Biekorf. Jaargang 2

[Nummer 10]

Over Mikroben of Levelingen.

KOCH heeft eenen geheel anderen aard van kenteekens weten in te voeren, doordien dat hij de levelingen op zekere voedzame leefbodems zaaide en ze daar aankweekte; vele levelingen en zijn immers anderszins, noch door hun eigen, noch door hunne uitwendige gedaanten of schikkingen, noch door hun verhouden tegenover verwstoffen, uit elkander te onderscheiden.

Die leefbodems, zoo men het wel kan vermoeden, en zijn niet al van den zelfsten aard. Men gebruikt er velerlei om er de verscheidene levelingen op te kweeken.

Wij zullen eenige der meest gebruikte opnemen en bekend maken, namentlijk:

1. Een slag van klibber, Fr. gélatine, die samengesteld is uit vleeschuittreksel, vischlijm en zeker slag van zouten;

2. Het bloedwei - serum sanguinis - waaruit de bloedkorrels getrokken zijn;

3. Agar-Agar: zoo noemt men zekeren aard van lichen of boommos, dat veel slijm- of klibberachtig voedsel bevat;

4. Gekookte eerdappels.

Deze voedstoffen worden kiemvrij gemaakt of ontlevelingd (stériliser), meestendeels door de warmte (100^o), zoo dat er niet het minste levende kiemke in over en blijft. Men is dan geheel en gansch zeker dat maar die levelingen die er achterna, 't zij door den waarnemer, 't zij uit de lucht enz., ingeraken, en zullen wassen en hunne levenskracht ter uitinge brengen.

Men kan op die voedstoffen de levelingen inenten, zoo het bijna altijd op den eerdappel, en soms op andere leefbodems gedaan wordt.

Klibber wordt gemeenlijk op platte glazen uitgebreid of in glazen buizekes gevuld: daarop wordt dan geënt.

Die klibber wordt ook ondertusschen vloeibaar gemaakt door het verwarmen; men mengelt dan den leveling, of de verschillige slagen van levelingen, met den leefbodem, en men tracht den klibber, 't zij in de glazen buizen, 't zij op de platte glazen allerwegen goed uit te breiden opdat, zooveel mogelijk, de verschillige levelingen van malkander zouden afgescheiden blijven.

Die leefbodems, door de koude wederom vervast, worden vervolgens voor luchtstof en andere verontreiniging beschut; en zoo kan ieder leveling dan zijnen gang gaan, elk volgens zijnen eigenen aard.

De eene spreiden uit in 't wijde, de andere gaan meer in de diepte; sommigen bouwen kegels, sommigen nog wonderlijker gedaanten; eenigen groeien tot op eene zekere diepte naar omleege en houden daar op, enz., enz.

Veel levelingen, als zij alzoo op hunne eigene eenigheid en zonder tusschenkomste van andere levelingen wassen, schijnen en zijn wezentlijk verwig; dat is het geval met den goud- en citroengeluwen kluisterkorrelling van den etter, met den leveling van den blauwen etter, enz.

't Zijn er die de verschillige voedstoffen vloeibaar maken, of eenige onder hen; 't zijn er ook die wassen zonder iets aan den leefbodem te veranderen.

Al die kleene bijzonderheden worden nauwkeurig opgemerkt en aangeteekend, en, naarvolgens dat de nagewezene veranderingen en doeningen ontstaan of afwe-

zende zijn, altijd of maar ondertusschen voorkomen in gegevene omstandigheden, wordt de leveling gerangschikt en wordt hem zijne plaatse gewezen.

Eene geheele andere zake is nu nog het achterhalen of zulk of zulk een leveling oorzake is - en alleene oorzake - van zulk of zulk een uitwerksel: of hij, bij voorbeeld, oorzake is van eene gegevene ziekte, ja of neen.

Volgens Koch zijn er drie waarnemingen noodig om te kunnen, met zekerheid, goed doen dat een leveling de verwekker is van eene bepaalde ziekte, om hem te kunnen als het eigene, het specificum aanteekenen van zulke of zulke eene krankheid.

1. Men moet dien zelfsten leveling altijd en in alle omstandigheden vinden in eene en de zelfste ziekte.

2. Men moet dien leveling kunnen van de andere levelingen afzonderen en op zijn eigen kweeken.

3. Men moet met dien zoo afzonderlijk gekweekten leveling bij dier of mensch, die ziekte altijd die zelfste ziekte, en die ziekte alleene kunnen te wege brengen.

Sommige levelingen bestaan onder twee verscheidene gedaanten; ten eersten als gewone levelingen, zoo wij ze vroeger al beschreven hebben; ten tweeden als speierlingen (spores) of zaad van levelingen. (Z. prente VI).

De speierlingen zijn een slag van blinkende graantjes die ontstaan in het lijf van den leveling (bijna uitsluitelijk in de stokkelingen); zij schijnen te worden uit eenen dichteren aard van oorstoffe of protoplasma.

Die speierlingen ontstaan meestendeels als de levelingen geen voedsel genoeg meer en hebben om regelmatig voort te wassen. Er komt een slag van verdichtinge in hun midden; hunne stoffe wordt taaier, duurzamer; zij kan weêrstaan en in zwang blijven tegenover werkingen die den gewonen leveling geheel en voor altijd ten niete brengen.

Uit ieder een van die speierlingen - uit dat zaad - die allenthenen verspreid liggen en zoo taai zijn tegen 't sterven, kan later altijd een nieuwe leveling ontstaan, immers gelijk een plante die uit haar zaad herboren wordt.

Dat en is ten anderen de eenigste wijze, zelfs de bijzonderste wijze van vermenigvuldiging niet van de levelingen. Zij wassen, zoo wij 't vroeger halvelinge zeiden en zoo 't hun name uitgeeft, de eene door het spouten of spletten van hun lijf in de langde of in de breede; de andere vermenigen en wassen door versprietelinge, vertakkelinge, enz.

De levelingen bestaan daaromtrent overal. In alle bewoonde streken vindt men allerhande levelingen in de lucht zweven; zoo wel levelingen die onschadelijk zijn of schijnen, als levelingen die de ergste besmettelijke ziekten veroorzaken.

De levelingen zitten ook in den eerdbodem, bijzonderlijk in de bovenste lagen ervan, waar er veite en voedstoffe ligt en waar de lucht aan kan. Van daar komen zij boven, met de planten, met het drinkwater, met de opgaande lucht, en alzoo worden zij schadelijk en verderfelijk, ofschoon zij van te voren niets en verrichtten.

Men vindt ze tot in het verstold en gevrozen water, in het ijs.

Boven de hoogste bergen, daar waar de lucht geheel en gansch zuiver is en waar geen menschen en komen, daar en vindt men geene levelingen.

Het en is niet moeielijk om verstaan, ingezien die levelingen overal te vinden zijn, dat er, allenthenen en altijd voort, van hunnentwege gistinge en werkinge bestaat.

Is er ievers entwat dat kan verrotten zoo is de leveling der verrotting daar seffens bij, om zijn werk te verrichten; en heeft hij warmte genoeg om te leven of om zijne levenskrachten te uiten, hij zal verrottinge te wege brengen.

Zet melk in eene verwarmde kamer, en aanstonds zullen de levelingen erin vallen en hun werk beginnen, de melk doen zuren, doen gisten, enz.

Met wijn, bier, suiker, zeem, vaart gij van 's gelijken.

Willen wij nu spreken van de ziekmakende levelingen, zoo moeten wij getuigen dat zij niet altijd en overal en bestaan. Verscheidene omstandigheden maken dat men ze in sommige plaatsen vindt, in andere niet; de leveling van den cholera, van de melaatschheid en is gewoonlijk maar in sommige landen te vinden; van eenen anderen

kant zijn de etterlevelingen bijna overal en ten allen tijde na te speuren; en, hebt gij wonde of verzwering op of in uw lichaam, die kwade leveling kan daar etter in te wege brengen.

Langs waar kunnen nu meestendeels der ziektelevelingen in eens menschen lichaam geraken?

't Zijn natuurlijk verschillige wegen daartoe.

1. Door de asempijpen of luchtaderen, te beginnen met mond en neuze. Al de levelingen, die met stof of andere zaken vermengeld, in de lucht vliegen kunnen ingeasemd worden, en bij gegevene omstandigheden daar de ziekte verwekken wiens oorzake zij uitmaken; langs daar kunnen zij ook in het bloed geraken en verdere uitbreidinge nemen.

2. Door de spijsverterende ingewanden: wij kunnen levelingen in onze mage of darms halen met het eten en het drinken; en vele ziekten, waaronder typhus, cholera, rooloop (dyssenterie) worden ongetwijfeld, om zeggens altijd, op die wijze betraapt.

3. Iedere, 't is gelijk welke wonde kan ingang leveren aan de levelingen; dat is bezonders het geval voor etteringe, rooze, miltevier of kole, sommige gedaanten van tere.

(Vervolgt)

D^r Alfons Depla