Ukrayna sayfasının kaynağını görüntüle

{{Ülke bilgi kutusu
| kendi_dilinde_adı                    = {{Yerel adı|uk|Україна|italics=off}}
| adı                                  = Ukrayna
| bayrak_resmi                         = Flag of Ukraine.svg
| arma_resmi                           = Lesser Coat of Arms of Ukraine.svg
| ulusal_marş                           = {{dil|uk|Державний Гімн України}}<br />{{Harf çevirisi|uk|Derjavnyi Himn Ukrainy}}<br />"[[Şçe ne vmerla Ukrayiny i slava, i volia|Ukrayna Henüz Ölmedi]]"{{Paragraf sonu}}{{center|[[Dosya:National anthem of Ukraine, instrumental.oga]]}}
| harita_resmi                         = {{Switcher|[[Dosya:Ukraine (orthographic projection) with Disputed Land.png|frameless]]|Ukrayna konumu|[[Dosya:Europe-Ukraine (disputed territory).svg|frameless]]|Ukrayna'nın Avrupa'da konumu|default=1}}
| başkent                              = [[Dosya:COA of Kyiv Kurovskyi.svg|20px]] [[Kiev]]
| latd= 50 | latm= 27 | latNS = N
| longd= 30 | longm= 30 | longEW = E
| en_büyük_şehir                       = [[Dosya:COA of Kyiv Kurovskyi.svg|20px]] [[Kiev]]
| resmî_diller                         = [[Ukraynaca]]
| bölgesel_diller                      = 
{{Daraltılabilir liste
  |titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal;
  |title = 18 dil<ref>{{Web kaynağı | url = https://zakon4.rada.gov.ua/laws/show/5029-17 | başlık = Law of Ukraine "On Principles of State Language Policy" (Current version — Revision from 01.02.2014) | yayıncı = Zakon2.rada.gov.ua | çalışma = Document 5029-17, Article 7: Regional or minority languages Ukraine, Paragraph 2 | tarih = 1 Şubat 2014 | erişimtarihi = 30 Nisan 2014 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160304202231/https://zakon4.rada.gov.ua/laws/show/5029-17 | arşivtarihi = 4 Mart 2016 | ölüurl = hayır }}</ref> |[[Almanca]] |[[Beyaz Rusça]] |[[Bulgarca]] |[[Çingenece]] |[[Ermenice]] |[[Gagavuzca]] |[[Karayca]] |[[Kırım Tatarcası]] |[[Kırımçakça]] |[[Lehçe]] |[[Macarca]] |[[Moldovaca]] |[[Rumence]]&nbsp;|[[Rusça]] |[[Rusince]] |[[Slovakça]] |[[Yidiş]] |[[Yunanca]] |[[Azerice]]
 }}
| etnik_gruplar                        = 
{{madde işaretsiz liste
  | %77,8 [[Ukraynalılar]]
  | %17,3 [[Ruslar]]
  | %0,4 [[Kırım Tatarları]]
  | {{Kayma|%4,5 diğer/belirtilmemiş}}
 }}
| etnik_grup_yılı                      = 2001
| demonim                             = [[Ukraynalılar|Ukraynalı]]
| yönetim_biçimi                       = [[Yarı başkanlık sistemi|Yarı başkanlık sistemli]]<br />[[Üniter devlet|üniter]] [[Cumhuriyet|anayasal cumhuriyet]]
| yönetici_unvanı1                     = [[Ukrayna devlet başkanı|Devlet Başkanı]]
| yönetici_adı1                        = [[Volodimir Zelenski]]
| yönetici_unvanı2                     = [[Ukrayna Başbakanı|Başbakan]]
| yönetici_adı2                        = [[Denis Şmihal]]
| yasama_organı                        = [[Verkhovna Rada]]
| yüzölçümü_sırası                     = 46
| yüzölçümü                            = 603.549
| yüzölçümü_milkare                    = 233.062
| yüzölçümü_dipnotu                    =
| su_yüzdesi                           = 7
| sayım_nüfusu                         = {{Decrease}} 41.167.336<ref name="auto">{{Web kaynağı | url = https://ukrstat.org/en/operativ/operativ2020/ds/kn/xls/kn1220_ue.xls | başlık = Population (by estimate) as of 1 January 2022. | website = ukrcensus.gov.ua | erişimtarihi = 20 Şubat 2022 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20210306154326/https://ukrstat.org/en/operativ/operativ2020/ds/kn/xls/kn1220_ue.xls | arşivtarihi = 6 Mart 2021}}</ref><br/>([[Kırım]] hariç)
| sayım_nüfusu_tarihi                  = 2022
| nüfus_yoğunluğu                      = 73,8
| nüfus_yoğunluğu_milkare              = 191
| nüfus_yoğunluğu_sırası               = 115

| GSYİH_SAGP                           = 576.106 milyar $<ref name=imf1>{{Web kaynağı | url = https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2013/02/weodata/weorept.aspx?sy=2011&ey=2018&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=926&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=&pr.x=42&pr.y=16 | başlık = Report for Selected Countries and Subjects | çalışma = World Economic Outlook Database | yayıncı = [[International Monetary Fund]] | tarih = Ekim 2013 | erişimtarihi = 20 Ekim 2013 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160303185701/https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2013/02/weodata/weorept.aspx?sy=2011&ey=2018&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=926&s=NGDPD,NGDPDPC,PPPGDP,PPPPC&grp=0&a=&pr.x=42&pr.y=16 | arşivtarihi = 3 Mart 2016 | ölüurl = hayır }}</ref>
| GSYİH_SAGP_sırası                    = 40
| GSYİH_SAGP_yılı                      = 2021
| kişi_başına_düşen_GSYİH_SAGP         = 13.943 $<ref name=imf1/>
| kişi_başına_düşen_GSYİH_SAGP_sırası  = 86

| GSYİH_düşük                          = 164.593 milyar $<ref name=imf1/>
| GSYİH_düşük_sırası                   = 55
| GSYİH_düşük_yılı                     = 2021
| kişi_başına_düşen_GSYİH_düşük        = 3.984 $<ref name=imf1/> <!--Do not use CIA factbook as source!-->
| kişi_başına_düşen_GSYİH_düşük_sırası = 110

| Gini                                 = 26.6
| Gini_yılı                            = 2019
| Gini_kategorisi                      = <ref name=WB1>{{Web kaynağı | url = https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI | başlık = Gini index | yayıncı = [[World Bank]] | erişimtarihi = 26 Mart 2013 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160619175207/https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ | arşivtarihi = 19 Haziran 2016 | ölüurl = hayır }}</ref>
| İGE                                  = 0.779
| İGE_sırası                           = 74
| İGE_yılı                             = 2019
| İGE_kategorisi                       = artış
| İGE_ref                              =  <ref name="HDI">{{Web kaynağı | url = https://hdr.undp.org/en/media/HDR2013_EN_Statistics.pdf | başlık = 2013 Human Development Report Statistics | çalışma = Human Development Report 2013 | yayıncı = United Nations Development Programme | tarih = 14 Mart 2013 | erişimtarihi = 16 Mart 2013 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160410184510/https://hdr.undp.org/en/media/HDR2013_EN_Statistics.pdf | arşivtarihi = 10 Nisan 2016 | ölüurl =evet}}</ref>

| para_birimi                          = [[Grivna|Hrivna]]
| para_birimi_kodu                     = UAH
| zaman_dilimi                         = [[Doğu Avrupa Saati|DAS]]
| utc                                  = +2<ref name="timechange">{{Web kaynağı | url = https://ua.korrespondent.net/ukraine/events/1273613-rishennya-radi-ukrayina-30-zhovtnya-perejde-na-zimovij-chas | başlık = Рішення Ради: Україна 30 жовтня перейде на зимовий час " Події " Україна " Кореспондент | yayıncı = Ua.korrespondent.net | erişimtarihi = 31 Ekim 2011 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160707053808/https://ua.korrespondent.net/ukraine/events/1273613-rishennya-radi-ukrayina-30-zhovtnya-perejde-na-zimovij-chas | arşivtarihi = 7 Temmuz 2016 | ölüurl = hayır }}</ref>
| yaz_zaman_dilimi                     = [[Doğu Avrupa Yaz Saati|DAYS]]
| yaz_utc                              = +3
| trafik_akışı                         = sağ
| cctld                                = {{madde işaretsiz liste |[[.ua]] |[[.укр]]}}
| ISO_3166_kodu                        = UKR
| telefon_kodu                         = +380
| dipnotlar                            =
| dipnot1                              = 1 Aralıkta bir [[1991 Ukrayna bağımsızlık referandumu|bağımsızlık referandumu]] yapıldı, ardından 26 Aralık'ta Ukrayna'nın bağımsızlığı tamamlandı. [[Ukrayna Anayasası|Şimdiki anayasa]] 28 Haziran 1996'da kabul edildi.
| resmî_website = {{URL|https://ukraine.ua/}}
|sayım_nüfusu_sırası=36|kuruluş_olayı12=|kuruluş_olayı11_tarihi=|kuruluş_olayı6_tarihi=24 Ağustos 1991|kuruluş_olayı11=|kuruluş_olayı10_tarihi=|kuruluş_olayı10=|kuruluş_olayı9_tarihi=|kuruluş_olayı9=|kuruluş_olayı8=|kuruluş_olayı8_tarihi=|kuruluş_olayı7_tarihi=28 Haziran 1996|kuruluş_olayı7=[[Ukrayna Anayasası|Mevcut anayasa]]|kuruluş_olayı1=[[Kiev Knezliği]]|kuruluş_olayı6=[[Ukrayna'nın bağımsızlık ilanı|Soyvetler Birliği'nden bağımsızlık]]|kuruluş_olayı5_tarihi=10 Mart 1919|kuruluş_olayı5=[[Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]]|kuruluş_olayı4_tarihi=10 Haziran 1917|kuruluş_olayı4=[[Ukrayna Halk Cumhuriyeti]]|kuruluş_olayı3_tarihi=18 Ağustos 1649|kuruluş_olayı3=[[Kazak Hetmanlığı]]|kuruluş_olayı2_tarihi=1199|kuruluş_olayı1_tarihi=879|kuruluş_olayı2=[[Galiçya-Volhinya Krallığı]]|egemenlik_türü=[[Ukrayna tarihi|Kuruluş]]|etnik_grup_kaynağı=<ref name="Ethnic composition of the population of Ukraine, 2001 Census"/>|kuruluş_olayı12_tarihi=|olay2=[[Rusya'nın Kırım'ı ilhakı]]|olay2_tarihi=18 Mart 2014|olay3=[[Rusya'nın Ukrayna'yı işgali]]|olay3_tarihi=24 Şubat 2022|harita_başlığı={{Madde işaretsiz liste|{{map caption |location_color=green}}| [[Rusya'nın Ukrayna'yı işgali|Rusya'nın 2022 işgalinin]] başlangıcında [[Ukrayna'nın işgal altındaki toprakları|Ukrayna'nın Rus işgali altındaki toprakları]] (açık yeşil)}}}}
'''Ukrayna''' ({{dil|uk|''Україна''|çeviri=Ukraïna}}; {{IPA|uk|ʊkrɐˈjinɐ}}), [[Doğu Avrupa]]'da bir ülkedir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/up.html | başlık = The World Factbook – Ukraine | yayıncı = [[Central Intelligence Agency]] | tarih = 7 Ocak 2014 | erişimtarihi = 23 Ocak 2014 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160709035611/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/up.html | arşivtarihi = 9 Temmuz 2016 | ölüurl = hayır }}</ref> 603.549&nbsp;km² yüzölçümüyle tamamı [[Avrupa]]'da olan en büyük ülkedir.<ref>{{Kitap kaynağı|url= https://books.google.com/?id=owsHh0v-QT4C&pg=PA345&dq=second+largest+European+country+after+%22Russian+federation%22#v=onepage&q=second%20largest%20European%20country%20after%20%22Russian%20federation%22&f=false|başlık= Global Clinical Trials |yazarbağı=Richard Chin |yazar=Chin, Richard |yayıncı=[[Elsevier]] |yıl=2011 |isbn=0-12-381537-1 |sayfa=345|dil=İngilizce}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı |url=https://books.google.com/?id=JXPK9Qp8Yu8C&pg=PT88&dq=Ukraine+second+largest+country+Europe+after+Russia#v=onepage&q=Ukraine%20second%20largest%20country%20Europe%20after%20Russia&f=false |başlık=Future of Google Earth |yazarbağı=Chandler Evans |yazar=Evans, Chandler |yayıncı=BookSurge |yıl=2008 |isbn=1-4196-8903-7 |sayfa=174 |dil=İngilizce |erişimtarihi=8 Haziran 2014 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20210213081506/https://books.google.com/books?id=JXPK9Qp8Yu8C&pg=PT88&dq=Ukraine+second+largest+country+Europe+after+Russia&hl=en#v=onepage&q=Ukraine%20second%20largest%20country%20Europe%20after%20Russia&f=false |arşivtarihi=13 Şubat 2021 |ölüurl=hayır}}</ref><ref name="UKRCONSUL">{{Web kaynağı | başlık = Basic facts about Ukraine | url = https://www.ukrconsul.org/BASIC_FACTS.htm | yayıncı = Ukrainian consul in NY | erişimtarihi = 10 Kasım 2010 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160326032109/https://ukrconsul.org/BASIC_FACTS.htm | arşivtarihi = 26 Mart 2016 | ölüurl =evet}}</ref> Doğuda ve kuzeydoğuda [[Rusya]], kuzeyde [[Belarus]], batıda [[Polonya]] ve [[Slovakya]] güneybatıda [[Macaristan]], [[Romanya]] ve [[Moldova]]'nın komşusudur. Ayrıca güneyde [[Karadeniz]] ve [[Azak Denizi]]'ne kıyısı bulunmaktadır.{{kdş|Magocsi|2010}}

Ukrayna ve çevresinde modern insanların yerleşimi, [[Kırım Dağları]]'ndaki [[Gravettiyen]] kültürünün kanıtlarıyla birlikte MÖ 32.000 yılına kadar uzanmaktadır.<ref name="orig">{{dergi kaynağı|url=|başlık=The Oldest Anatomically Modern Humans from Far Southeast Europe: Direct Dating, Culture and Behavior|tarih=17 Haziran 2011|sayı=6|sayfalar=e20834|dergi=[[PLOS ONE]]|cilt=6|pmc=3117838|pmid=21698105|doi=10.1371/journal.pone.0020834|ad2=Stéphane C.|ad3=Laurent|ad4=Dorothée G.|ad5=Simon J.|ad6=Hélène|ad7=Martina|ad8=Johannes van der|ad9=Alexander|soyadı2=Péan|soyadı3=Crépin|soyadı4=Drucker|soyadı5=Puaud|soyadı6=Valladas|soyadı7=Lázničková-Galetová|soyadı8=Plicht|soyadı9=Yanevich|ad1=Sandrine|soyadı1=Prat|bibcode=2011PLoSO...620834P}}</ref><ref name="bbc">{{haber kaynağı|url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-13846262|başlık=Early human fossils unearthed in Ukraine|erişim-tarihi=21 Haziran 2011|tarih=20 Haziran 2011|yayıncı=BBC|author=Jennifer Carpenter|arşivurl=https://web.archive.org/web/20220130154141/https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-13846262|arşivtarihi=30 Ocak 2022|ölüurl=hayır}}</ref> [[Orta Çağ]] döneminde Ukraynalı kimliğinin temelini oluşturan güçlü [[Kiev Knezliği]]'nin kurulmasıyla birlikte [[Doğu Slavları|Doğu Slav]] kültürünün önemli bir merkezi haline geldi. 13. yüzyılda Kiev Knezliği'nin çeşitli prensliklere bölünmesi ve [[Moğol istilası]]nın sebep olduğu yıkımın sonucu olarak bölgesel birlik çöktü ve bölge [[Polonya-Litvanya Birliği]], [[Avusturya-Macaristan]] ve [[Osmanlı]] imparatorlukları, [[Rusya Çarlığı]] gibi çeşitli güçler arasında mücadelelere sahne olmuş, yönetilmiş ve bölünmüştür. 17. ve 18. yüzyıllarda [[Kazak Hetmanlığı]] kuruldu ve zenginleşti ancak hetmanlık toprakları sonunda [[Polonya-Litvanya Birliği|Polonya]] ve [[Rus İmparatorluğu]] arasında bölündü. [[Rus Devrimi (1917)|Rus Devrimi]]'nin ardından, Ukrayna'nın kendi kaderini tayin hakkı mücadelesi doğrultusunda Ukrayna ulusal hareketi ortaya çıktı ve 23 Haziran 1917'de uluslararası alanda tanınan [[Ukrayna Halk Cumhuriyeti]] kuruldu. [[II. Dünya Savaşı|İkinci Dünya Savaşı]]'ndan sonra, Ukrayna'nın batı kısmı [[Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]] ile birleşti ve tüm ülke [[Sovyetler Birliği]]'nin bir parçası oldu. Ukrayna, [[Sovyetler Birliği'nin dağılması]]nın ardından [[1991]] yılında bağımsızlığını kazandı.

Bağımsızlığa müteakip Ukrayna [[tarafsız ülke|tarafsızlığını]] ilan etmiştir;<ref name="gska2.rada.gov.ua">{{Web kaynağı |url=https://gska2.rada.gov.ua:7777/site/postanova_eng/Declaration_of_State_Sovereignty_of_Ukraine_rev1.htm |arşivurl=https://web.archive.org/web/20070927224650/https://gska2.rada.gov.ua:7777/site/postanova_eng/Declaration_of_State_Sovereignty_of_Ukraine_rev1.htm |arşivtarihi=27 Eylül 2007 |başlık=Declaration of State Sovereignty of Ukraine |erişimtarihi=24 Aralık 2007 |website=[[Verkhovna Rada]] of Ukraine}}</ref> 1994 yılında [[Barış İçin Ortaklık|NATO ile bir ortaklık]] kurarken Rusya ve diğer [[Bağımsız Devletler Topluluğu]] ülkeleriyle sınırlı bir askeri ortaklık kurdu. 2013 yılında, Başkan [[Viktor Yanukoviç]] hükûmetinin Ukrayna-Avrupa Birliği Ortaklık Anlaşması'nı askıya almaya ve Rusya ile daha yakın ekonomik bağlar kurmaya karar vermesinin ardından, birkaç ay süren ve [[Yevromaydan]] olarak bilinen bir gösteri ve protesto dalgası başladı ve daha sonra bu gösteriler ve protestolar artarak devam ederek Yanukoviç'in devrilmesine ve yeni bir hükûmetin kurulmasına yol açan [[Onur Devrimi|2014 Ukrayna devrimi]] ile son buldu. Bu olaylar, Mart 2014'te [[Rusya'nın Kırım'ı ilhakı]]nın ve Nisan 2014'te [[Donbas Savaşı|Donbass Savaşı]]'nın arka planını oluşturdu. 1 Ocak 2016'da Ukrayna, Derin ve Kapsamlı Serbest Ticaret Bölgesi içinde yer almak için Avrupa Birliği'ne başvuruda bulundu.<ref name="European Commission Trade Ukraine"/>

Ukrayna, [[İnsani Gelişme Endeksi]]'nde 74. sırada yer alan [[Gelişmekte olan ülke|gelişmekte olan bir ülke]]dir. [[Moldova]] ile birlikte Avrupa'nın en fakir ülkesidir ve çok yüksek yoksulluk oranı ve ciddi [[Ukrayna'da yolsuzluk|yolsuzluk]]tan muzdariptir.<ref name="transparency">{{Web kaynağı | başlık = Next to Kyrgyzstan and Djibouti — Ukraine's Results in Corruption Perceptions Index 2019 | url = https://ti-ukraine.org/en/news/next-to-kyrgyzstan-and-djibouti-ukraine-s-results-in-corruption-perceptions-index-2019/ | yayıncı = Transparency International | erişimtarihi = 18 Şubat 2020 | tarih = 23 Ocak 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200213105505/https://ti-ukraine.org/en/news/next-to-kyrgyzstan-and-djibouti-ukraine-s-results-in-corruption-perceptions-index-2019/ | arşivtarihi = 13 Şubat 2020}}</ref><ref name="poor">{{Web kaynağı | url = https://voxukraine.org/en/why-is-ukraine-poor-look-to-the-culture-of-poverty/ | başlık = Why Is Ukraine Poor? Look To The Culture Of Poverty | iş = VoxUkraine | yazar = Bohdan Ben | tarih = 25 Eylül 2020 | erişimtarihi = 4 Mart 2021 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20201006003954/https://voxukraine.org/en/why-is-ukraine-poor-look-to-the-culture-of-poverty/ | arşivtarihi = 6 Ekim 2020}}</ref> Ancak, geniş verimli tarım arazileri nedeniyle Ukrayna, dünyanın en büyük tahıl ihracatçıları arasında yer almaktadır.<ref name="grain1">{{Basın açıklaması kaynağı |url=https://www.blackseagrain.net/data/news/ukraine-becomes-worlds-third-biggest-grain-exporter-in-2011-minister |başlık=Ukraine becomes world's third biggest grain exporter in 2011 – minister |yayıncı=Black Sea Grain |tarih=20 Ocak 2012 |erişimtarihi=31 Aralık 2013 |ölüurl=evet|arşivurl=https://web.archive.org/web/20131231235707/https://www.blackseagrain.net/data/news/ukraine-becomes-worlds-third-biggest-grain-exporter-in-2011-minister |arşivtarihi=31 Aralık 2013}}</ref><ref name="grain2">{{Web kaynağı | url = https://www.wto.org/english/res_e/publications_e/wtr13_e.htm | başlık = World Trade Report 2013 | yayıncı = World Trade Organization | tarih = 2013 | erişimtarihi = 26 Ocak 2014 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20130722135026/https://www.wto.org/english/res_e/publications_e/wtr13_e.htm | arşivtarihi = 22 Temmuz 2013}}</ref> Aynı zamanda [[Rusya Silahlı Kuvvetleri|Rusya]] ve [[Fransız Silahlı Kuvvetleri|Fransa]]'dan sonra [[Ukrayna Silahlı Kuvvetleri|Avrupa'nın en büyük üçüncü ordusuna]] sahiptir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.globalfirepower.com/country-military-strength-detail.asp?country_id=ukraine | yayıncı = Global Firepower | başlık = Ukraine Military Strength (2020) | erişimtarihi = 25 Temmuz 2020 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20090126040930/https://www.globalfirepower.com/country-military-strength-detail.asp?country_id=ukraine | arşivtarihi = 26 Ocak 2009}}</ref> Ukrayna, [[yarı başkanlık sistemi]] ile [[kuvvetler ayrılığı]] ilkesine sahip [[üniter devlet|üniter bir cumhuriyettir]]. Ülke, [[Birleşmiş Milletler]], [[Avrupa Konseyi]], [[AGİT]], [[GUAM]] örgütü ve [[Lublin Üçgeni]] üyesidir ve hiçbir zaman üye olmamasına rağmen [[Bağımsız Devletler Topluluğu]]'nin kurucu devletleri arasında yer alır.

== Tarihçe ==
{{Ana|Ukrayna tarihi}}
[[Dosya:Chersonesos columns.jpg|alt=|sol|küçükresim|upright=0.91|[[Hersonisos]]]]
Ukrayna'nın eski Slav dilinde "sınır ülkesi" anlamına geldiği düşünülmektedir.{{kdş|Plokhy|2017}} Önceden '''Rutenya''' ({{dil|ru|''Русь''}}) olarak da adlandırılan{{kdş|Plokhy|2017}} ülke [[Slavlar]]'dan önce sırayla [[İskitler]], [[Hunlar]], [[Hazar Kağanlığı|Hazar Türkleri]], [[Kıpçaklar]], [[Peçenekler]], [[Kumanlar]], [[Oğuzlar]] ve [[Altın Orda Devleti|Altınordu Devleti]], [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]] tarafından kontrol edilmiştir.{{kdş|Plokhy|2017}} Ukrayna'nın başkenti [[Kiev]] [[9. yüzyıl]]ın ortalarına kadar Hazar Kağanlığı'nın bir parçasıydı.{{kdş|Plokhy|2017}} Bu dönemde şehrin ismi "Sambat" idi.{{kdş|Plokhy|2017}} [[Hazar Kağanlığı]]'nın Ukrayna üzerindeki hakimiyeti MS 860'ta [[Vikingler|Viking]] kralı Rurik'in komutanları tarafından sona erdirildi. Bölge Vikingler'in kurduğu [[Kiev Knezliği]]'nin bir parçası oldu.{{kdş|Plokhy|2017}}

=== Kiev Knezliği (879-1240) ===
{{Ana|Kiev Knezliği|Galiçya-Volhinya Krallığı}}

9. yüzyıldan itibaren, Ukrayna toprakları, Polyany Kiev liderliğindeki Rus topraklarının merkezi oldu. 882'de Kiev, kendisini "Rus şehirlerinin annesi" ilan eden ve Varangian Rurik hanedanının gücünü kuran Varang kralı Oleg (882-912) tarafından ele geçirildi. Prenses Olga (945-965) döneminde, oğlu Sviatoslav Ihorovych (965-972) ve torunu Volodymyr Sviatoslavych (980-1015), Rus devletinin toprakları komşu Doğu Slav, Baltık ve Finno-Ugric kabilelerini Kiev'e boyun eğerek genişletildi.

988 yılında, Volodymyr döneminde, Rutenliler, gelecek binlerce yıl için Ukrayna topraklarının medeni bağlılığını belirleyen Bizans'tan Hristiyanlığı kabul ettiler ve Avrupa monarşileri onunla hesaplaşmaya başladı. Ancak 11-13. yüzyıllarda feodal parçalanma süreci, zayıflamasına neden oldu.

[[Kiev Knezliği]]'nin gerilemesinden sonra, Ukrayna topraklarının siyasi, ekonomik ve kültürel merkezi Galiçya-Volyn eyaletine taşındı.

[[Dosya:Principalities of Kievan Rus' (1054-1132).jpg|küçükresim|upright=1.3|sol|[[Kiev Knezliği]]'nin sınırları, 1054-1132]]

Rostislavlar tarafından yönetilen Galiçya'daki bağımsız beylikler 1084'ten Przemyśl, Terebovlia ve Zvenigorod'daki merkezlerle ortaya çıktı. 1141'de Volodymyrko Volodarovych onları Yaroslav Osmomysl döneminde zirveye ulaşan tek bir [[Galiçya (Doğu Avrupa)|Galiçya]] prensliği olarak birleştirdi. 1199'da Roma, Galiçya ve Volhynia'yı tek bir Galiçya-Volyn devletinde birleştirdi.

1245'te [[Moğol istilası]]nın gerçekleştiği oğlu ve vârisi Daniel, Altın Orda bağımlılığını kabul etti; ancak Katolik Avrupa'nın bağımsızlık mücadelesinde yardımını umarak Polonya, Macaristan, Mazovya ve Cermen Düzeni ile gizli ittifaklar yaptı. Papa Masum IV'ten Rusya Kralı'nın tacı olan otokratın işaretini kabul etti.

1256 civarında, Kuremsa Moğolları'ndaki zaferlerden sonra Danylo [[Lviv]] şehrini kurdu. 1259'da, Batı'dan gelen askerî yardım eksikliği nedeniyle, kral Orda'nın üstünlüğünü yeniden tanımak zorunda kaldı. Halefi Leo I, Polonya ve Litvanya'daki [[Altın Orda Devleti|Altın Orda]] seferlerine sürekli olarak katıldı. 1303'te Danyliv'in torunu Kral I. Yuri, Galiçya metropolünü kurmayı başardı. 1308'de devlet, Cermen Şövalyeleri ve Mazovyalı prenslerle ittifak hâlinde [[Altın Orda Devleti|Altın Orda]]'ya karşı mücadeleye başlayan oğulları Andrew ve Aslan II'ye geçti.

Ancak, ölümünden sonra, son hükümdar II. Yuri tekrar Altın Orda'nın vassalını ilan etti. 1340 yılında suikastı, Rus tahtına hanedan hakları olan komşu [[Polonya-Litvanya Birliği|Polonya ve Litvanya]]'yı Galiçya-Volyn mirası için bir savaş başlatmaya itti.

=== Yabancı devlet egemenliği ===
{{Ana|Litvanya Büyük Dükalığı|Kırım Hanlığı|Osmanlı İmparatorluğu|Polonya-Litvanya Birliği|Rus İmparatorluğu|Lehistan Krallığı}}

14. yüzyılın sonunda, Ukrayna toprakları farklı eyaletlerin bir parçasıydı. Litvanya daha önce Kiev, Çernihiv ve Volhinya topraklarını fethetti. Polonya Galiçya ve Podolia'da hüküm sürdü. Ukrayna'nın güney bozkırı, 1447'de kurulan [[Kırım Hanlığı]] ve Transkarpatya - Macaristan'ın yönetimi altındaydı.

15. yüzyılın sonunda, Litvanya, Moskof ve Kırım sınırında, Zaporozhye'nin "vahşi bozkırlarında", kendilerini [[Kazaklar (Slav)|Kazaklar]] olarak adlandıran bir grup asker ortaya çıktı.
[[Dosya:Dmytro 'Baida' Vyshnevetsky (Portrait, 18th century, National Museum of the History of Ukraine).png|küçükresim|upright=0.68|sol|Dmytro Vyshnevetskyi, Ukrayna Kazaklarının ilk liderlerinden biri ve Zaporijya Siçin kurucusu]]
16. yüzyıldan itibaren [[Zaporijya Siçi|Siç]] onların askerî merkezi oldu. [[Zaporijya]] Ordusu'nun Kazakları, Milletler Topluluğu'nun yanındaki savaşlarda yer alan ayrı bir sosyal sınıf oluşturdu. Soyluların hukuki ve sosyal baskısı nedeniyle, Kazaklar sürekli olarak en büyükleri 1591-1593'teki Kosinsky ayaklanması, 1530-1596 Nalyvayk ayaklanması, 1635'in Zhmail ayaklanması, 1635'in Fedorovich ayaklanması, 1635'in Pavlus ayaklanması ve Pavlyuk ayaklanmasıydı. 1638 yılında ostryanin ayaklanması. Kazaklar, Commonwealth'de dinî ve ulusal baskıya maruz kalan Ukrayna nüfusunun haklarını defalarca savundu.

=== Kazak dönemi - 16-18 yüzyıllar ===
[[Dosya:Hondius Bohdan Khmelnytsky.jpg|küçükresim|upright|left|Hetman [[Bohdan Hmelnitski]], Polonya egemenliğine karşı düzenlediği [[Hmelnitski Ayaklanması|1648 ayaklanmasından]] sonra Ukrayna'da bağımsız [[Kazak Hetmanlığı]]'nı kurdu.]]
{{Ana|Kazak Hetmanlığı|Zaporijya Siçi}}

Kendilerine [[Kazaklar (Slav)|Kazak]] adını veren bu savaşçı insanlar; [[Lehistan]], [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]] ve [[Çarlık Rusyası|Çarlık Rusya'sı]]nı talan ederek geçimlerini sağlıyorlardı. 1648 yılında Bohdan Khmelnytsky'nin önderliğindeki Kazaklar, Lehistan'a karşı büyük bir ayaklanma çıkardılar. Rusya'nın desteğiyle çıkarttıkları bu ayaklanmada başarılı olan Kazaklar Lehistan'dan özerklik kazanarak Zaporizya'da tarihteki ilk Ukrayna devleti olan Kazak Atamanlığı'nı kurdular. [[17. yüzyıl]]ın ikinci yarısında bu bölge; Lehistan, Osmanlı Devleti ve Çarlık Rusya'sı arasında büyük çekişmelere sahne oldu ancak Lehistan ve [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'nin zayıflaması üzerine bu durumdan Rusya kârlı çıktı. [[18. yüzyıl]]ın sonunda Lehistan'ın parçalanması sonucu Rusya, Ukrayna'nın büyük bir bölümüne el koydu.

[[1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı|1768-1774 Rus-Osmanlı Savaşı'ndan]] sonra Zaporijya Siçin, 1775'te [[Aziz Elizabeth Kalesi|Aziz Elizabeth kalesinden]] yürüyen Rus birlikleri tarafından yok edildi. Kazakların çoğu [[Kuban]]'a yerleştirildi, daha küçük bir grup ise Tuna Nehri'ni geçip Osmanlı topraklarında Sich'i kurdu, ta ki onlar da 19. yüzyılda Rus ordusu tarafından yok edilene kadar.

=== 19. yüzyıl ve 20. yüzyılın başı ===
{{Başlık genişlet}}{{Ana|Harkov Guberniyası|Çernigov Guberniyası}}
{{Daha fazla|I. Dünya Savaşı'nda Ukrayna|Rus Devrimi'nden sonra Ukrayna|Ukrayna Bağımsızlık Savaşı|Sovyet-Ukrayna Savaşı}}
[[Dosya:Ukrainian pro-Tsentralna Rada demonstration in Sophia Square, Kyiv, 1917-03-17, 01.jpg|küçükresim|sol|Kiev'deki miting, 1917]]
1917'de Rusya'daki [[Şubat Devrimi]] monarşiyi devirdi ve [[Rusya Geçici Hükümeti|Geçici Hükümet]] ortaya çıktı. Bu olayların yankısı, Profesör Mykhailo Hrushevsky başkanlığında; 17 Mart'ta Kiev'de Merkez Konseyi'nin kurulmasıydı. 20 Kasım'da, Rusya'daki [[Ekim Devrimi]] ardından, Ukrayna'nın temsilci organı olan Merkez Rada, özerk bir kuruluşun ilan edildiğini ilan etti. Ukrayna Merkez Konseyi Ukrayna Halk Cumhuriyeti (UPR).<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://uk.m.wikisource.org/wiki/Третій_Універсал_Української_Центральної_Ради|başlık=Третій_Універсал Української Центральної Ради|erişimtarihi=|tarih=|dil=Türkçe|sayfa=|sayfalar=|çalışma=|yayıncı=|isbn=|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210113232257/https://uk.m.wikisource.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B5%D1%82%D1%96%D0%B9_%D0%A3%D0%BD%D1%96%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B0%D0%BB_%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%97%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D1%97_%D0%A6%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D1%97_%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B8|arşivtarihi=13 Ocak 2021|ölüurl=hayır}}</ref> 29 Nisan'da, Ukrayna monarşik kuvvetlerinin darbe etkisinin bir sonucu olarak, Orta Rada hükûmetinin yerini Hetman Pavlo Skoropadsky aldı. Skoropadsky rejimi, ana müttefikleri Almanların [[I. Dünya Savaşı]]'nda teslim olduğu Kasım ayına kadar sürdü. 14 Aralık'ta Simon Petliura liderliğindeki Rehber'in ayaklanması, hetmanatı devirip Cumhuriyet'i restore etti.

=== Sovyet Ukrayna'sı ===
{{Başlık genişlet}}{{Ayrıca bakınız|Holodomor|Doğu Cephesi (II. Dünya Savaşı)|Reichskommissariat Ukraine|Ukrayna'da Holokost}}[[Dosya:Babi Yar-06-194.jpg|küçükresim|[[Babi Yar]], 1941 yılında Nazilerin [[Holokost]] kapsamında 100-150 bin kişiyi öldürdüğü mekan]]
[[I. Dünya Savaşı]]'ndan sonra, 1919 yılında [[Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti]] kuruldu. Bu cumhuriyet, 1922 yılında [[Sovyetler Birliği]]'ne katıldı. [[II. Dünya Savaşı]] başladıktan sonra, 22 Haziran 1941 tarihinde Alman [[Wehrmacht]] birlikleri, Sovyetler Birliği'ne girdiler. İşgal döneminde, 5-8 milyon civarında Ukraynalı yaşamını kaybetti; 500 bin civarında Yahudi, Naziler tarafından öldürüldü.

=== II. Dünya Savaşı sonrası ===
{{Başlık genişlet}}
Ukrayna'nın Sovyet dönemi tarihindeki en üzücü olaylardan birisi de 26 Nisan 1986 tarihindeki [[Çernobil Faciası|Çernobil reaktör kazasıdır]]. Bu kazadan dolayı ortaya çıkan radyoaktif serpinti, 350.000 kişinin olay bölgesinden uzaklaştırılmasına neden oldu.

=== Bağımsızlık ===
{{Başlık genişlet}}{{Ana|Turuncu Devrim|Yevromaydan|Onur Devrimi}}
{{Ayrıca bakınız|Ukrayna'nın modern tarihi|Donbass Savaşı|Rusya'nın Kırım'ı ilhakı|2022 Rusya'nın Ukrayna'yı işgali}}
8 Aralık 1991'de Belarus, Rusya ve Ukrayna ortak bir karar alarak [[Sovyetler Birliği'nin dağılması|Sovyetler Birliği'ni resmen ortadan kaldırmaya]] karar verdi. [[Bağımsız Devletler Topluluğu]] ilan edildi ve Ukrayna bağımsız bir ülke haline geldi.

2004 yılında, Ukrayna tartışmalı bir ülke başkanlığı seçimi yaşadı. [[Turuncu Devrim]] adı verilen protestolar sonucu seçimler yenilendi ve [[Viktor Yuşçenko]] devlet başkanı seçildi.

2014 yılının başında gerçekleşen halk ayaklanması sonucunda devlet başkanı [[Viktor Yanukoviç]] istifasını vermek zorunda kaldı. Bu iç karışıklar yüzünden ve [[Kırım Özerk Cumhuriyeti|Kırım'da]] yapılan referandum sonucunda [[Rusya]] Kırım'ı yasa dışı olarak ilhak etti etti. Rusya 24 Şubat 2022 tarihinde, savaş ilan etmeden Ukrayna'ya saldırıya başladı. Rusya bu girişimin bölgedeki Rusların haklarını savunmak olduğunu belirterek, Birleşmiş Milletler Sözleşmesinin 51. maddesini gerekçe gösterdi.

== Coğrafya ==
{{Ukrayna işaretli harita2|float=right}}
{{Ana|Ukrayna coğrafyası}}

603.628&nbsp;km² (233.062&nbsp;mi²) yüzölçümü ve 2.782&nbsp;km (1.729&nbsp;mi) kıyı şeridi ile Ukrayna, [[Yüzölçümlerine göre ülkeler listesi|dünyadaki en geniş 46. ülkedir]]. Tamamı Avrupa'da olan en geniş ülke ve Avrupa'daki en geniş ikinci ülkedir (Rusya'nın Avrupa'daki bölümünden sonra).

Ukrayna'da coğrafi açıdan Doğu Avrupa ovasının güneybatı kısmını oluşturan ova bölgeleri (toplam alanın %95'i) hâkimdir. Ukrayna'da [[sıradağ]]lar da mevcuttur. [[Karpatlar]], deniz seviyesinden 2061 m yukarıda yer alan ve Ukrayna'nın en yüksek zirvesinin yer aldığı [[Hoverla Dağı]]'nı barındırır. [[Kırım Dağları]]'nın en yüksek zirvesi ise Roma-Koş Dağı'nda (1.545 m) bulunmaktadır.

<gallery mode="packed" heights="100">
Dosya:Chornohirska rankova.jpg|küçükresim|[[Karpat Biyosfer Rezervi]] ([[Zakarpatya Oblastı|Zakarpatya]])
Dosya:Абстракції озеро Сиваш.jpg|küçükresim|[[Azak-Sivaş Ulusal Doğa Parkı]] ([[Herson]])
Dosya:Хомутовская_01.jpg|küçükresim|[[Ukrayna Bozkır Tabiatı Koruma Alanı]] ([[Donetsk]])
Dosya:Заповідник Крейдова флора.jpg|küçükresim|[[Kireç Taşı Florası Tabiatı Koruma Alanı]] ([[Donetsk]])
Dosya:Дерево на фоне скалы Ставри-Кая.jpg|küçükresim|[[Kırım Tabiatı Koruma Alanı]] ([[Kırım]])
Dosya:IMG_Острів.jpg|küçükresim|[[Kaniv Tabiatı Koruma Alanı]] ([[Çerkası]])
</gallery>

== İdari bölümler ==
{{Ana|Ukrayna'nın idari birimleri}}

Ukrayna, 24 [[oblast]] (bölge), 1 özerk cumhuriyet ([[Kırım Özerk Cumhuriyeti|Kırım]]) ve 2 özel statülü şehirden ([[Kiev]] ve [[Sivastopol]]) oluşur.

{| class="wikitable" style="width:100%; background:none; text-align=center"
! style="width:225"|[[Ukrayna'nın idari bölümleri]]
! colspan="5"|[[Oblast]]
|-
| width="225" align="center" rowspan="3" |{{Image label begin|image=Ukraine (1991-2014) location map.svg|width={{{width|400}}}|float={{{float|none}}}}}

{{Image label small|x=-56.0|y=-48.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Coat of Arms of Volyn Oblast.svg|15px]]<br>[[Volın Oblastı|Volın]]}}
{{Image label small|x=-90.0|y=-35.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Coat_of_Arms_of_Rivne_Oblast.png|15px]]<br>[[Rivne Oblastı|Rivne]]}}
{{Image label small|x=-136.0|y=-45.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Coat of Arms of Zhytomyr Oblast.svg|15px]]<br>[[Jıtomır Oblastı|Jıtomır]]}}
{{Image label small|x=-163.0|y=-77.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:COA of Kyiv Oblast.svg|15px]]<br>[[Kiev Oblastı|Kiev]]}}
{{Image label small|x=-103.0|y=-84.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Coat_of_Arms_of_Khmelnytskyi_Oblast.png|15px]]<br>[[Hmelnitski Oblastı|Hmelnitski]]}}
{{Image label small|x=-70.0|y=-101.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Coat_of_Arms_of_Ternopil_Oblast.svg|15px]]<br>[[Ternopil Oblastı|Ternopil]]}}
{{Image label small|x=-26.0|y=-114.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Ivano-Frankivsk_Oblast-COA.png|15px]]<br>[[İvano-Frankivsk Oblastı|İvano-Fr.]]}}
{{Image label small|x=-28.0|y=-142.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:CarpathianRutheniaCoA.svg|15px]]<br>[[Zakarpatya Oblastı|Zak.]]}}
{{Image label small|x=-76.0|y=-144.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Coat_of_Arms_of_Chernivtsi_Oblast.png|15px]]<br>[[Çernivtsi Oblastı|Çernivtsi]]}}
{{Image label small|x=-140.0|y=-118.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Coat_of_Arms_of_Vinnytsya_Oblast.png|15px]]<br>[[Vinnıtsya Oblastı|Vinn.]]}}
{{Image label small|x=-189.0|y=-103.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Coat of Arms of Cherkasy Oblast.svg|15px]]<br>[[Çerkası Oblastı|Çerkası]]}}
{{Image label small|x=-210.0|y=-130.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Coat_of_Arms_of_Kirovohrad_Oblast.png|15px]]<br>[[Kirovohrad Oblastı|Kirov.]]}}
{{Image label small|x=-190.0|y=-160.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Coat of Arms of Mykolaiv Oblast.svg|15px]]<br>[[Mikolayiv Oblastı|Mıkolayiv]]}}
{{Image label small|x=-245.0|y=-83.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Coat of Arms of Poltava Oblast.svg|15px]]<br>[[Poltava Oblastı|Poltava]]}}
{{Image label small|x=-200.0|y=-33.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Coat of Arms of Chernihiv Oblast.svg|15px]]<br>[[Çernihiv Oblastı|Çernihiv]]}}
{{Image label small|x=-249.0|y=-40.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Coat of Arms of Sumy Oblast.svg|15px]]<br>[[Sumı Oblastı|Sumı]]}}
{{Image label small|x=-298.0|y=-83.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Coat_of_Arms_of_Kharkiv_Oblast.png|15px]]<br>[[Harkiv Oblastı|Harkov]]}}
{{Image label small|x=-263.0|y=-123.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Large Coat of Arms of Dnipropetrovsk Oblast.svg|15px]]<br>[[Dnipropetrovsk Oblastı|Dnipro.]]}}
{{Image label small|x=-150.0|y=-206.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Coat of Arms of Odesa Oblast.svg|15px]]<br>[[Odessa Oblastı|Odesa]]}}
{{Image label small|x=-284.0|y=-168.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Coat of arms of Zaporizhia Oblast.svg|15px]]<br>[[Zaporijya Oblastı|Zaporijya]]}}
{{Image label small|x=-320.0|y=-138.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Coat of Arms of Donetsk Oblast 1999.svg|15px]]<br>[[Donetsk Oblastı|Donetsk]]}}
{{Image label small|x=-350.0|y=-110.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Coat of Arms Luhansk Oblast.svg|15px]]<br>[[Luhansk Oblastı|Luhansk]]}}
{{Image label small|x=-30.0|y=-84.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Coat of Arms of Lviv Oblast SVG.svg|15px]]<br>[[Lviv Oblastı|Lviv]]}}
{{Image label small|x=-243.0|y=-188.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Coat of Arms of Kherson Oblast.svg|15px]]<br>[[Herson Oblastı|Herson]]}}
{{Image label small|x=-260.0|y=-225.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Dosya:Emblem of Crimea.svg|15px]]<br>[[Kırım Özerk Cumhuriyeti|Kırım]]}}

{{Image label small|x=-300.0|y=-214.0|scale={{{size|-1}}}|text=''[[Azak Denizi|<span style="color:#3399cc;">Azak Denizi</span>]]''}}
{{Image label small|x=-190.0|y=-247.0|scale={{{size|-1}}}|text=''[[Karadeniz|<span style="color:#3399cc;">Karadeniz</span>]]''}}
{{Image label small|x=-332.0|y=-39.0|scale={{{size|-1}}}|text=''[[Rusya|<span style="color:#48A3B5;">Rusya</span>]]''}}
{{Image label small|x=-136.0|y=-16.0|scale={{{size|-1}}}|text=''[[Belarus|<span style="color:#48A3B5;">Belarus</span>]]''}}
{{Image label small|x=-10.0|y=-55.0|scale={{{size|-1}}}|text=''[[Polonya|<span style="color:#48A3B5;">Polonya</span>]]''}}
{{Image label small|x=-57.0|y=-205.0|scale={{{size|-1}}}|text=''[[Romanya|<span style="color:#48A3B5;">Romanya</span>]]''}}
{{Image label small|x=-132.0|y=-175.0|scale={{{size|-1}}}|text=''[[Moldova|<span style="color:#48A3B5;">Moldova</span>]]''}}
{{Image label small|x=-185.0|y=-73.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Kiev]]}}
{{Image label|x=-254.0|y=-250.0|scale={{{size|-1}}}|text=[[Sivastopol|<span style="text-decoration: none; font-size:11px;">Sivastopol</span>]]}}

{{Image label end}}
|
* [[Dosya:Coat of Arms of Vinnytsa Oblast.svg|20px]] [[Vinnıtsya Oblastı|Vinnıtsya]]
* [[Dosya:Volyn coat of arms.svg|20px]] [[Volın Oblastı|Volın]]
* [[Dosya:Smaller Coat of arms of Dnipropetrovsk Oblast.svg|20px]] [[Dnipropetrovsk Oblastı|Dnipropetrovsk]]
* [[Dosya:Coat of Arms of Donetsk Oblast 1999.svg|20px]] [[Donetsk Oblastı|Donetsk]]
* [[Dosya:Coat of Arms of Zhytomyr Oblast.svg|20px]] [[Jıtomır Oblastı|Jıtomır]]
* [[Dosya:Karpatska Ukraina-2 COA.svg|20px]] [[Zakarpatya Oblastı|Zakarpatya]]
|
* [[Dosya:Coat of arms of Zaporizhia Oblast.svg|20px]] [[Zaporijya Oblastı|Zaporijya]]
* [[Dosya:Coat of Arms of Ivano-Frankivsk Oblast.svg|20px]] [[İvano-Frankivsk Oblastı|İ. Frankivsk]]
* [[Dosya:Herb Kyivskoi oblasti 1.svg|20px]] [[Kiev Oblastı|Kiev]]
* [[Dosya:Coat of Arms of Kirovohrad Oblast.svg|20px]] [[Kirovohrad Oblastı|Kirovohrad]]
* [[Dosya:Coat of Arms Luhansk Oblast.svg|20px]] [[Luhansk Oblastı|Luhansk]]
* [[Dosya:Coat of Arms of Lviv Oblast SVG.svg|20px]] [[Lviv Oblastı|Lviv]]
|
* [[Dosya:Coat of arms of Mykolaiv Oblast part.svg|20px]] [[Mikolayiv Oblastı|Mikolayiv]]
* [[Dosya:Coat of Arms of Odesa Oblast.svg|20px]] [[Odessa Oblastı|Odessa]]
* [[Dosya:Coat of Arms of Poltava Oblast.svg|20px]] [[Poltava Oblastı|Poltava]]
* [[Dosya:Rivne Oblast coat of arms.svg|20px]] [[Rivne Oblastı|Rivne]]
* [[Dosya:Coat of Arms of Sumy Oblast.svg|20px]] [[Sumı Oblastı|Sumı]]
* [[Dosya:Coat of Arms of Ternopil Oblast.svg|20px]] [[Ternopil Oblastı|Ternopil]]
|
* [[Dosya:Kharkiv-town-herb.svg|20px]] [[Harkiv Oblastı|Harkiv]]
* [[Dosya:Coat of Arms of Kherson Oblast.svg|20px]] [[Herson Oblastı|Herson]]
* [[Dosya:Coat of Arms of Khmelnytskyi Oblast.svg|20px]] [[Hmelnitski Oblastı|Hmelnitski]]
* [[Dosya:Coat of Arms of Cherkasy Oblast.svg|20px]] [[Çerkası Oblastı|Çerkası]]
* [[Dosya:Coat of Arms of Chernivtsi Oblast.svg|20px]] [[Çernivtsi Oblastı|Çernivtsi]]
* [[Dosya:Coat of Arms of Chernihiv Oblast.svg|20px]] [[Çernihiv Oblastı|Çernihiv]]
|-
! colspan="2"|[[Ukrayna'nın idari bölümleri|Özerk cumhuriyet]]
! colspan="2"|[[Ukrayna'nın idari bölümleri|Özel statülü şehir]]
|-
| colspan="2"|
* [[Dosya:Emblem of Crimea.svg|20px]] [[Kırım Özerk Cumhuriyeti]]
| colspan="2"|
* [[Dosya:COA of Kyiv Kurovskyi.svg|20px]] [[Kiev]]
* [[Dosya:COA of Sevastopol.svg|20px]] [[Sivastopol]]
|}

{|class="toccolours " width="28%"
|-
!colspan=18|2020 nüfus sayımına göre Ukrayna'nın en büyük 30 şehri<ref name=Naselennia2020>{{Web kaynağı|url=https://database.ukrcensus.gov.ua/PXWEB2007/ukr/publ_new1/2020/zb_chuselnist%202019.pdf|başlık=Чисельність наявного населення України станом на 1 січня 2020 року|tarih=|biçim=[[PDF]]|dil=|website=database.ukrcensus.gov.ua|yayıncı=[[Державна служба статистики України]]|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200622091030/https://database.ukrcensus.gov.ua/PXWEB2007/ukr/publ_new1/2020/zb_chuselnist%202019.pdf|arşivtarihi=22 Haziran 2020|erişimtarihi=18 Mart 2022|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/%D0%A7%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%20%D0%BF%D0%BE%20%D0%9C%D0%9E_Site.xlsx|başlık=Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020|yazar=|tarih=|biçim=[[Microsoft Excel|XLSX]]|dil=ru |website=rosstat.gov.ru|yayıncı=[[Федеральна служба державної статистики]]|erişimtarihi=|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200821222859/https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/%D0%A7%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C%20%D0%BF%D0%BE%20%D0%9C%D0%9E_Site.xlsx|arşivtarihi=21 Ağustos 2020|ölüurl=hayır}}</ref>
|-
|colspan=3|[[Dosya:Kyiv_(234807751).jpeg|центр|150px|Софійський собор (Київ)]]
|&nbsp;&nbsp;&nbsp;
|colspan=3| 
|&nbsp;&nbsp;&nbsp;
|colspan=3|[[Dosya:Будинок театру опери та балету DJI 0023 (cropped).jpg|центр|150px|Одеський оперний театр]]
|&nbsp;&nbsp;&nbsp;
|colspan=3|[[Dosya:Dnipropetrovsk view 2015 tov-tob.jpg|центр|150px|Вид на Дніпро з готелю «Парус»]]
|&nbsp;&nbsp;&nbsp;
|colspan=3|[[Dosya:Донецк с террикона - panoramio.jpg|центр|150px|Вид на Донецьк]]
|-
|1.
|[[Kiev]]
|{{kayma|{{artış}}2.967.360}}
|
|2.
|[[Harkiv]]
|{{kayma|{{azalış}}1.443.207}}
|
|3.
|[[Odesa]]
|{{kayma|{{artış}}1.017.699}}
|
|4.
|[[Dnipro]]
|{{azalış}}990.724
|
|5.
|[[Donetsk]]
|{{azalış}}908.456
|-
|colspan=3|[[Dosya:Над проспектом Металургів.jpg|центр|150px|Проспек Металургів у Запоріжжі]]
|
|colspan=3|[[Dosya:Театр опери та балету (Вигляд з фронту).jpg|центр|150px|Театр опери та балету у Львові]]
|
|colspan=3|[[Dosya:Радуга после дождя.jpg|центр|150px|Кривий Ріг. Поштовий проспект]]
|
|colspan=3|[[Dosya:Церква Касперівської Божої матері 1904-1916 рр..jpg|центр|150px|Церква Касперівської Божої матері в Миколаєві]]
|
|colspan=3|[[Dosya:Sevastopol Crimea-5243.jpg|центр|150px|Артбухта в Севастополі]]
|-
|6.
|[[Zaporijya]]
|{{azalış}}731.922
|
|7.
|[[Lviv]]
|{{azalış}}724.314
|
|8.
|[[Krıvıy Rih]]&nbsp;&nbsp;
|{{azalış}}619.278
|
|9.
|[[Mikolayiv]]
|{{azalış}}480.080
|
|10.
|[[Sivastopol]]
|{{artış}}449.138
|-
|colspan=3|[[Dosya:Стара вежа (Маріуполь) 1.jpg|центр|150px|Стара вежа, Маріуполь]]
|
|colspan=3|[[Dosya:Гостиница "Луганск".jpg|центр|150px|Готель «Луганськ» в Луганську]]
|
|colspan=3|[[Dosya:Водонапірна вежа Вінниця.jpg|центр|150px|Водонапірна вежа у Вінниці]]
|
|colspan=3|[[Dosya:Железнодорожный вокзал в Симферополе.JPG|центр|150px|Залізничний вокзал у Сімферополі]]
|
|colspan=3|[[Dosya:Evrtyb.jpg|центр|150px|Ясинівський коксохімзавод у Макіївці]]
|
|-
|11.
|[[Mariupol]]
|{{azalış}}436.569
|
|12.
|[[Luhansk]]
|{{azalış}}401.297
|
|13.
|[[Vinnıtsya]]
|{{artış}}370.707
|
|14.
|[[Simferopol]]
|{{artış}}342.054
|
|15.
|[[Makiyivka]]
|{{azalış}}341.362
|-
|colspan=3|[[Dosya:Будинок колишньої Херсонської міської думи 1 (cropped).jpg|центр|150px|Старий Херсон]]
|
|colspan=3|[[Dosya:Троїцький монастир.jpg|центр|150px|Троїцький монастир у Чернігові]]
|
|colspan=3|[[Dosya:Корпусний парк1.jpg|центр|150px|Кругла площа в Полтаві]]
|
|colspan=3|[[Dosya:Пам'ятник Богданові Хмельницькому на привокзалній площі.jpg|центр|150px|Пам'ятник Богданові Хмельницькому на привокзалній площі]]
|
|colspan=3|[[Dosya:Готель «Слов’янський», Черкаси.jpg|центр|150px|Блакитний палац у Черкасах]]
|-
|16.
|[[Herson]]
|{{azalış}}286.958
|
|17.
|[[Çernihiv]]
|{{azalış}}286.899
|
|18.
|[[Poltava]]
|{{azalış}}286.649
|
|19.
|[[Hmelnitski]]
|{{artış}}274.582
|
|20.
|[[Çerkası]]
|{{azalış}}271.459
|-
|colspan=3|[[Dosya:Резиденція митрополитів Буковини і Далмації 5.jpg|центр|150px|Резиденція буковинських митрополитів у Чернівцях]]
|
|colspan=3|[[Dosya:Житомир. Костёл Святой Софии..JPG|центр|150px|Катедральний собор Святої Софії в Житомирі]]
|
|colspan=3|[[Dosya:Skyline of Sumy.jpg|центр|150px|Вулиця Соборна в Сумах]]
|
|colspan=3|[[Dosya:Рівне.Костел..jpg|центр|150px|Рівненська обласна філармонія]]
|
|colspan=3|[[Dosya:ДК пр. Ленина 1. г. Горловка.jpg|центр|150px|Міський будинок культури у Горлівці]]
|-

|21.
|[[Çernivtsi]]
|{{artış}}267.060
|
|22.
|[[Jıtomir]]
|{{azalış}}264.318
|
|23.
|[[Sumı]]
|{{azalış}}262.119
|
|24.
|[[Rivne]]
|{{azalış}}246.003
|
|25.
|[[Horlivka]]
|{{azalış}}242.224
|-
|colspan=3|[[Dosya:Ратуша в Івано-Франківську.jpg|центр|150px|Ратуша в Івано-Франківську]]
|
|colspan=3|[[Dosya:Dndz kostel.JPG|центр|150px|Костел святого Миколая в Кам'янському]]
|
|colspan=3|[[Dosya:Ukrainskiy muzykalno-dramaticheskiy teatr Kropivnizkiy Ukraine.jpg|центр|150px|Кропивницький музично-драматичний театр ім. Кропивницького]]
|
|colspan=3|[[Dosya:UA-TE Ternopil Buran 18-06-16.JPG|центр|150px|Тернопільський замок]]
|
|colspan=3|[[Dosya:В'їзна (Надбрамна) башта замку Луцьк.jpg|центр|150px|В'їзна вежа Луцького замку]]
|-
|26.
|{{nobr|[[İvano-Frankivsk]]}}
|{{artış}}237.686
|
|27.
|[[Kamyanske]]
|{{azalış}}231.915
|
|28.
|[[Kropıvnıtski]]
|{{azalış}}225.339
|
|29.
|[[Ternopil]]
|{{artış}}223.462
|
|30.
|[[Lutsk]]
|{{artış}}217.315
|}

== Politika ==
{| class="wikitable floatright" style="text-align:center;"
|-
| [[Dosya:Volodymyr Zelensky Official portrait.jpg|141px]]
| [[Dosya:Денис Шмигаль 2020 3 (cropped).jpg|143px]]
|- class="nowrap"
| [[Volodimir Zelenski]]<br/><small>[[Ukrayna devlet başkanı|Devlet Başkanı]]</small>
| [[Denis Şmihal]]<br/><small>[[Ukrayna başbakanı|Başbakan]]</small>
|}

Ukrayna 1991 yılında [[Sovyetler Birliği]]'nden ayrıldıktan sonra ekonomik ve siyasal açıdan ciddi problemler yaşadı. İktidarlar için en önemli sorun politik yakınlıkta [[Rusya]] ya da [[Avrupa Birliği]] arasında tercih yapmaktı. Zira halkın seçimdeki tercihi bu politik duruşa göre şekilleniyordu. Ancak [[Rusya]] yanlısı partiler ile Avrupa Birliği yanlısı partilerin toplamda hemen hemen eşit oya ulaşması istikrarlı bir siyasi yapının oluşmasını engelledi.

[[1994 Ukrayna yasama seçimleri|1994 yılında yapılan ilk çok partili seçimde]] Komünist Parti %13,6 oy oranıyla galip gelirken, ona en yakın parti %5 oyla Demokratik Blok oldu. Buna karşın Bağımsız adaylar mecliste egemen duruma geldiler.

[[1998 Ukrayna yasama seçimleri|1998 seçimleri]]nde ise yine [[Ukrayna Komünist Partisi|Komünist Parti]] %24,7 oyla birinci oldu ve Rusya ile birliği savunan diğer partilerle birlikte mecliste hakim konuma geldi. Ancak bu partiler 2004 yılında batı yanlılarının Turuncu Darbesi ile uğraşmak zorunda kaldılar. Bu darbeyle iktidara gelen AB ve batı yanlısı partiler ise [[2012 Ukrayna yasama seçimleri|2012 seçimleri]]nde oy kaybederek iktidarı yine Rusya taraftarlarına bırakmak zorunda kaldılar. Bu istikrarsız ortamda iktidardaki [[Bölgeler Partisi]]'nin Avrupa Birliği ile müzakereleri askıya alması ülkede yeni bir siyasi kriz yarattı. Kasım 2013 - Şubat 2014 yıllarında AB yanlılarının toplu ayaklanması sonucunda Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç istifa etti ve Rusya'ya kaçtı. Bu gelişmeler de ülkenin fiilî olarak ikiye bölünmesine sebep oldu. [[Kırım]] yasal olmayan bir referandumla [[Rusya]]'ya katılma kararı alırken, doğuda [[Donetsk Halk Cumhuriyeti]] ve [[Lugansk Halk Cumhuriyeti|Luhansk Halk Cumhuriyeti]] adıyla iki Rus destekli kukla devlet kuruldu.

=== Politik sistem ===

Ukrayna, üniter bir demokratik parlamenter başkanlık cumhuriyeti ve çok partili bir siyasi sisteme sahip. Ukrayna'da aşağıdaki devlet iktidar kurumları faaliyet göstermektedir: [[Ukrayna devlet başkanı|Devlet Başkanı]], yasama organı, yürütme ve yargı. Yürütme organını Bakanlar Kurulu, merkezî yürütme organları ve yerel yürütme organları temsil eder. Meclise, parlamentoya Ukrayna Verkhovna Radası denir. Yargı, Ukrayna Anayasa Mahkemesi ve genel yargı mahkemeleri tarafından temsil edilmektedir - çeşitli davaların genel ve ihtisas mahkemeleri sistemi.

==== Yasama organı ====
[[Dosya:Petro Poroshenko on Day of Constitution of Ukraine 2016-06-28 16.jpg|küçükresim|[[Ukrayna Yüksek Şurası]]]]

Ukrayna Anayasası'nın 75. maddesine göre, Parlamento - Ukrayna'nın [[Ukrayna Yüksek Şurası|Verkhovna Radası]] - Ukrayna'daki tek yasama organıdır. Ukrayna'nın Verkhovna Radası'nın anayasal bileşimi, evrensel, eşit ve doğrudan oy hakkı temelinde 5 yıl boyunca gizli oyla seçilen 450 milletvekilinden oluşuyor. Halkın milletvekillerinin yetkileri Ukrayna Anayasası ve kanunlarıyla belirlenir.

==== Ukrayna Cumhurbaşkanı ====
[[Ukrayna Anayasası]]'nın 102. maddesine göre, [[Ukrayna cumhurbaşkanı|Ukrayna Cumhurbaşkanı]] devlet başkanı, devlet egemenliği, Ukrayna'nın toprak bütünlüğü, Ukrayna Anayasası'na uyulması, insan ve sivil haklar ve özgürlüklerin garantisidir. Ukrayna Anayasası ve Ukrayna yasalarına dayanarak ve bunlara göre, Cumhurbaşkanı Ukrayna topraklarını bağlayıcı kararlar ve emirler çıkarır. [[2019 Ukrayna başkanlık seçimi]] sonucunda [[Volodımır Zelenskıy|Volodımır Zelenskyi]], 20 Mayıs 2019'dan beri Ukrayna'nın mevcut devlet başkanıdır.

=== Silahlı kuvvetler ===

[[Dosya:Kissing the flag.jpg|küçükresim|Henadii Lachkov, Çok Uluslu Kuvvet– Irak'taki Ukrayna birliğinin komutanı, ülkesinin bayrağını öpüyor]]

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Ukrayna, topraklarında dünyanın üçüncü büyük nükleer silah cephaneliği ile donatılmış 780.000 kişilik bir askerî gücü devraldı.<ref name=milgov/><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.globalsecurity.org/wmd/world/ukraine/index.html | başlık = Ukraine Special Weapons | erişimtarihi = 24 Aralık 2007 | yayıncı = GlobalSecurity.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20021122133720/https://www.globalsecurity.org/wmd/world/ukraine/index.html | arşivtarihi = 22 Kasım 2002}}</ref> Mayıs 1992'de Ukrayna, ülkenin tüm nükleer silahları elden çıkarmak için Rusya'ya vermeyi ve Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması'na nükleer silahı olmayan bir ülke olarak katılmayı kabul ettiği Lizbon Protokolü'nü imzaladı. Ukrayna anlaşmayı 1994'te onayladı ve 1996'da ülke nükleer silahlardan arındı.<ref name=milgov>{{Web kaynağı | url = https://www.mil.gov.ua/index.php?lang=en&part=history&sub=history | başlık = The history of the Armed Forces of Ukraine | erişimtarihi = 5 Temmuz 2008 | yayıncı = [[Ministry of Defence of Ukraine]] | arşivurl = https://web.archive.org/web/20040531103246/https://www.mil.gov.ua/index.php?lang=en&part=history&sub=history | arşivtarihi = 31 Mayıs 2004}}</ref>

Ukrayna, konvansiyonel silahların azaltılmasına yönelik tutarlı adımlar attı. Tankların, topların ve zırhlı araçların azaltılması çağrısında bulunan Avrupa'da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Antlaşması'nı imzaladı (ordu kuvvetleri 300.000'e indirildi). Ülke, mevcut conscript temelli orduyu profesyonel gönüllü askeri’ye dönüştürmeyi planlamaktadır.<ref name="wbook06">{{Web kaynağı |url=https://www.mil.gov.ua/files/white_book_eng2006.pdf |arşivurl=https://web.archive.org/web/20071108143812/https://www.mil.gov.ua/files/white_book_eng2006.pdf |arşivtarihi=8 Kasım 2007 |başlık=White Book 2006 |erişimtarihi=24 Aralık 2007 |yayıncı=Ministry of Defence of Ukraine}}</ref>

[[Dosya:Het'man Sahaidachnyi ide na chornomu mori 2012-07-17.jpg|küçükresim|Ukrayna firkateyni ''Hetman Sahaydachniy'' (U130)]]

Ukrayna, barışı koruma operasyonlarında giderek daha büyük bir rol oynamaktadır. 3 Ocak 2014 Cuma günü, Ukraynalı fırkateyn ''Hetman Sagaidachniy'' Avrupa Birliği'nin korsanlıkla mücadelesine [[Atalanta Operasyonu]]’na katıldı ve iki ay [[Somali]] kıyılarındaki AB Deniz Kuvvetleri'nin bir parçası oldu.<ref>{{Web kaynağı |url=https://eunavfor.eu/ukrainian-navy-warship-hetman-sagaidachniy-joins-eu-naval-force-counter-piracy-operation-atalanta/ |başlık=Ukrainian Navy Warship Hetman Sagaidachniy Joins EU Naval Force Counter Piracy Operation Atalanta |yayıncı=Eunavfor.eu |tarih=6 Ocak 2014 |erişimtarihi=26 Ocak 2014 |arşivtarihi=28 Şubat 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20210228164241/https://eunavfor.eu/ukrainian-navy-warship-hetman-sagaidachniy-joins-eu-naval-force-counter-piracy-operation-atalanta/ |ölüurl=evet}}</ref> Ukrayna birlikleri Ukrayna-Polonya Taburu'nun bir parçası olarak [[Kosova]]'da konuşlandı.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.mil.gov.ua/index.php?lang=en&part=peacekeeping&sub=kfor_kosovo | başlık = Multinational Peacekeeping Forces in Kosovo, KFOR | erişimtarihi = 24 Aralık 2007 | yayıncı = Ministry of Defence of Ukraine | arşivurl = https://web.archive.org/web/20040531103246/https://www.mil.gov.ua/index.php?lang=en&part=peacekeeping&sub=kfor_kosovo | arşivtarihi = 31 Mayıs 2004}}</ref> 
 
BM Geçici Kuvveti'nin bir parçası olarak [[Lübnan]]'da bir Ukrayna birimi görevlendirildi. [[Sierra Leone]]'de konuşlandırılmış bir bakım ve eğitim taburu da vardı. 2003-05'te Polonya komutası altındaki Irak'taki Çokuluslu gücün bir parçası olarak Ukraynalı bir birlik konuşlandırıldı. Dünya‘da toplam Ukrayna silahlı kuvvetlerinin konuşlandırılması 562 askerdir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.mil.gov.ua/index.php?part=peacekeeping&lang=en | başlık = Peacekeeping | erişimtarihi = 2 Mayıs 2008 | yayıncı = Ministry of Defence of Ukraine | arşivurl = https://web.archive.org/web/20031229222634/https://www.mil.gov.ua/index.php?part=peacekeeping&lang=en | arşivtarihi = 29 Aralık 2003}}</ref>

A.B.D. askeri kuvvetleri dahil diğer devletlerin askeri birimleri, Ukrayna’da düzenli olarak Ukrayna kuvvetleriyle birlikte uluslararası askeri tatbikatlara katılırlar.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.kyivpost.com/news/politics/detail/67094|arşivurl=https://web.archive.org/web/20100522053812/https://www.kyivpost.com/news/politics/detail/67094|ölüurl=evet|arşivtarihi=22 Mayıs 2010|başlık=Kyiv Post. Independence. Community. Trust - Politics - Parliament approves admission of military units of foreign states to Ukraine for exercises|tarih=22 Mayıs 2010}}</ref>

Bağımsızlığın ardından Ukrayna kendisini tarafsız bir devlet ilan etti.<ref name="gska2.rada.gov.ua"/> Ülkenin Rusya Federasyonu, diğer BDT ülkeleri ile sınırlı bir askeri ortaklığı ve 1994'ten beri [[NATO]] ile ortaklığı vardır. 2000'lerde hükûmet NATO'ya meyletti ve ittifakla daha derin bir işbirliği 2002'de imzalanan NATO-Ukrayna Eylem Planı tarafından belirlendi. Daha sonra NATO'ya katılma sorununun gelecekte bir noktada ulusal bir referandumla yanıtlanması gerektiği konusunda anlaşmaya varıldı.<ref name="wbook06"/>
Kısa süre önce görevden alınan Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç, Ukrayna ve NATO arasındaki mevcut işbirliği düzeyini yeterli gördü ve Ukrayna'nın NATO'ya katılmasına karşıydı. 2008 Bükreş zirvesi sırasında NATO, Ukrayna'nın katılım kriterlerini karşıladığı zaman sonunda NATO üyesi olacağını açıkladı.

== Ekonomi ==
{{Ana|Ukrayna ekonomisi}}
Tüm SSCB devletlerinde olduğu gibi Ukrayna'da da ekonomi ve üretimin bütün sektörleri başta Rusya olmak üzere diğer Sovyet cumhuriyetlerine bağlıydı. 1991'de SSCB dağıldıktan sonra Ukrayna'da birçok fabrika ve işletme kalmıştı ancak yeni kurulan ülkeler derin ekonomik ve siyasal krizler yaşamakta oldukları için Sovyetler zamanındaki ilişkiler kesilmişti; bu nedenle işletmeler, fabrikalar çalışamıyordu. Yeni piyasa koşullarında ekonominin yeniden yaşama dönüştürülmesi ve canlandırılması yıllar aldı. Haksız özelleştirme sonucu SSCB'den kalan fabrikaların çoğu yeni oligarşinin temsilcilerine neredeyse bedava satılmıştı.
[[Dosya:200-uah-2020-1.png|küçükresim|[[Grivna]], 1996 tarihinden beri Ukrayna'nın para birimidir.]]
Şimdi Ukrayna'nın ekonomisi canlanmış durumda, çok iyi çalışmaktadır. Ukrayna'da maden kömürü rezervleri çoktur ancak yeni teknolojilerin yetersizliği nedeniyle maden kömürü çıkarımı pek gelişmiş değildir ve ocaklarda sık sık gaz patlamaları meydana gelmektedir. Başlıca ihracatlar, maden kömürü; büyük çaplı borular ve hurda demirdir. Ukrayna'nın tarımı gelişmiştir ancak AB ve WTI (DTÖ) engelleri yüzünden Ukrayna tarım ürünlerini fazla ihraç edememektedir. Doğal gaz konusunda Ukrayna, tüm Avrupa gibi Rusya'ya bağlıdır; petrol konusunda da Rusya'ya ve Asya ülkelerine bağımlılık söz konusudur. Ukrayna'da sıradan yurttaşların yaşam düzeyi orta; yoksul sayılabilen insanların sayısı, tüm nüfusun %0,7'si civarındadır. Aynı zamanda iktidarda bulunanlar ([[oligarşi]]) çok zenginlerdir. 2007-2008 başında enflasyon oranları yükselmiştir (2007 - %17; Ocak 2008 - %2,9). Ukrayna'nın gelişmişlik oranı %87,3'tür. Son yıllarda sanayileşme ve teknoloji büyük bir artış göstermiştir. Sonuç olarak Ukrayna, Doğu Avrupa'nın 2. gelişmiş ülkesidir.

2016’da, 2010’dan bu yana ilk kez ekonomi %2’den fazla büyüdü. [[Dünya Bankası|Dünya Banka]]sı‘nın açıklamasına göre, büyüme 2017’de %2, 2018’de %3,5 olarak öngörülüyor.<ref>{{Web kaynağı |url=https://en.clc.co.ua/ukraynada-kapsamli-danismanlik-yasal-ve-vergi-destegi/ |başlık=Ukrayna'da İş |erişimtarihi=25 Mayıs 2017 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180305052615/https://en.clc.co.ua/ukraynada-kapsamli-danismanlik-yasal-ve-vergi-destegi/ |arşivtarihi=5 Mart 2018 |ölüurl=evet}}</ref>

== Demografi ==
{{ayrıca bakınız|Ukrayna'da konuşulan diller}}
=== Etnik gruplar ===
{| class="wikitable sortable" align=right
! Etnik grup !! 2001 nüfusu<br>(bin) !! 2001 nüfusu<br>(%) || 1989 nüfusu<br>(%)
|-
| [[Ukraynalılar]] || align=right | 37.541,7 || align="right" | 77,8 || align=right | 72,7 
|-
| [[Ruslar]] || align=right | 8.334,1 || align="right" | 17,3 || align=right | 22,1 
|-
| [[Beyaz Ruslar]] || align=right | 275,8 || align=right | 0,6 || align=right | 0,9 
|-
| [[Moldovalılar]] || align=right | 258,6 || align=right | 0,5 || align=right | 0,6 
|-
| [[Kırım Tatarları]] || align=right | 248,2 || align=right | 0,5 || align=right | 0 
|-
| [[Bulgarlar]] || align=right | 204,6 || align=right | 0,4 || align=right | 0,5 
|-
| [[Macarlar]] || align=right | 156,6 || align=right | 0,3 || align=right | 0,4 
|-
| [[Rumenler]] || align=right | 151,0 || align=right | 0,3 || align=right | 0,3 
|-
| [[Lehler]] || align=right | 144,1 || align=right | 0,3 || align=right | 0,4 
|-
| [[Yahudiler]] || align=right | 103,6 || align=right | 0,2 || align=right | 0,9 
|-
| [[Ermeniler]] || align=right | 99,9 || align=right | 0,2 || align=right | 0,1 
|-
| [[Yunanlar]] || align=right | 91,5 || align=right | 0,2 || align=right | 0,2 
|-
| [[Tatarlar]] ([[Kazan Tatarları]]) || align=right | 73,3 || align=right | 0,2 || align=right | 0,2 
|-
| [[Çingeneler]] || align=right | 47,6 || align=right | 0,1 || align=right | 0,1 
|-
| [[Azeriler]] || align=right | 45,2 || align=right | 0,1 || align=right | 0 
|-
| [[Gürcüler]] || align=right | 34,2 || align=right | 0,1 || align=right | 0 
|-
| [[Almanlar]] || align=right | 33,3 || align=right | 0,1 || align=right | 0,1 
|-
| [[Gagavuzlar]] || align=right | 31,9 || align=right | 0,1 || align=right | 0,1 
|-
| Diğer || align="right" | 177,1 || align=right | 0,4 || align=right | 0,4 
|}
[[Dosya:Ukrainian lang.png|sol|küçükresim|upright=1.36|Ukraynalıların Ukrayna içindeki yaşam alanı]]

Eski zamanlarda Ukrayna'ya Rutenya da denmiştir. Bilimsel açıdan kabul edilen, en yaygın görüş; Ukraynalıların, Rusların ve Belarusların (Beyaz Rusların), tahminen 14-16. yüzyıllarda Doğu Slav kavimlerinden kaynaklanmış olmaları şeklindedir. Öte yandan, Sovyet kaynakları ve günümüz Rusya Federasyonu'nda kabul edilen kaynaklar, Ukraynalıların ve Belarusların Ruslardan geldiklerini söyler ancak 8-9. yüzyıllarda kurulan, merkezi çağdaş Ukrayna'nın başkenti Kiev'de bulunan ve sonradan ''Kiev Rus Devleti'' adı verilen devlette eski Slav kavimlerinin temsilcilerinin yaşadıkları bir gerçektir ve mevcut vakayinamelerde ulus olarak Rus, Ukraynalı adı geçmemektedir.

Bu konuda, günümüz Ukrayna'sında yaygın kaynaklar aslında Rusların Ukraynalılardan kaynaklandığını iddia eder. Yaklaşık 14. yüzyıla kadar varlığını sürdüren eski Kiev Rus Devleti'nde yaşayan ulus, Ukraynalılarmış; Moğollar geldikten sonra Ukraynalıların çoğu, Kiev'i terk edip kuzeye doğru göç etmeye başlamış ve sonra, yeni bir devletin başkenti olacak [[Moskova]] adlı bir kenti kurmuş. Yeni devletin adı, Moskova Rus Devleti; sonra Rus Çarlığı, sonra da Rus İmparatorluğudur yani bu görüşe göre, günümüzde Moskova'da ve etrafında yaşayan ulus, Kiev'den gelen Ukrayna kökenli ulusmuş; Kiev'de ve Ukrayna'da günümüzde yaşamakta olan ulus ise Ukraynalı ve Moğol-Tatar karışımıymış, diye bir görüş de yaygındır. Ruslar, SSCB zamanında Ukraynalılara yoğun bir şekilde baskı yapmışlar; onlara Rus kültür ve dilini yoğun bir şekilde aşılamışlardır. Öyle ki, Ukraynalıların ayrı bir ulus olduğunu düşünenler hapse atılmış; baskı altına alınmıştır. Yoğun baskılar sonucu Ukraynalılar, ayrı bir ulus olduklarını ayrı bir dil konuştuklarını yıllarca kimseye anlatamamışlardır. Bağımsızlıktan sonra Ukrayna dili resmî dil olmuş, okullarda ve günlük yaşamda Ukrayna dili yoğun bir şekilde kullanılmaya başlamıştır.

{{Ukrayna'nın en büyük şehirleri}}

==== Urumlar ====
{{Ana|Urumlar}} 
'''Urumlar''' ([[Urumca]] урумлар ''Urumlar''), daha çok Ukrayna'da [[Mariupol]]'da, daha az olarak da [[Gürcistan]]'da [[Tsalka|Parmaksız (Tsalka)]], [[Rusya]], [[Kazakistan]] ve [[Yunanistan]]'da yaşayan [[Rum Ortodoks Kilisesi|Rum Ortodoks]] Türk  halkı. “Kırım’ın 1779-80 yıllarında, Rus Çarlığı’nın Hristiyan Osmanlı tebaası politikaları gereği, II. Yekaterina’nın iradesi ile Kırım’dan tehcir edilmişlerdir. Ukrayna hükûmeti hem Urumların hem de [[Rumeyler]]in azınlık haklarını tanımış ve güvence altına almıştır.<ref>Altınkaynak, Erdoğan.
[https://www.ufukotesi.com/yazigoster.asp?yazi_no=20070189 Mazlum Türk halklarından Urumlar] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20160127090210/https://www.ufukotesi.com/yazigoster.asp?yazi_no=20070189 |tarih=27 Ocak 2016 }}</ref> Adları olan ''Urum'' kelimesi [[ses türemesi]] yoluyla ''[[Rum]]'' kelimesinden türetilmiştir. Bu ön türeme ''Urum < Rum'' örneğine benzer biçimde ''Urus < Rus'' örneği verilebilir.<ref>Hatiboğlu, Vecihe (1979). [https://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/12/847/10723.pdf Türk Tarihinin başlangıcı] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20121224131153/https://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/12/847/10723.pdf |tarih=24 Aralık 2012 }}, Türkoloji dergisi, C. VIII, Ankara 1979</ref> Kuzey Kafkasya'da [[Çerkesçe]] konuşan [[Urımlar]] (Çerkes Rumları) ile karıştırmamak gerekir.
 
Resmî kayıtlarda ''Yunan'' olarak adlandırılan Urumlar, kendilerini asla Yunan olarak görmemekte ve Yunanlardan dinî inançları hariç tamamen farklı olduklarını açıkça vurgulamaktadırlar.<ref name="refFeriduntekin">Tekin, Feridun (2007). [https://www.karam.org.tr/Makaleler/667840813_tekin.pdf Urum Türkçesi sesbilgisi üzerine] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140818060145/https://www.karam.org.tr/Makaleler/667840813_tekin.pdf |tarih=18 Ağustos 2014 }}. Karadeniz Araştırmaları/ Balkan, Kafkas, Doğu Avrupa ve Anadolu İncelemeleri Dergisi, sayı:14, sayfa: 93-100, Yaz 2007</ref> Türk dilli ''Urumlar'' ile Yunan dilli ''[[Rumeyler]]'' birbirine karıştırılmakta ve her ikisi birlikte '''Greko-Tatarlar''' (ya da '''Azakönü Grekleri''' Греки Приазов'я) adıyla da anılmaktadırlar. Bugün Greko-Tatarların nüfusu yaklaşık olarak 120 ile 130 bin civarında olup, bunların % 60-65'i Urum, geriye kalanları ise Rumey'dir.<ref name="refErdoğanaltınkaynak2004"/> Urum ve Rumeylerin 2001 yılındaki nüfusları ayırt etmeksizin birlikte 77,5 bin kişidir.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.ukrcensus.gov.ua/results/general/nationality/ |başlık=Про кількість та склад населення України за підсумками Всеукраїнського перепису населення 2001 року |erişimtarihi=29 Mart 2013 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20071124125111/https://www.ukrcensus.gov.ua/results/general/nationality/ |arşivtarihi=24 Kasım 2007 |ölüurl=evet}}</ref> Kırımda yaşarlarken eskiden Rumeylere ''Tat'', Urumlara ise ''Bazaryane'' adı da verilmiştir.<ref name="refErdoğanaltınkaynak2004"/> Urumlar arasında ''Tat balası, Urum belası'' («Rum çocuğu, Urum belâsıdır») atasözü kullanılır.<ref name="refHülyakasapoğluçengel">Kasapoğlu Çengel, Hülya (2004). [https://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/hulya_kasapoglu_cengel_urum_turkleri_folklor.pdf Ukrayna'daki Urum Türkleri ve Folkloru] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20111027073852/https://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/hulya_kasapoglu_cengel_urum_turkleri_folklor.pdf |tarih=27 Ekim 2011 }}. Milli Folklor, 2004, Yıl. 16, S. 16, s. 59</ref>

Aile yapısı, gelenekleri ve geleneksel uygulamaları Anadolu ve çevresinde yaşayan diğer Türk halklarıyla benzerlik gösterir. Düğünlerdeki oyunlar Kırım Tatar Türklerinin oyunları gibidir.<ref>Altınkaynak, Erdoğan (2007). [https://www.turkishstudies.net/sayilar/sayi6/sayi6pdf/6.pdf Urumlarda Aile, Gelenekleri ve Kurumsal Yapısı] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20130513030827/https://www.turkishstudies.net/sayilar/sayi6/sayi6pdf/6.pdf |tarih=13 Mayıs 2013 }}. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 2/4, sayfa: 98-105, Fall 2007</ref>

==== Kırım Tatarları ====
{{Ana|Kırım Tatarları}}
[[Dosya:Hıdırellez in Crimea 11.jpg|küçükresim|Kırım Tatarları]]
[[Dosya:Ukrayna'daki Türk halklarının oranını gösteren bir harita.png|küçükresim|Ukrayna'daki Türkî halkların oranını gösteren bir harita.]]
[[Kırım Tatarları]],anayurtları Karadeniz'in kuzeyindeki [[Kırım]] Yarımadası olan ulustur. Ukrayna'nın ana [[Müslüman]] unsurunu teşkil ederler. Yoğun olarak [[Kırım]], [[Özbekistan]], [[Tuna|Tuna Irmağı]]'nın Karadeniz'e döküldüğü bölge ([[Romanya]] ve [[Bulgaristan]]) ve [[Türkiye]]'de yaşarlar. Türkiye'de 2 milyondan fazla kişinin Kırım-Tatar kökenli olduğu tahmin edilmektedir.

Kırım Tatarları, II. Dünya Savaşında Ruslar tarafından Almanlarla iş birliği yaptıkları gerekçesiyle Kırım'dan Sibirya'ya ve Orta Asya'ya sürülmüşlerdir. Bu sürgünler esnasında binlerce Kırım Tatarı trenlerle Sibirya'ya giderken soğuk ve açlıktan yollarda ölmüştür; daha sonra Kırım'a dönmelerine izin verilmiştir. Bugün, Kırım Tatarları Kırım nüfusunun yaklaşık %13 kadarını meydana getirmektedirler ve zaman içinde sürgündeki Tatarlar da geri dönerek yoğunluğu artırmaktadırlar.

=== Din ===
[[Dosya:Володимирський собор, вид зі сторони входу.jpg|küçükresim|Ukrayna Ortodoks Kilisesi]]
Ukrayna, kilisenin devletten ve okuldan ayrıldığı [[laiklik|laik]] bir devlettir. Ukrayna Anayasası, vicdan ve [[din özgürlüğü]]nü garanti eder. Ukrayna'da baskın din [[Hristiyanlık]]tır. [[Ortodoks Hristiyanlık]], ülkede başlıca [[Ukrayna Ortodoks Kilisesi]] ve [[Ukrayna Ortodoks Kilisesi (Moskova Patrikhanesi)]] tarafından temsil edilmektedir.

Takipçi sayısı açısından ikinci sırada, pratikte Ortodoksluğun ayin ve manevi geleneklerine benzeyen; ancak [[Papa]] ile tam komünyon içerisinde bulunan [[Ukrayna Yunan Katolik Kilisesi]] vardır. [[Protestan Hristiyan]]lar nüfusun yaklaşık %2'sini oluşturmaktadır. Ukrayna bağımsızlığının başlamasından bu yana sayıları önemli ölçüde artmıştır.

Hristiyanlıktan sonra ikinci büyük din İslam'dır. Ukrayna'da yaklaşık yarım milyon Müslüman yaşamakta olup, bunların yarısından fazlası [[Kırım Tatarları]]dır.<ref name="FreedomReport2012">{{Web kaynağı | url = https://2009-2017.state.gov/j/drl/rls/irf/2012/eur/208378.htm | başlık = 2012 Report on International Religious Freedom - Ukraine | yayıncı = [[United States Department of State]] | tarih = 20 Mayıs 2013 | erişimtarihi = 16 Aralık 2013 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190903122618/https://2009-2017.state.gov/j/drl/rls/irf/2012/eur/208378.htm | arşivtarihi = 3 Eylül 2019 | ölüurl = hayır }}</ref>

== Kültür ==
{{Ana|Ukrayna kültürü}}
{{Ayrıca bakınız|Ukrayna'daki müzeler listesi|Vışıvanka}}

[[Dosya:Pysanky2011.JPG|küçükresim|Geleneksel Ukrayna Paskalya yumurtaları (pysanky) koleksiyonu. Pysanky üzerindeki motifler, eski Slav kültüründen gelmektedir.]]
[[Dosya:Rushnyk - Ukraine embroidered decorative towels..jpg|küçükresim|[[Ruşnik]], [[Ukrayna nakşı]]]]

Ukrayna gelenekleri, ülkedeki baskın din olan [[Ortodoks Hristiyanlık]]'tan büyük ölçüde etkilenmiştir. Cinsiyet rolleri de daha geleneksel olma eğilimindedir ve büyükanne ve büyükbabalar çocuk yetiştirmede Batı'dakinden daha büyük bir rol oynar. Ukrayna kültürü, doğu ve batı komşularından da etkilenmiştir bu kültürel etki Ukrayna mimarisi, müziği ve sanatına yansımıştır.

Komünist dönem, Ukrayna'nın sanat ve edebiyatı üzerinde oldukça güçlü bir etkiye sahipti. 1932'de Stalin, "Edebiyat ve Sanat Örgütlerinin Yeniden İnşası Üzerine" adlı bir kararname yayınlayarak Sovyetler Birliği'nde [[sosyalist gerçekçi]] devlet politikasını benimsedi. Bu, yaratıcılığı büyük ölçüde baskı altına aldı. 1980'lerde [[glasnost]] (açıklık) ilan edildi ve Sovyet sanatçıları ve yazarları yeniden kendilerini istedikleri gibi ifade etmekte özgür oldular.

Pysanky olarak bilinen [[Paskalya yumurtası]] geleneğinin Ukrayna'da  köklü bir geçmişi vardır. Bu yumurtalar üzerine bir desen oluşturmak için mumla çizimler yapılır; daha sonra yumurtalara hoş renklerini vermek için boya sürülür, boya yumurtanın daha önce mumla kaplanmış kısımlarını etkilemez. Yumurtanın tamamı boyandıktan sonra mum kaplı kısmı çıkarılır ve yumurtanın üzerinde sadece renkli desen süslemesi kalır. Bu gelenek binlerce yıllıktır ve Hristiyanlığın Ukrayna'ya yayılmasından önceki geçmiş dönemlere uzanmaktadır. [[Karpat Dağları]]'nın etekleri yakınındaki [[Kolomyia]] şehrinde 2000 yılında Pysanka Müzesi inşa edildi. Müze daha sonra 2007 yılında Ukrayna'nın Yedi Harikası'nın bir parçası olarak aday gösterildi ve modern Ukrayna anıtı olarak kabul edildi.

== Kaynakça ==
{{kaynakça|3}}

=== Kullanılan Kaynaklar ===
* {{kitap kaynağı |soyadı1=Magocsi |ad1=Paul R. |başlık=A history of Ukraine: The land and its peoples |tarih=2010 |yayıncı=University of Toronto Press |yer=Toronto |isbn=978-1442610217 |basım=2.}}
* {{kitap kaynağı |soyadı1=Plokhy |ad1=Serhii |başlık=The gates of Europe: A history of Ukraine |tarih=2017 |yayıncı=Basic Books |yer=New York |isbn=978-0465094868}}

== Dış bağlantılar ==
{{kardeş proje bağlantıları|wikt=Ukrayna|commons=Category:Ukraine|voy=Ukrayna|q=Ukrayna|n=Kategori:Ukrayna}}
* {{CIA World Factbook bağlantısı|2=Ukrayna|country=Ukraine}}
* [[ABD Dışişleri Bakanlığı]]nda [https://www.state.gov/p/eur/ci/up/ Ukrayna] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140608170949/https://www.state.gov/p/eur/ci/up/ |tarih=8 Haziran 2014 }} verileri
* {{DMOZ|Regional/Europe/Ukraine}}
* [[BBC News]]'da [https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-18018002 Ukrayna] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140608102614/https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-18018002 |tarih=8 Haziran 2014 }}
* {{Wikiatlas|Ukraine}}

; Hükûmet
* [https://www.president.gov.ua/en/ Ukrayna Cumhurbaşkanlığı]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140209093624/https://www.president.gov.ua/en/ |tarih=9 Şubat 2014 }}
* [https://www.kmu.gov.ua/control/en Ukrayna Hükûmet Portali] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20171207092040/https://www.kmu.gov.ua/control/en |tarih=7 Aralık 2017 }}
* [https://rada.gov.ua/en Ukrayna Parlamentosu]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140129205722/https://rada.gov.ua/en/ |tarih=29 Ocak 2014 }}

{{Ukrayna konuları}}
{{Avrupa ülkeleri}}
{{Avrupa Birliği adayları}}
{{Karadeniz'e kıyısı olan ülkeler}}
{{Portekizce Konuşan Ülkeler Topluluğu}}
{{SSCB'nin dağılmasından sonra ortaya çıkan ülkeler}}
{{Karadeniz Ekonomik İşbirliği}}
{{Frankofon}}
{{Karadeniz Donanma İş Birliği Görev Grubu}}
{{Bağımsız Devletler Topluluğu}}
{{Saharov Düşünce Özgürlüğü Ödülü}}
{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Ukrayna| ]]