Atena
| Atena | |
|---|---|
| Griekse Olimpiese godin | |
 | |
| Naam | Atena |
| Godin van | Wysheid, oorlog, vaardigheid |
| Blyplek | Die berg Olimpus |
| Simbool | Uil |
| Ouers | Zeus en Metis |
| Peetma van | Erichtonios |
| Romeinse eweknie | Minerva |
Atena of Athena (Grieks: Ἀθηνᾶ) is in die Griekse mitologie die godin van wysheid, oorlog, strategie, nywerheid, die reg en vaardigheid; sy is ook die maagdelike beskermgod van Athene, Griekeland. Die Parthenon, wat op die Akropolis staan, is ter ere van haar gebou.
Haar eweknie in die Romeinse mitologie is Minerva.
Uitbeelding
[wysig | wysig bron]Atena was die godin van strategiese oorlogvoering in teenstelling met haar broer, Ares, wat geweld, bloedlustigheid en slagting verteenwoordig het.[1] Sy het nie graag geveg sonder ’n goeie en regverdige doel nie en het eerder wysheid gebruik om moeilike situasies op te los.[2]
Sy verskyn gewoonlik saam met ’n uil en dikwels ook die godin van oorwinning, Nike, wat sy op haar hand uitgestrek hou. Sy dra ’n borsplaat van bokvel, die Aigis. Sy word dikwels uitgebeeld met ’n helm en met ’n skild met die Gorgo-kop daarop. Volgens latere bronne het Perseus die skild vir haar gegee nadat hy Medusa onthoof het.
Atena het talle helde gehelp, onder andere Odusseus, Jason en Herakles.
Mite
[wysig | wysig bron]Geboorte
[wysig | wysig bron]
In The Greek Myths (8.a, ff.), teken Robert Graves vroeë mites aan oor die geboorte van Atena, wat reeds in 4 000 v.C. aanbid is. Volgens Graves het Hesiodus (omstreeks 700 v.C.) gemeen dat Atena die dogter was van Metis ("Wysheid" en Kennis"), ’n Titaan wat oor die vierde dag en die planeet Mercurius regeer het.
Volgens latere mites het Metis en Zeus metgeselle geword. Om ’n voorspelling te voorkom dat sy en Metis se kinders groter as hy sou wees, het Zeus vir Metis ingesluk sodat sy nie kinders kon hê nie, maar sy was toe reeds swanger met Atena.[3] Metis het binne-in Zeus aan Atena die lewe geskenk en haar versorg tot sy uit Zeus se voorkop gebars het, ten volle toegerus met wapens wat haar ma aan haar gegee het. Sy dra dikwels die weerligstraal en die Aigis, wat sy en Zeus eksklusief gedeel het.
Byname
[wysig | wysig bron]As beskermer van Athene is sy dikwels dwarsdeur Griekeland aanbid as Atena Polias ("Atena van die stad").[4]
In klassieke Griekse mites het sy nooit ’n minnaar nie en trou sy nooit,[5] en dit het haar die naam Atena Partenos (Atena die Maagd) besorg. Haar beroemdste tempel, die Parthenon op die Akropolis in Athene, kry sy naam van dié titel.[6] Dit was nie net omdat sy ’n maagd was nie, maar uit erkenning vir haar rol as die toepasser van reëls van seksuele matigheid.
Erichtonios
[wysig | wysig bron]
Hefaistos het Atena probeer verkrag, maar sy het hom ontduik en sy semen het op die grond geval, en Erichtonios is uit die Aarde (Gaia) gebore. Atena het toe die kind se pleegma geword.[7]
Atena het Erichtonios in ’n kissie gesit wat sy in die sorg van drie susters, Herse, Pandrosus en Aglaulus van Athene, gelaat het. Sy het nie vir hulle gesê wat in die kissie is nie, maar het hulle gewaarsku om dit nie oop te maak voor sy terugkeer nie. Een of twee susters het die kissie oopgemaak en Erichtonios, in die vorm (of omhelsing) van ’n slang, daarin gesien. Die slang, of waansin weens dit wat hulle gesien het, het Herse en Pandrosus van die Akropolis laat afspring.[8]
Met dié mitiese agtergrond het Erichtonios die stigter-koning van Athene geword waar hy die kultuur in baie opsigte ten goede verander het. In dié tyd het Atena hom glo dikwels beskerm.
Medusa
[wysig | wysig bron]In ’n latere mite was Medusa nie soos haar Gorgo-susters afskuwelik met lewende, giftige slange pleks van hare nie, maar beeldskoon met goue hare. Sy het met Poseidon omgang gehad in ’n tempel van Atena nadat Poseidon deur die goue kleur van haar hare aangetrek is. Atena het haar toe vervloek en haar soos haar susters laat lyk. Haar aanloklike goue hare het slange geword en enigiemand wat na haar gekyk het, het in klip verander ( Ovidius, Metamorfoses). Sy is later deur Perseus onthoof. Volgens een mite het hy haar kop vir Atena gegee, wat dit op haar skild aangebring het.
Die beskermer van Athene
[wysig | wysig bron]Atena het die beskermer van Athene geword nadat sy ’n kompetisie teen Poseidon gewen het. Op ’n Atheense fees het die twee gode ooreengekom dat elk vir die Atheners ’n geskenk sal gee, en dié sou dan kon kies watter een hulle wil hê. Poseidon het met sy drietandvurk op die grond geslaan en ’n fontein het ontstaan. Die water was egter sout en nie baie bruikbaar nie. Atena het vir hulle ’n olyfboom gegee. Die Atheners het die olyfboom gekies, en daarmee saam vir Atena as hul beskermer, want die olyfboom het aan hulle hout, olie en kos verskaf.
Poseidon was so kwaad dat hulle hom nie gekies het nie dat hy ’n groot vloed na die Attika-vlakte gestuur het om hulle te straf. Die induiking wat deur Poseidon se vurk gemaak en met sout water gevul is, is omring deur die noordelike muur van die Erechtheum en is onbedek gelaat.
Die kompetisie tussen Atena en Poseidon was die onderwerp van die reliëfwerk aan die westelike kroonlys van die Parthenon, die eerste gesig wat besoekers begroet het.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- Hierdie artikel is merendeels vertaal vanaf die Engelse Wikipedia-artikel en:Athena
- ↑ Darmon."Athena and Ares". Chicago en Londen: University of Chicago Press, 1978.
- ↑ Loewen, Nancy. Athena.
- ↑ Hesiodus, Teogonie 890ff and 924ff.
- ↑ "Dis onbekend of sy na die stad genoem is en of die stad na haar genoem is." (Burkert 1985:139)
- ↑ Goldhill, S. Reading Greek Tragedy (Aesch.Eum.737). Cambrdige: Cambridge University Press, 1986.
- ↑ Deacy, Susan, en Villing, Alexandra. Athena in the Classical World. 1ste uitg. Koninklijke Brill NV, Leiden, Nederland: Brill, 2001
- ↑ Pseudo-Apollodorus, Biblioteke 3.14.6.
- ↑ Graves, Robert, The Greek Myths I, "The Nature and Deeds of Athena" 25.d.
Antieke bronne
[wysig | wysig bron]- Augustinus, De civitate dei xviii.8–9
- Cicero, De natura deorum iii.21.53, 23.59
- Eusebius, Chronicon 30.21–26, 42.11–14
- Lactantius, Divinae institutions i.17.12–13, 18.22–23
- Livy, Ad urbe condita libri vii.3.7
- Lucan, Bellum civile ix.350
Moderne bronne
[wysig | wysig bron]- Burkert, Walter, 1985. Greek Religion (Harvard).
- Graves, Robert, 1960. The Greek Myths hersiene uitgawe.
- Kerenyi, Karl, 1951. The Gods of the Greeks (Thames and Hudson).
