Langues d'oil Gallo
Schriftsyschtem:	Latiinischs Alphabet
Offizieller Status
Amtssprooch vo:	-
E zweisproochigi Ortstafel Französisch/Gallo z Loudéac, Bretagne

Gallo (vo Bretonisch gall ‚Franzos‘) isch e Langue d'oïl wo im Oschte vo dr Bretagne, dr Oberbretagne (haute-Bretagne) z Frankrych gschwätzt wird. Es isch also nit wie s Bretonische e keltischi Sprooch, sùndern e romanischs Idiom. S Gallo sött au nit mitem antike Gallisch verwäggslet werde. S Gallo gilt, wie di meischte Regionalsprooche vo Frankrych, als e gföördeti Sprooch.

Verbreitig

S traditionelli Verbreitigsbiet vùm Gallo isch in dr Oberbretagne, also em Oschtdeil, ùn zwar öschtlich vo de Sproochgränz zum Bretonische wo vo Plouha im Department Côtes-d'Armor im Norde bis zur Halbinsel Rhuys im Süde vùm Department Morbihan goot. D Sproochgränz het sich für meereri Joorhùndert zùm Gùnschte vùm Gallo nooch Weschte verschoobe.

Sproochlig gsänne loot sich s Gallo eigetli nit vo zwei vo syne Noochberdialäkt im Süde vo de Normandi (normand méridional) ùn em Angevin abgränze. Alli drüü ghöre zur domaine armoricaine, wo zur domaine d'ouest vo de Langue d'oil ghört. Einewäg bschränkt mer de Begriff Gallo uss geografisch-politische Gründ meischt ùff die Dialäkt, wo in der Bretagne gschwätzt werde, ùn zäält d Dialäkt vùm Süde vo de Normandi südlich vo de Ligne Joret zum Normännische.

Als Alldaagssprooch isch s Gallo chuum no verbreitet. So hen im Joor 1999 binere Ùmfroog vùm französische Statischtikamt INSEE, 28.300 Lüt aagee, dass si Gallo schwätze^[1], des sin 1.3% vo de Bevölcherig vo dr Bretagne gsi.

In ere Studie uss dr Mitti vo dr 1990er-Joor wird bschriibe, dass Chinder viilmool durch ihri Groosseltre no Passivkenntiss vùm Gallo mitbecho hätte, ihri Eltere aber nùmme Französisch mit ihne gschwätzt hen. E Ùmfroog ussem Joor 2008 vo 89 Schieler zwüsche 11 ùn 19 Joor alt het ergee, dass nùmme 2 vo de Schieler aagee hen, dass si in dr Familie Gallo näbe Französisch als Muettersprooch glehrt hen. Vo de Eltre hen immerhy no 17% aagee, dass si in ihrer Chindheit Gallo- oder zweisproochig Gallo-Französisch ùffgwaggse sin. Binere andre Froog allerdings hen 15.7% aagee, dass si vo ihrene Eltre Gallo glehrt hen, ùn fascht 35%, dass si vo ihrene Groosseltre Gallo hätte glehrt. Allerdings sin d Gallokenntniss wo doo glehrt worde sin, schynts oft nùmme begränzt gsi. Ei Schieler het dezuegschriibe dass es sich "nùmme ùm e paar Wörter" Gallo het ghandlet^[2].

Merchmool

D Ùnterscheidigsmerchmool vo dr domaine d'ouest, wo s Gallo dezueghört, sin:

D Entwigglig vùm latiinische /e/: Im Weschte /e/ ùn im Oschte /wa/. So erklärt sich faïre ùn wézyàou ùn Französisch foire ‚Märkt‘ ùn oiseau ‚Vogel‘.
D latiinische Vokal /o/ ùn /u/ sin in dr domaine d'ouest en [u], im Oschte aber [ø]: chantou statt chanteur ‚Sänger‘.
En Yyflùss vùm /r/ ùff en /a/ wo devor stoot ùn gschlossener wird: cherger statt charger^[3].

Usserdäm:

Affrikatisierige vo /k/ ùn /g/ zue [tʃ] ùn [dʒ] vor bstimmte Vokal: tchi, tchoer ùn djérre statt qui ‚wer‘, coeur ‚Härz‘ ùn guerre ‚Chrieg‘.
D Palatalisierig vùm /l/ noocheme Obstruent zue [j]: piey, kié ùn fiour für pluie ‚Räge‘ , clé ‚Schlüssel‘ ùn fleur ‚Bluem‘.
De Erhalt vùm h-aspiré. In Wörter wie haie oder haot wird s [h] also ussgsproche^[4].

Ùnterschid zwüsche em Gallo ùn andre Langues d'oil

Gallo	Normännisch	Französisch	Alemannisch
ch - chapèu	k - capé	chapeau	Huet
j - jardrein	g - gardin	jardin	Garte
s - muczae	ch- muchi	cacher	verstegge
dj - djésp	v- vêpre	guêpe	Weschpe
Gallo	Poitevin	Französisch	Alemannisch
è,èw - chapéu	ya - chapea	chapeau	Huet
yë – pomier	é - poumàe	pommier	Öpfelbaum

Weblink

Quelle

↑ INSEE.fr, Stand 2003
↑ Nolan, John Shaun. (2008). School and Extended Family in the Transmission and Revitalisation of Gallo in Upper-Brittany. Journal of Multilingual and Multicultural Development, vol. 29. pp. 216-234.
↑ Lepelley, René. (1995). Paroles de Normands. Presses Universitaires de Caen, Caen. pp. 17.
↑ Radatz, Hans-Ingo. (1997). Französisch, Bretonisch und...Gallo -- Ist die Bretagne dreisprachig?. In Kattenbuch, Dieter: Kulturkontakt und Sprachkonflikt in der Romania, Wien: Braumüller, 163-189.

[1] INSEE.fr, Stand 2003

[2] Nolan, John Shaun. (2008). School and Extended Family in the Transmission and Revitalisation of Gallo in Upper-Brittany. Journal of Multilingual and Multicultural Development, vol. 29. pp. 216-234.

[3] Lepelley, René. (1995). Paroles de Normands. Presses Universitaires de Caen, Caen. pp. 17.

[4] Radatz, Hans-Ingo. (1997). Französisch, Bretonisch und...Gallo -- Ist die Bretagne dreisprachig?. In Kattenbuch, Dieter: Kulturkontakt und Sprachkonflikt in der Romania, Wien: Braumüller, 163-189.

[1]

[2]

[3]

[4]