Fiscus

Fiscus, waaruit die Afrikaanse term fiskaal ook afgelei is, het verwys na die persoonlike tesourie van die keisers van Rome. Die woord kan letterlik vertaal word as "mandjie" of "beurs" en is gebruik om daardie soorte inkomste aan te dui wat van die provinsies (en spesifiek die imperiale provinsies) gehef is, en dan die keiser toegekom het. Die bestaan daarvan kan teruggevoer word na die verdeling van mag wat in die vroeë era van die Ryk tussen die keiserlike hof en die senaat bestaan het. In die jare daarop het die keisers groter beheer oor die finansies van die Romeinse wêreld aanvaar, en die fiscus is dienooreenkomstig vergroot.

Die digter Juvenalis sou die spot dryf met die tesourie deur te skryf dat 'n groot turbot ('n soort seevis) wat in die Adriatiese See gevang is na Rome gestuur moes word om Domitianus se fiscus aan te vul.

Die hoof van die fiscus in die vroegste jare was die rationalis, oorspronklik 'n vryman weens Augustus se wens om die amp aan 'n dienaar oor te laat wat nie aan gevestigde belange van die stande in die samelewing onderhorig was nie. Mettertyd sou die tipiese korrupsie en reputasie van die vryman egter nuwe en meer betroubare administrateurs noodsaak. Vanaf die Hadriaanse bewind (117-138 n.C.) sou alle rationalis uit die Ridderorde (equites) kom, 'n praktyk wat regdeur die wanorde van die 3de eeu, en tot en met die era van Diocletianus volgehou is.