Komunistička partija Njemačke

Ovo je članak koji se bavi originalnom Komunističkom partijom Nemačke. Za podatke o kasnijim grupama koje koriste ovo ime, vidi Komunistička partija Nemačke (višeznačna odrednica).

Komunistička partija Nemačke, ili KPD (nem. Kommunistische Partei Deutschlands – KPD) je bila značajna politička stranka u Nemačkoj između 1918. i 1933. godine, i minorna stranka u Zapadnoj Nemačkoj u posleratnom periodu.

Osnovali su je, po završetku Prvog svetskog rata, socijalisti inspirisani Ruskom revolucijom 1917. Partija je vodila politiku marksizma-lenjinizma, i u kasnim 1930-im je bila potpuno lojalna Sovjetskom Savezu, i njenom vođi, Josifu Staljinu. Tokom perioda Vajmarske Republike, KPD je obično osvajala između 10 i 15% glasova, i bila je predstavljena u Rajhstagu i u državnim parlamentima. Kada je uspostavljen nacistički režim Adolfa Hitlera, KPD je zabranjena, ali je nastavila sa ilegalnim radom trpeći velike gubitke.

Ova stranka je obnovljena u posleratnoj Nemačkoj i osvojila je mandate na prvim izborima za Bundestag 1949. godine, ali joj je podrška nestala nakon uspostavljanja komunističke države u Sovjetskoj okupacionoj zoni Nemačke. Zabranjena je u Zapadnoj Nemačkoj 1956. godine, a 1969. je osnovana nova, legalna Nemačka komunistička partija (DKP).

Rana istorija

Pre Prvog svetskog rata, Socijaldemokratska partija Nemačke (SPD) je bila najveća stranka u Nemačkoj i najuspešnija socijalistička partija u svetu. Mada formalno još uvek marksistička partija, do 1914. je praktično postala reformistička partija. Godine 1914. poslanici SPD u Rajhstagu su glasali za rat. Pripadnici levog krila partije, koje su predvodili Karl Libkneht i Roza Luksemburg, su se oštro protivili ratu, i SPD se uskoro podelila, jer su levičari osnovali Nezavisnu socijaldemokratsku partiju Nemačke (USPD) i radikalniju Spartakističku ligu. Po završetku rata, i nemačkom porazu u novembru 1918. godine, širom Nemačke je izbila revolucija. Inspirisani Oktobarskom revolucijom u Rusiji, levičari su formirali KPD u decembru 1918. godine.

U svojim ranim godinama, KPD je bila posvećena oružanoj radničkoj revoluciji u Nemačkoj, i tokom 1919. i 1920. godine, revolucionarni nemiri su nastavljeni. Većinski socijaldemokrati, koji su došli na vlast nakon pada starog režima su mrzeli revolucionarne socijaliste, i iskoristili su vojsku da ih suzbiju. Tokom neuspelog Spartakističkog ustanka u Berlinu januara 1919. godine, Libkneht i Luksemburgova su ubijeni. Partija se zatim podelila u dve frakcije, KPD i Komunističku radničku partiju Nemačke (KAPD), koje su obe isticale lojalnost Komunističkoj internacionali u Moskvi.

Nakon raskida sa KAPD, Paul Levi je postao vođa KPD. Među ostalim viđenim članovima su bili Leo Jogihes, Klara Cetkin, Paul Frolih, Vili Mincenberg, Jirgen Cetner, Franc Mering i Ernst Mejer. Levi je promenio politiku stranke koja se zalagala za trenutnu revoluciju, u pokušaju da pridobije radnike SPD i USPD. Ovi napori su doveli do uspeha, kada se značajan deo USPD priključio KPD, učinivši je masovnom partijom po prvi put.

Tokom 1920-ih, KPD je iscrpljivao unutrašnji sukob između radikalnijih, i manje radikalnih frakcija, što je delom oslikavalo borbu za moć između Trockog i Staljina u Moskvi. Nemačka je viđena kao država od velikog značaja u socijalističkoj borbi, i neuspeh nemačke revolucije je bio značajan neuspeh. Levija je na kraju Kominterna izbacila zbog „nediscipline“. Nove promene u vođstvu su se odigrale ranih 1920-ih, i trockisti poput Hajnriha Brandlera i Augusta Talhajmera su uspostavili otcepljenu Opoziciju komunističke partije.

Godine Vajmarske Republike

Godine 1923. je uspostavljeno novo vođstvo KPD, lojalno sve moćnijoj Staljinovoj frakciji u Sovjetskom Savezu. Ovo vođstvo, na čelu sa Ernstom Telmanom, je napustilo cilj trenutne revolucije, i od 1924. je učestvovalo na izborima za Rahjstag, sa određenim uspehom. Mada se KPD zalagala za ujedinjeni front tokom ovog perioda, ostala je u duboko neprijateljskim odnosima sa SPD. Godine 1928, Staljin je uveo novu levičasku politiku, koju je KPD verno pratila. Ova politika takozvanog Trećeg perioda je smatrala da kapitalizam ulazi u dubok krizu, i da se vreme za revoluciju ubrzano približava. SPD je odbačena kao socijalno fašistička, kao i svi predlozi sa saradnju.

Tokom godina Vajmarske Republike, KPD je bila najveća komunistička partija u Evropi (ako se izuzme SSSR), i viđena je kao vodeća partija komunističkog pokreta izvan Sovjetskog Saveza. Održavala je pristojne izborne rezultate, obično oosvajajući više od 10% glasova. Na parlamentarnim izborima 1932, je osvojila 100 mandata, a na predsedničkim izborima iste godine, Telman je osvojio 13,2% glasova, dok je Hitler osvojio 30,1%.

Međutim, zbog optužbi o socijalnom fašizmu, nije postojala mogućnost za ujedinjeni front KPD sa SPD, protiv rastuće moći nacista. I KPD i Staljin su katastrofalno potcenili nacističku pretnju, pretpostavivši da nacisti ne predstavljaju trenutnu opasnost i da će nacistički ređim brzo propasti.

Nacistička era

Ubrzo nakon postavljanja Hitlera za kancelara, zapaljen je Rajhstag. Nacisti su javno optužili komunističke agitatore za požar (mada mnogi istoričari veruju da su sami nacisti zapalili Rajhstag^[1]). Iskoristili su požar kao povod da uvedu zakone koji su omogućili suzbijanje političkih partija. Akt o omogućavanju, koji je Hitleru pravno dao diktatorsku vlast u Nemačkoj, je izglasan na sednici Rajhstaga, održanoj nakon što su komunistički poslanici uhapšeni.

Nacisti su sistematski suzbijali KPD. Hiljade komunista je zatvoreno, uključujući Telmana, koji je umro u koncentracionom logoru. Najviši vođa KPD, koji je pobegao je bio Valter Ulbriht, koji je otišao u egzil u Sovjetski Savez. KPD je nastavila sa podzemnim aktivnostima u Nemačkoj tokom vladavine nacista, ali je gubitak mnogih ključnih članova jako oslabio partiju. Godine 1945, mnoge od oblasti u kojima je KPD bila najjača su potpale pod Sovjetsku okupacionu zonu.

Posleratna istorija

U Istočnoj Nemačkoj, KPD (predvođena Valterom Ulbrihtom), je apsorbovala neke elemente istočne SPD, i preimenovana je u Jedinstvenu socijalističku partiju Nemačke (SED), koja je bila vladajuća partija u Istočnoj Nemačkoj do 1990. Nakon što je KPD zabranjena u Zapadnoj Nemačkoj, SED je podmetnula špijune, poput Gintera Đuliama (Günter Guillaume) na zapadu. Mala sestrinska partija SED, Jedinstvena socijalistička partija Zapadnog Berlina, je delovala na zapadu. Nakon ponovnog ujedinjenja Nemačke, reformistički elementi u SED su preuzeli kontrolu nad partijom, i ponovo je osnovali kao Partiju demokratskog socijalizma (PDS).

KPD se reorganizovala u zapadnom delu Nemačke, i osvojila 5,7% glasova na prvim izborima za Bundestag, 1949. Međutim, sa početkom Hladnog rata, i uspostavljanjem komunističke diktature u Istočnoj Nemačkoj, podrška ovoj partiji je ubrzo opala. Na saveznim izborima 1953, KPD je osvojila samo 2,2 % ukupnog broja glasova, i izgubila je sve mandate. Partiju je 17. avgusta, 1956. zabranio Savezni Ustavni sud Nemačke. Nakon što je partija proglašena ilegalnom, mnogi od njenih članova su nastavili da rade u tajnosti, ali uz smetnje od starne vlade. Deo njenog rukovodstva je 1968. osnovao Nemačku komunističku partiju (DKP). Ova partija još uvek postoji, mada je nakon reujedinjenja Nemačke veliki broj članova DKP stupio u Partiju demokratskog socijalizma.