Korea

Korea se ligging in groen

Nasa-Satellietbeeld van Korea

Korea sedert die Korea-oorlog

Pjongjang, Noord-Koreaanse hoofstad

Seoel, Suid-Korea se hoofstad

Vlag van Noord-Korea

Vlag van Suid-Korea

Voorgestelde vlag vir 'n herenigde Korea

Korea (Koreaans: 한국 in Suid-Korea of 조선 in Noord-Korea) is 'n geografiese gebied, beskawing, en 'n voormalige staat wat geleë is op die Koreaanse Skiereiland in Oos-Asië. Korea is tans verdeel in Noord-Korea en Suid-Korea.

Alhoewel die grense van die historiese Koreaanse dinastieë gewissel het, word die skiereiland vandag gedefinieer saamvallend met die politiese grens van die twee Koreas te same. Die skiereiland grens dus aan die Volksrepubliek China in die noordweste en Rusland in die noordooste, met Japan wat suidoos daarvan oorkant die Korea Seestraat geleë is. Die noordelike grens word deur die Yalu in die weste, die Changbai-gebergtes in die middel en die Tumen in die ooste gevorm.

Die geskiedenis van Korea het begin met die legendariese stigting van Gojoseon in 2333 v.C. deur Dangun Feveron. Beperkte taalkundige getuienis dui op waarskynlike Altaïese oorsprong vir die mense van Korea wie se Mongoolse Steppe kultuur deur migrasie en handel deur die volke van Mantsjoerye en China beïnvloed is. Die aanneming van die Sjinese skryfstelsel ("hanja" in Koreaans) in die 2de eeu v.C., en Boeddhisme in die 4de eeu, het verreikende effekte op die Drie Koninkryke van Korea gehad. Koreane het later aangepaste weergawes van die kulturele innovasies aan Japan oorgedra.

Sedert die Goryeo-dinastie is Korea deur 'n enkele regering regeer en het dit politieke en kulturele onafhanklikheid behou tot die 19de eeu ten spyte van die Mongoolse invalle van die Goryeo-dinastie in die 13de eeu en Japannese invalle van die Joseon-dinastie in die 16de eeu. In die 15de eeu is die skilpadskepe, moontlik die wêreld se eerste gepanserde oorlogskepe, ontplooi en het koning Sejong die Grote die Koreaanse alfabet, hangeul, uitgevaardig om die hanja (Chinese karakters) te vervang.

Gedurende die latere deel van die Joseon-dinastie het Korea se isolasionistiese beleid dit die Westerse bynaam die "Kluisenaar Koninkryk" besorg. Teen die laat 19de eeu het die land die onderwerp van die koloniale ambisies van Japan en Europa geword. In 1910 is Korea onder dwang deur Japan geannekseer. Die gebied is tot die einde van die Tweede Wêreldoorlog in Augustus 1945 deur Japan beset.

In 1945 het die Sowjetunie en die Verenigde State ooreengekom op die oorgawe en ontwapening van Japannese troepe in Korea; die Sowjetunie het die oorgawe noord van die 38ste breedtegraad aanvaar en die VSA die oorgawe suid daarvan. Dit het gelei tot die verdeling van Korea deur twee groot moondhede wat vererger is deur die lande se onvermoë om ooreen te kom oor die voorwaardes vir Koreaanse onafhanklikheid. Die twee Koue Oorlog-teenstaanders het daarna afsonderlike regerings wat goedgesind teenoor hulle onderskeie ideologieë was, in die twee dele van Korea gevestig wat gelei het tot die ontstaan van die lande Noord-Korea en Suid-Korea.

Geskiedenis

Die Koreane is waarskynlik afstammelinge van die Toengoesiese stamme wat uit Mantsjoerye na die suide beweeg en vermeng geraak het met mense uit Suidoos-Asië. Reeds in die 2de eeu v.C. het daar in die noorde van die skiereiland ’n staat bestaan waarop China 'n groot invloed gehad het. In 108 v.C. het China vier kolonies in die noordweste van die skiereiland gestig, wat Koreaanse uitbreiding egter nie gestuit het nie.

Na 'n lang stryd is die Chinese kolonies in 668 n.C. onderwerp en 'n eenheidstaat gestig. In 936 is 'n nuwe ryk gestig met die naam Korje, waarvan die woord Korea afgelei is. Vanweë sy ligging tussen China en Japan het die twee moondhede deur die eeue heen 'n sterk invloed op die Koreaanse geskiedenis gehad. Verskeie Chinese kultuurelemente soos die Boeddhisme en die Konfusianisme is in die Koreaanse leefwyse opgeneem.

China en Japan se magslus het egter met verloop van tyd 'n vernietigende greep op Korea gekry. Verskeie veldtogte is uitgevoer om die land in te palm – een so 'n veldtog deur Japan in 1597 het die land feitlik geheel en al in puin gelê. Westerse invloede het Korea in die 17de en 18ste eeu bereik. In die tydperk het 'n sterk volksbewussyn by die bevolking ontwikkel en van die 17de eeu af het die ryk betrekkinge met ander state verbreek en bekend geword as die Kluisenaarkoninkryk. In die tweede helfte van die 19de eeu het Japan Korea gedwing om handelsverdrae te sluit en het hy as die invloedrykste ekonomiese mag in Korea ontwikkel.

Teen die einde van die eeu was Japan, China en Rusland in 'n magstryd om Korea gewikkel. In die Chinees-Japanse Oorlog (1894–1895) en in die Japans-Russiese Oorlog (1904–1905) het Japan as oorwinnaar uit die stryd getree. In 1905 het Korea 'n Japanse protektoraat geword en is in 1910, na anneksasie, by Japan ingelyf. Japan het Korea onmiddellik begin moderniseer. Ambisieuse landbouprogramme is aan die gang gesit en baie Koreaanse boere moes hul grond verlaat om vir Japanse landboumaatskappye plek te maak.

In 1937 het Japan begin om die minerale in die noorde te ontgin, nywerhede op te bou en elektrisiteitsopwekkingsprojekte op te rig. Uit hierdie tyd dateer die teenstelling tussen die industriële noorde en die agrariese suide. Teen 1945 was die noorde van Korea in ’n industriële rewolusie betrokke, wat veroorsaak het dat baie inwoners van die suidelike landboustreek na die noorde getrek het. 'n Menigte Koreane is ook deur Japan gedwing om in sy leër diens te doen of om in myne en fabrieke in Japan te gaan werk.

Die kern van die Koreaanse minderheid in Japan is deur hierdie mense gevorm. Op kulturele gebied het Japan Korea probeer verjapans. Die Koreaanse taal is verbied, studie van die Koreaanse geskiedenis is onmoontlik gemaak en Japanse voorname is ingevoer. Die magsituasie het voortgeduur tot na die Tweede Wêreldoorlog, toe Japan sy seggenskap oor Korea aan die Sowjetunie en die VSA moes afstaan.

Die Koreaanse Oorlog

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Korea-oorlog.

Tydens die Tweede Wêreldoorlog het die Sowjetunie die industriële noorde beset en die VSA die suidelike landbougebied. Albei moondhede het onderneem om die twee gebiede te verenig, maar toe ’n ooreenkoms oor vereniging nie bereik kon word nie, is alle kontak tussen die noorde en die suide in 1948 finaal verbreek met die stigting van die Demokratiese Volksrepubliek Korea (Kommunisties) op 9 September 1948 deur die Sowjetunie, en die Republiek Korea (onder toesig van die VVO) op 15 Augustus 1948.

Op 28 Junie 1950 het Noord-Koreaanse magte Suid-Korea sonder waarskuwing binnegeval. Onder aansporing van die VSA het die Veiligheidsraad van die VN sy lidlande versoek om steun aan die aggressors te weerhou en militêre hulp aan Suid-Korea te verleen. Altesaam 14 lande, onder meer Suid-Afrika, het gereageer. Ander lande wat militêre hulp verleen het, was België, Frankryk, Nederland, Griekeland, Turkye, die Filippyne en Thailand.

Die Britse Statebondslande het 'n leëreenheid gestuur, met troepe uit die Verenigde Koninkryk, Kanada, Nieu-Seeland en Australië. Suid-Afrika se deelname was deels 'n daad van samewerking binne die Statebond, maar meer nog 'n bydrae tot verset teen die Kommunisme. Twee Lugmageskader (243 offisiere en 545 soldate) het hom in Oktober 1950 saam met 23 Suid-Afrikaanse leeroffisiere en 'n aantal voetsoldate by die Amerikaanse lugeenheid onder leiding van genl. Douglas MacArthur aangesluit. Die eskader is in 1940 in Oos-Afrika gestig en het reeds in die Tweede Wêreldoorlog naam gemaak as "The Flying Cheetahs" (hul kenteken was 'n vlieënde jagluiperd). Drie maande na die Kommunistiese inval was die grootste gedeelte van Suid-Korea beset.

Die Amerikaanse magte het egter daarin geslaag om die troepe met lugaanvalle te stuit, die grens na die noorde oor te steek en die Noord-Koreaanse hoofstad, Pjongjang, te verower. In November 1950, toe genl. MacArthur tot byna aan die Chinese grens gevorder het, het China hom by die Noord-Koreaanse magte aangesluit. Noord-Korea het 'n bevolking van net nege miljoen gehad teenoor die 20 miljoen van Suid-Korea, maar teen 1952 het die Kommunistiese gewapende magte al een miljoen getel, van wie die meeste Chinese was.

Die Amerikaanse troepe is teruggedryf tot verby Seoel, die hoofstad van Suid-Korea. Seoel is egter in 1951 herower. Toe MacArthur op 11 April 1951 deur genl. Matthew Ridgeway vervang is, het die stryd min of meer om die grens tussen Noord- en Suid-Korea gewoed. Op 10 Julie 1951 is in Kaesong met onderhandelinge vir 'n wapenstilstand begin, maar dit is eers twee jaar later, op 13 Julie 1953, gesluit. Suid-Korea wou aanvanklik die stryd eiehandig voortsit omdat hy nie die reëlings ten opsigte van krygsgevangenes wou aanvaar nie, maar die VSA het druk op hom uitgeoefen en 'n finale ooreenkoms is uiteindelik op 22 Julie 1953 gesluit.

Volgens die ooreenkoms sou die hereniging van Korea internasionale aandag geniet. 'n Konferensie is wei met die doer in 1954 in Genève gehou, maar dit het geen vrugte afgewerp nie. Die oorlog het die lewe van 450 000 Suid-Koreane geëis en in die noorde het 1,3 miljoen mense gesterf. Altesaam tien miljoen Koreaanse families is deur die oorlog geskei. Na die stigting van die Demokratiese Volksrepubliek Korea en gedurende die Koreaanse Oorlog het sowat 2 miljoen Noord-Koreane na die suide getrek. Baie van hulle was Christene wat om godsdienstige redes gevlug het.

Na die oorlog het die twee state steeds verder weg van mekaar ontwikkel en pogings tot groter samewerking het niks opgelewer nie. Suid-Afrika het 42 manskappe afgestaan wat as dood of vermis aangegee is en die Suid-Afrikaanse Lugmag het 270 eretekens verwerf. Na die oorlog is twee Eskaders in die Amerikaanse presidentsrede vereer vir sy deelname aan 18 Vegbomwerpervleuel. Die Suid-Afrikaanse vlag is onder meer saam met die Amerikaanse vlag gehys.

Korea na 1953

Die oorlog het die Koreaanse nywerhede byna heeltemal tot stilstand gebring – in die suide was dit gedeeltelik verwoes en in die noorde het dit so te se tot stilstand gekom. Intensiewe ekonomiese projekte is met behulp van buitelandse kapitaal oor periodes van vyf jaar onderneem om die land weer op die been te bring. Noord-Korea het byvoorbeeld handels- en hulpverdrae met China en die Sowjetunie gesluit en in Suid-Korea het veral Amerikaanse, maar ook Japanse kapitaal, verbruikersnywerhede gestimuleer.

Die heropbouing van nywerhede in die noorde is egter gestrem deur groot arbeidstekorte wat, buiten die oorlogsverliese, ontstaan het deurdat sowat twee miljoen mense na die suide getrek het. 'n Groot groep Koreane woon ook sedert die Koreaanse oorlog in Japan, en Noord-Korea het reeds verskeie pogings aangewend om die groep te repatrieer. Grootskaalse verstedeliking het na die oorlog oor die hele skiereiland plaasgevind namate werkgeleenthede in die verskillende nywerhede toegeneem het.

Suid-Korea, wat hom aanvanklik daarop toegespits het om op landbougebied selfvoorsienend te word, het meer klem begin lê op nywerheidsontwikkeling, byvoorbeeld mynbou, swaar industrieë en elektrisiteitontwikkelingsprojekte, sodat die nywerheid in die sestigerjare die vinnigste groeiende sektor van die ekonomie was. In die stadium het die Suid-Koreaanse regering ook private beleggings, veral uit die buiteland, aangemoedig, 'n beleid wat baie geslaag was van wee die lae arbeidskoste in Suid-Korea.

Noord-Korea se na-oorlogse beleid was onder meer om tegniese verbeteringe in sy verbruikersnywerhede aan te bring, besproeiingskemas aan te lê vir die ontwikkeling van die landbou en om die land se bosboupotensiaal te ontwikkel. Teen 1958 was die landbou ten volle gesosialiseer. Hoewel samewerking hoofsaaklik met China en die Sowjetunie voortgesit is, handhaaf Noord-Korea ook handelsbande met die VSA en Japan. In 1980 het die land hom bereid verklaar om ook met ander goedgesinde kapitalistiese lande vriendskapsbande aan te knoop. Noord-Korea het ook te kenne gegee dat 'n federasie tussen die verdeelde state verwelkom sal word.

Om dit moontlik te maak, sou die Amerikaanse troepe wat in Suid-Korea gestasioneer is, teruggetrek moet word – aan die einde van 1981 was daar 38 300. Suid-Afrika handhaaf goeie handelsbetrekkinge met Suid-Korea en daar bestaan belowende uitbreidingsmoontlikhede vir uitvoer na die land (R150 miljoen tot R200 miljoen in die toekoms, volgens 'n Standard Bank-verslag, hoofsaaklik op steenkool, brandstof, uraan en voedsel toegespits). Suid-Afrika voer ook antrasiet na Suid-Korea uit. Uitvoer het sedert 1973 viervoudig toegeneem, terwyl invoer van Suid-Korea af met die helfte toegeneem het.

Hoewel dit slegs 'n geringe persentasie van Suid-Korea se totale invoer behels, het Suid-Afrika in 1980 R57,2 miljoen en in die eerste sewe maande van 1981 R38 miljoen hiermee verdien.

Bronne

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-56-7 band

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Korea.
• (en) "Korea". Encyclopædia Britannica. Besoek op 6 April 2019.