بخش های استراتژیک، بخش های هستند که نقش رهبری و پیشرو را بر عهده گرفته و سایر بخش های اقتصادی را تحت تاثیر قرار دهند. این بخش های استراتژیک یکسری ارتباطات و فعالیت ها را قبل و بعد از خود ایجاد می کنند و از این طریق موجب سرایت آثار رشد و توسعه به سایر بخش های اقتصادی می گردند، به این ارتباطات، پیوندهای پیشین و پیوندهای پسین می گویند. بنابرین در برنامه های توسعه بایستی آن بخش های در اقتصاد منطقه را مدنظر قرار داد که ضمن دارا بودن رشد شتابان (در تولید و اشتغال)، در روند توسعه اقتصادی حداکثر پیوندها را ایجاد کنند.

بدون تردید برای شناسایی بخش های استراتژیک و اولویت های اقتصادی شهرستان باید از علم، تخصص و پژوهش های تجربی کمک گرفت و این مهم وظیفه نهاد تصمیم ساز مرکز پژوهش های شورای شهر است که در آن علاوه بر شناسایی علمی و تخصصی مزیت ها و الویت های اقتصادی، راهکارهای به فعلیت رساندن یا تقویت این مزیت ها در یک نگاه کلان نیز بررسی ­می شود و در صورت امکان به توصیه و تجویز مناسب هم می پردازد. به کمک آمارهای اقتصادی سالم در سطح شهرستان و شناسایی تهدیدها و فرصت ها می توان اولویت های اقتصادی و بخش های استراتژیک بوکان در زمینه کشاورزی، تجاری، صنعتی و ... را شناسایی کرد و برای تشویق بخش خصوصی و دولت در زمینه سرمایه گذاری و افزایش تولید و اشتغال به چانه زنی پرداخت. حال در این نوشتار قصد آن داریم که دو مزیت کشاورزی و تجاری شهرستان را بهتر بشناسیم، البته برای شناسایی تخصصی تر این دو اولویت و زیر بخش های آنها نیاز به تحقیقات گسترده در مرکز پژوهش های شورای شهر است.

الف) بخش کشاورزی

امروزه به باور اکثر تحلیل گران توسعه اقتصادی و برنامه ریزی، توسعه بخش کشاورزی و لزوم توجه به مقوله انقلاب سبز از اولویت های مهم به شمار می رود (همان راهی که کشورهای چون برزیل، هند، پاکستان و بیشتر کشورهای قاره سبز رفتند).  انقلاب سبز شامل توجه به: زراعت، باغداری، دامداری، پرورش ماهی و زنبور عسل، فرش بافی و هر آنچه که در ارتباط با این موارد است؛ می باشد. با نگاهي به پهنه جغرافيايي شهرستان بوکان مشاهده مي‌گردد که بیشتر نقاط استعداد بالاي در این زمینه ها دارند. شهرستان بوکان در سال 1389 از لحاظ اراضی کشاورزی در رتبه دوم استان (از کل اراضی کشاورزی 3/77 درصد دیم و 7/22 درصد آبی) و از لحاظ تولیدات زراعی و باغی به ترتیب در رتبه چهارم و یازدهم استان قرار دارد. در تولید عدس در رتبه اول و در تولید گندم و جو در مقام سوم استان قرار دارد. کیفیت تولید عسل شهرستان دارای رتبه اول استان است و برای پرورش ماهی در وضعیت قابل قبولی قرار دارد. از مزیت ها و پتانسیل های بالقوه و بالفعل دیگر در زمینه انقلاب سبز می توان به فرش دستباف و دیگر صنایع دستی اشاره کرد؛ به طوری که در سطح شهرستان جمع کثیری از مردم به این صنعت اشتغال دارند و سالیانه هزاران مترمربع صادرات فرش و تابلو فرش به دیگر نقاط کشور و بیرون کشور را داریم (سایت فرمانداری بوکان). لذا لزوم توجه به بخش کشاورزی می­تواند علاوه بر افزایش تولید محصولات این بخش منجر به ایجاد پیوندهای پیشین (ایجاد صنایعی که مواد و ابزارآلات اولیه زیر بخش های کشاورزی را تهیه می کنند مانند ماشین آلات و ابزارآلات کشاورزی و ...) و پیوندهای پسین (ایجاد صنایعی که محصولات زیر بخش های کشاورزی را تبدیل به دیگر صنایع می کنند مانند صنعت مواد غذایی و آشامیدنی و ...) شود.

ب) بخش تجارت

در دنیای کنونی تقریباً هیچ منطقه یا کشوری خودکفا نبوده و همه مناطق با یکدیگر مبادلات تجاری دارند. مبادلات تجاری هر کشور دارای دو وجه واردات و صادرات می‌باشد. در زمینه عوامل موثر بر مبادلات تجاری (صادرات و واردات) دو نوع از متغیرها تاثیرگذار هستند: الف) متغیرهای قیمتی ب) متغیرهای حقیقی و زیربنایی. همچنین، در کشورهای در حال توسعه به مانند ایران که ساختار تولید ضعیف می­باشد؛ بیشتر متغیرهای حقیقی و زیربنایی موجب افزایش تولید و تجارت می شوند و یکی از متغیرهای حقیقی در تجارت موقعیت جغرافیایی منطقه، سرمایه انسانی (نیروی کار تحصیل کرده دانشگاهی)، امنیت سرمایه گذاری، رقابت پذیری و 000 است. خوشبختانه بوکان به دلیل موقعیت جغرافیایی و استراتژیکی فوق العاده و نیروی انسانی تحصیل کرده و با اراده، در تجارت (صادرات و واردات) از مزیت نسبی برخوردار است. بوکان با شهر های میاندوآب، شاهین دژ، مهاباد، سقز و شهر مرزی سردشت دارای جاده بین شهری است و بزگترین امتیاز بوکان، از نظر جغرافیایی، واقع شدن در مسیر ارتباط سه استان آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و کردستان و ایجاد ارتباط تجاری با آنها است  و همچنین با کردستان عراق دارای دارای خط ارتباطی زمینی است.

نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات

بوکان به دلیل داشتن مزیت در بخش کشاورزی می تواند در بخش صنایع پیشین و پسین بخش کشاورزی نیز دارای اولویت باشد و با سرمایه گذاری بیشتر در این بخش ها و تسهیل صادرات کالاهای تجاری این بخش ها، ثروت و اشتغال بیشتری نصیب شهرستان شود. به طوری که در صورت توجه از طرف دولت، بخش خصوصی و نهادهای مردمی می تواند زمینه صادرات محصولات این بخش به دیگر شهرستان های کشور و کشورهای همجوار مخصوصا کردستان عراق را که از نظر فرهنگی به ما نزدیکتر هستند را فراهم کند و منجر به افزایش تولید و اشتغال در شهرستان شود. همچنین، وجود قشر تحصیل کرده دانشگاهی فراوان و صنعت کاران ماهر در سطح شهرستان می تواند زمینه صادرات خدمات برای شهرستان را فراهم آورد و در پایان همانطوری که بحث شد بوکان به علت موقعیت ارتباطی خود در منطقه جنوب استان در زمینه واردات و ایجاد بازارچه و پاساژهای تجاری دارای مزیت نسبی است و لذا برای استفاده از این مزیت باید بخش خصوصی، نهادهای مردمی، دولت و مخصوصا مرکز پژوهش های شورای شهر در عمل همکاری کنند تا شاهد افزایش تولید، اشتغال و ثروت در سطح شهرستان باشیم.   

*حسن عبدی دانشجوی دکترای اقتصاد سنجی دانشگاه تبریز، کارشناس ارشد توسعه اقتصادی و برنامه ریزی و مدرس دانشگاه  است.

توجه --------------------------------------------  

یادداشت های سایت خبری – تحلیلی زریان ، بیانگر دیدگاه و نظر نویسندگان آن است. "زریان" در نظر دارد با انتشار نظرات صاحب نظرانی از طیف های گوناگون، چشم انداز متنوع و متوازنی از دیدگاه ها رابه کاربران خود  ارائه دهد.