Xem mã nguồn của Âm ngạc mềm

'''Âm ngạc mềm''', còn gọi là '''âm vòm mềm''' hay '''âm mạc''', là [[phụ âm]] phát âm bằng phần cuối của lưỡi dựa vào [[ngạc mềm]], tức phần sau của [[Vòm miệng|ngạc cứng]].

==Âm ngạc mềm trong bảng ký hiệu ngữ âm quốc tế==
[[Bảng ký hiệu ngữ âm quốc tế]] (IPA) bao gồm ký hiệu cho âm ngạc mềm sau:
{|class=wikitable
|-
! rowspan="2" | IPA
! rowspan="2" | Mô tả
! colspan="4" | Ví dụ
|-
! Ngôn ngữ
! Chính tả
! IPA
! Nghĩa
|-
! [[Hình:Xsampa-N2.png]]
| [[âm mũi vòm mềm]]
| [[tiếng Việt|Việt]]
| <span style="color:#700000">'''ng'''</span>à
| {{IPA|[}}<span style="color:#700000">'''{{IPA|ŋ}}'''</span>{{IPA|aː˨˩]}}
| [[ngà]]
|-
! [[Hình:Xsampa-k.png]]
| [[âm tắc vòm mềm vô thanh]] 
| [[tiếng Việt|Việt]]
| <span style="color:#700000">'''c'''</span>am
| {{IPA|[}}<span style="color:#700000">'''{{IPA|k}}'''</span>{{IPA|aːm˧]}}
| [[cam]]
|-
! [[Hình:Xsampa-g.png]]
| [[âm tắc vòm mềm hữu thanh]]
| [[tiếng Anh|Anh]]
| <span style="color:#700000">'''g'''</span>et
| {{IPA|[}}<span style="color:#700000">'''{{IPA|ɡ}}'''</span>{{IPA|ɛt]}}
| [[wiktionary:nhận|nhận]]
|-
! [[Hình:Xsampa-x.png]]
| [[âm xát vòm mềm vô thanh]]
| [[tiếng Việt|Việt]]
| <span style="color:#700000">'''kh'''</span>ông
| {{IPA|[}}<span style="color:#700000">'''{{IPA|x}}'''</span>{{IPA|əwŋ͡m˧]}}
| [[wiktionary:không|không]]
|-
! [[Hình:Xsampa-G2.png]]
| [[âm xát vòm mềm hữu thanh]]
| [[tiếng Việt|Việt]]
| <span style="color:#700000">'''gh'''</span>ế
| {{IPA|[}}<span style="color:#700000">'''{{IPA|ɣ}}'''</span>{{IPA|e˧˥]}}
| [[ghế]]
|-
! [[Hình:Xsampa-X.png]]
| [[âm xát môi vòm mềm]]
| [[tiếng Anh|Anh]]
| <span style="color:#700000">'''wh'''</span>ich<ref>Trong những giọng của tiếng Anh mà phân biệt /ʍ/ trong '''''wh'''ich'' và /w/ trong '''''w'''itch''.</ref>
| {{IPA|[}}<span style="color:#700000">'''{{IPA|ʍ}}'''</span>{{IPA|ɪtʃ]}}
| [[wiktionary:nào|nào]]
|-
! [[Hình:Xsampa-Mslash.png]]
| [[âm tiếp cận vòm mềm]]
| [[tiếng Tây Ban Nha|Tây Ban Nha]]
| pa<span style="color:#700000">'''g'''</span>ar
| {{IPA|[pa}}<span style="color:#700000">'''{{IPA|ɰ}}'''</span>{{IPA|aɾ]}}
| [[wiktionary:trả|trả tiền]]
|-
! [[Hình:Xsampa-Lslash.png]]
| [[âm tiếp cận cạnh vòm mềm]]
| [[tiếng Wahgi|Wahgi trung]]
| a<span style="color:#700000">'''gl'''</span>a<span style="color:#700000">'''gl'''</span>e
| {{IPA|[a}}<span style="color:#700000">'''{{IPA|ʟ}}'''</span>{{IPA|a}}<span style="color:#700000">'''{{IPA|ʟ}}'''</span>{{IPA|e]}}
| [[wiktionary:chóng mặt|chóng mặt]]
|-
! [[Hình:Xsampa-w2.png]]
| [[âm tiếp cận môi vòm mềm]]
| [[tiếng Việt|Việt]]
| t<span style="color:#700000">'''u'''</span>ần
| {{IPA|[t̪}}<span style="color:#700000">'''{{IPA|w}}'''</span>{{IPA|ən˨˩]}}
| [[tuần]]
|-
! {{IPA|kʼ}}
| [[âm tống ra vòm mềm]]
| [[tiếng Gruzia|Gruzia]]
| <span style="color:#700000">'''კ'''</span>აბა
| {{IPA|[}}<span style="color:#700000">'''{{IPA|kʼ}}'''</span>{{IPA|aba]}}
| [[váy]]
|-
! {{IPA|ɠ}}
| [[âm hút vào vòm mềm hữu thanh]]
| [[tiếng Sindh|Sindh]]
| ڳرو (<span style="color:#700000">'''g̈'''</span>əro)
| {{IPA|[}}<span style="color:#700000">'''{{IPA|ɠ}}'''</span>{{IPA|əro]}}
| [[wiktionary:nặng|nặng]]
|}

==Bình luận==
Không tồn tại [[âm rung]] vòm mềm &mdash; đó là lý do ô vuông tương ứng trong Bảng mẫu tự phiên âm quốc tế [[bảng mẫu tự phiên âm quốc tế#Các phụ âm pulmonic|có màu xám]]. Ở vị trí vòm mềm, lưỡi bị hạn chế về sự vận động nên không thể thi hành vận động rung hay [[âm vỗ|vỗ]].<ref>{{chú thích web | url = https://www.madore.org/~david/misc/linguistic/ipa/ | title = The International Phonetic Alphabet | language = tiếng Anh | trans-title = Bảng mẫu tự phiên âm quốc tế | last = Madore | first = David}}</ref>

Vì vùng vòm miệng mềm khá rộng, nên vị trí của lưỡi không chính xác lắm. Đây là lý do phụ âm vòm mềm dễ bị đồng hoá, để vị trí phát âm đi trước hay sau tựa vào âm xung quanh. Âm vòm mềm hay chuyển đi phía trước &mdash; vòm hoá &mdash; trước [[nguyên âm trước]] và chuyển đi phía sau trước [[nguyên âm sau]].

Nhiều thứ tiếng có âm vòm mềm môi hoá, như {{IPA|[kʷ]}}, mà trong âm này môi làm tròn khi phát âm. Cũng có [[âm môi vòm mềm]], mà được phát âm ở cuối lưỡi và đôi môi đồng thời, như trong tiếng Việt ''u'''ng''''' {{IPA|[ʔu'''ŋ͡m'''˧]}}.

==Sự thiếu âm vòm mềm==
Âm vòm mềm {{IPA|[k]}} là phụ âm phổ biến nhất trong các thứ tiếng của loài con người.<ref>{{chú thích sách | last1 = Maddieson | first1 = Ian | last2 = Ferrari Disner | first2 = Sandra | year = 1984 | title = Patterns of Sounds | url = https://archive.org/details/patternsofsounds0000madd | language = tiếng Anh | trans-title = Mẫu hình âm | editor = Cambridge University Press}}</ref> Ngôn ngữ duy nhất được mô tả là không có âm vòm mềm (hay [[âm mặt lưỡi]]) nào cả có vẻ như là [[tiếng Xavante]] và [[tiếng Tahiti|Tahiti]]. Tuy nhiên, có ngôn ngữ khác mà không có âm vòm mềm bình thường. Một đặc điểm của các thứ tiếng vùng [[Tây Bắc Thái Bình Dương]] là âm *k lịch sử bị vòm hoá trong nhiều thứ tiếng, trở thành {{IPA|[kʲ]}} hay {{IPA|[tʃ]}}. Thứ tiếng này còn có âm vòm mềm môi hoá {{IPA|[kʷ], [kʼʷ], [xʷ], [w]}} và các âm loạt [[âm lưỡi gà|lưỡi gà]].

Ngoại trừ {{IPA|[g]}}, không có âm vòm mềm nào đặc biệt phổ biến.

==Tham khảo==
{{tham khảo}}

===Nguồn===
*{{Chú thích sách | last1 = Ladefoged | first1 = Peter | last2 = Maddieson | first2 = Ian | năm = 1996 | tựa đề = The Sounds of the World's Languages | nơi = Oxford | nhà xuất bản = Blackwell | ngôn ngữ = tiếng Anh | isbn = 0-631-19814-8}}

{{IPA navigation}}
[[Thể loại:Ngữ âm học]]